سفرنامہ
سفرنامہ (انگریزی: Travel literature) ادب دی اک صنف اے جیس وچّ بیرونی ادب، رہنماء کتابّاں، فِطرت نگاری تے سفری یادداشتاں شامل نیں۔ سفرنامہ سفر دے تاثرات، حالات تے کوائف اُتے مُشتمل ہُندا اے۔ فنی طَور اُتے سفرنامہ بیانیہ اے جیہڑا سفرنامہ نگار اپݨے سفر دے دَوران يا سفر دے اِختتام اُتے اپݨے مشاہدات، کيفيات تے اکثر اوقات قلبی واردات توں مرتّب کردا اے۔ ایس صنف دِیاں ذَیلی قِسماں روزنامچہ وغیرَہ دی تارِیخ دُوسری صدی تَک جان٘دی اے۔
مغربی ادب وچّ اک اِبتدائی سفری تزک نگار Pausanias سی، جو دُوسری صدی عیسوی دا یونانی جغرافیا دان سی۔ ابتدائی جدِید دَور وچّ جیمس باسویل دے 1786 دے Journal of a Tour to the Hebrides نے سفری یادداشتاں نوں اک صنف دے طَور تے تشکِیل دیݨ وچّ مدد دِتی۔
سفری ادب دِیاں اِبتدائی مثالاں وچّ "پیری پلس آف دی ایریتھریئن سمُندر" Periplus of the Erythraean Sea (عام طور تے پہلی صدی عیسوی دا کَم سمجھا جان٘دا اے)، دُوسری صدی عیسوی وچّ پوسانیاس Pausanias دی "یونان دی تفصیل"، ناصر خسرو (1003-1077) دا "سفرنامہ" (سفر دی کتاب) شامل نیں۔ جیرالڈ آف ویلز دی "جرنی تھرُو ویلز" (1191) تے "ویلز دی تفصیل" (1194)، تے ابن جبیر (1145–1214)، مارکو پولو (1254–1354)، تے ابن بطوطہ (1304–1377) دے سفری جریدے، ایہناں ساریاں نے معلُوم دُنیا وچّ اپݨے سفر نوں تفصیل ناݪ ریکارڈ کیتا۔ دُوسری صدی عیسوی دے اوائل وچّ، لُوسیان آف سموساتا Lucian of Samosata نے تاریخ تے سفر دے لکھارِیاں اُتے بحث کِیتی جیہناں نے اپݨے کمّاں وچّ دیدہ زیب، شاندار کہاݨیاں شامل کِیتِیاں۔ قرون وسطی دے عربی ادب وچّ سفر دی صنف کافی عام سی۔
سفری کتابّاں
[سودھو]سفری کتاباں دستاویزی فلم توں لَے کے ادبی، صحافتی تے یادداشتاں تَک دے انداز وچ آؤن٘دِیاں نیں۔ ایہ اکثر سیاحت دے ناݪ مُنسلِک ہُندِیاں نیں تے ایہناں وچّ رہنماء کتابّاں شامل ہُندِیاں نیں۔ سفری تحرِیراں ویب سائٹس، رسالّےآں، بلاگز تے کتابّاں وچ مِݪ سَکدِیاں نیں۔ ایہناں نُوں متعدّد لکھاری تیار کَردے نیں جیہناں وچّ مسافر، فوجی افسران، مشنری، متلاشی، سائنسدان، حجاج، سماجی تے طبعی سائنس دان، معلمین تے مہاجرین شامل نیں۔
سفرنامے اک خاص قِسم دِیاں تحرِیراں نیں جیہناں نوں کدی کدی ادبی دُنِیا وچّ نظرانداز کر دِتا جان٘دا اے۔ ایہ یادداشتاں غَیر افسانوی تے کِتے کِتے افسانوی انداز وچّ ہُندِیاں نیں تاکہ اک ایسی کہاݨی تیار کِیتی جا سکے جو سفر تے مقصد دے بارے وچّ یکساں ہووے۔ پُوری تاریخ وچّ لوکّاں نے اپݨے سفر دے بارے وچّ کہاݨیاں بیان کِیتِیاں نیں جِداں کہ کھوجکاں تے زائرین دِیاں قدیم کہاݨیاں دے ناݪ ناݪ حالیہ وقت وچّ بلاگز تے ولاگز۔ "حقیقت اُتے مبنی" ٹکڑا جس وچّ دُور دراز مُلک دے سفر دی تفصیل اے کہ سفرنامہ اُنیہویں صدی دے آخر دے اخبارات وچ اک اہم چیز دے طَور تے اُبھریا۔ اوس دَور دیاں نِکیاں کہاݨیاں دی صںف براہ راست تے نمیاں طَور تے اوہناں سفرنامیاں توں متاثر ہوئی سی جیہناں نے نِکیاں کہاݨیاں ناݪ بہت سارِیاں خصُوصِیات دا اِشتراک کِیتا سی۔
اجزاء
[سودھو]سفرنامے وچّ سفر دی بنیادی وجوہات لکھیاں جان٘دِیاں نيں جداں کہ کِسے جگہ دے رسم و رواج دا مطالعہ، زراعت دا مشاہدہ تے پہاڑاں اُتے چند تفریحی لمحات گزارنا، وغیرہ۔ ایس توں علاوہ سفر دے ہور حالات وی تتفصیل ناݪ لِکھے جان٘دے نيں۔
اہم پنجابی سفرنامے
[سودھو]- لندن، لاہور ورگا اے (لکھاری: جمیل احمد پال)
- میپل دی چھاں وچ (لکھاری: جمیل احمد پال)
- میں وی حاضر ہویا (لکھاری: جمیل احمد پال)
- میرا پاکستانی سفرنامہ (لکھاری: بلراج ساہنی)
- میری پربت یاترا (1963) (لکھاری: پیارا سنگھ داتا)
- سیلانی (1967) (لکھاری: پیارا سنگھ داتا)
- سیلانی دی دیس یاترا (1983) (لکھاری: پیارا سنگھ داتا)
- میرے پرمکھ سفرنامے (2000) (لکھاری: پیارا سنگھ داتا)
- دیس پردیس یاترا (1982) (لکھاری: پیارا سنگھ داتا)
- منہ ول کعبہ شریف (لکھاری: مستنصر حسین تارڑ)