Jump to content

سلیمہ سلطان بیگم

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
 سلیمہ سلطان بیگم
جم 5 مارچ 1539   ویکی ڈیٹا اُتے (P569) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن


دہلی ،ہندوستان

وفات 15 دسمبر 1612 (73 سال)  ویکی ڈیٹا اُتے (P570) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن


دہلی   ویکی ڈیٹا اُتے (P20) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

مذہب اسلام
شریک حیات بیرم خان (اول)
جلال الدین محمد اکبر (دوم)
اولاد عبدالرحیم خان خانہ
والد نور الدین محمد مرزا
والدہ گل رخ بیگم   ویکی ڈیٹا اُتے (P25) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
خاندان مغل
ہور معلومات
پیشہ شاعر   ویکی ڈیٹا اُتے (P106) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
ترمیم سانچہ دستاویز دیکھو

سلیمہ ،مغل شہنشاہ اکبر اعظم د‏‏ی بیوی،تے اکبر دے تن خاص بیگماں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ انہاں نو‏‏ں تریخ وچ انہاں د‏‏ی اخلاق دے بدولت جانا جاتاا‏‏ے۔ ہر کِس‏ے نو‏‏ں سلیقے تے آدب و احترام تو‏ں پیش آندی سی ،تے اکبر دے تن خاص بیگماں وچو‏ں اے جنہاں تو‏ں اکبر دا اک بہت ہی خاص رشتہ ہُندا سی (باقی دے دو خاص بیگماں اک مریم زمانی تے رقیہ سلطان نيں)۔ آپ نے پہلے شادی جناب مرحوم بیرم خان تو‏ں ہوئی لیکن جدو‏ں انہاں نو‏‏ں کِس‏ے نے قتل کيت‏‏ا تاں سلیمہ بیگم تے انہاں د‏‏ی بیٹے رحیم خان نو‏‏ں سہارا دینے دے لئی اکبر نے سلیمہ بیگم نال نکاح کيت‏‏ا۔

اکبر تے ہور اہل حرم دے نال تعلقات

[سودھو]

اکبر نے سلیمہ بیگم نال نکاح اس لئی کيت‏‏ا سی کہ انہاں د‏‏ی شوہر وفات ہوئے گئے سن تے انہاں دا کوئی سہارا نہ بچیا۔ تاں اکبر نے انہاں د‏‏ی ذمہ اپنے سر لئی تے سلیمہ نال نکاح کيت‏‏ا۔ اکبر دے نال سلیمہ بیگم د‏‏ی تعلقات بہت ہی اچھے سن ایتھ‏ے تک کہ سلیمہ نو‏‏ں اکبر نے اپنے تن خاص بیگمات وچ شامل کيت‏‏ا۔ اکبر جدو‏ں وی کِس‏ے مشکل یا تنگ دستی وچ ہُندے تاں سلیمہ بیگم دے پاس آندے تے انہاں تو‏ں مشورہ لیندے تے اکبر نو‏‏ں ہمیشہ سلیمہ بیگم د‏‏ی فیصلے اُتے فخر ہُندا تے چین و سکو‏ن پاندے اس لئی کدی کدی سلیمہ بیگم نو‏‏ں خیرالمشیرہ یعنی چنگا مشورہ دینی والی وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔
اس دے علاوہ انہاں دا حرم وچ تمام لوکاں تو‏ں عمدہ تعلق قائم سی۔ رقیہ سلطان بیگم انہاں دتی سگی بہن سی اس لئی اوہ انہاں دا وی خیال رکھدی سی اس دے علاوہ مریم الزمانی (جنہاں نو‏ں ہندو جودھا وی کہندے نيں) دے نال وی چنگا سلوک سی تے اوہ انہاں دتی اک اچھی دوست سی۔

سلیمہ سلطان بیگم
مغل سامراج دی مہارانی بیوی
سلیمہ بیگم اتے عبدالرحیم خان خاناں نوں 1561 وچ بیرم خان دے قتل توں بعد احمدآباد لجایا جا رہا سی۔
شریک حیات
  • بیرم خان (ش. غلطی: ویلہ ٹھیک نئیں۔; مو۔ غلطی: ویلہ ٹھیک نئیں۔)
  • اکبر (ش. ۱۵۶۱; مو۔ غلطی: ویلہ ٹھیک نئیں۔)
خاندانتیموری (ویاہ توں)
پیؤنقشبندی خواجہ دا نوردین محمد مرزا
ماںگلرخ بیگم
جم23 فروری 1539
موت۲ جنوری ۱,۶۱۳(1613-01-02) (عمر 73 سال)
آگرہ، مغل سلطنت
دفنمندارکر گارڈن، آگرہ
مذہباسلام

سلیمہ سلطان بیگم (23 فروری 1539 – 2 جنوری 1613)[۱] مغل بادشاہ اکبر دی تیجی بیوی اتے مکھ بیوی[۲] اتے بابر دی پوتی سی۔

سلیمہ اکبر دی بھوآ، گلرخ بیگم، اتے اس دے پتی، قنوج دے وائسرائے، نرودین محمد مرزا دی دھی سی۔ شروع وچ اسدا ویاہ اس دے مامے، ہمایوں ولوں اکبر دے راجے، بیرم خان نال ہویا سی۔ دلہن شاید بیرام ولوں ہمایوں لئی کیتیاں اتم سیواواں دا انعام سی۔ اکبر دے تیجے مغل بادشاہ دے طور اُتے ہمایوں توں بعد 1557 وچ ویاہ کیتا گیا سی، جس دی عمر وچ لگبھگ چالی سال دا کافی انتر سی۔ حالانکہ، ایہہ مختصر سنگھ، جس نے کوئی بچہ پیدا نہیں کیتا، صرف تن سال تک چلیا کیونکہ 1561 وچ افغاناں دے اکّ گروہ ولوں بیرم خان دی قتل کر دتی گئی سی۔ اسدی موت توں بعد، سلیمہ دا ویاہ اس دے پہلے چچیرے بھرا، اکبر نال ہویا سی۔ حالانکہ اوہ اپنے دوویں ویاہاں وچ بے اولاد رہی، پر اسنے پہلے کجھ سالاں لئی اکبر دے دوجے پتر مراد مرزا نوں پالیا۔

سلیمہ اکبر دی اچّ درجے دی بیوی سی اتے اسدا اپنے شوہر اتے اس دے پتر جہانگیر اتے بہت اثر سی۔[۳] جویں کہ ہینری بیورج ولوں کیہا گیا اے، اسنوں اکبر دے مسلم حرم دی ذمہ واری سونپی گئی سی۔ اسنے اپنے شوہر دے راج دوران اتے اس دے جانشین (جہانگیر) دے راج دوران مغل دربار وچ وڈا سیاسی اثر پایا۔ حالانکہ، اسدا نام اتہاس وچ اکّ پاٹھک، شاعر دے روپ وچ آؤندا اے، جسنے مکھپھی (سانچہ:Lit) دے اپنام ہیٹھ لکھیا سی اتے جہانگیر دی معافی لئی اکبر کول بینتی کیتی سی۔ اوہ اپنی بدھی لئی کھدیجا-از-زمانی (سانچہ:Lit) وجوں جانی جاندی سی۔[۴]

پروار اتے ٹبر

[سودھو]

سلیمہ سلطان بیگم مغل شہزادی گلرکھ بیگم اتے اس دے پتی، قنوج دے وائسرائے، نرودین محمد مرزا دی دھی سی۔[۵] اس دے پیؤ خواجہ حسن نقشبندی دے پوتے سن اتے مشہور نقشبندی خواجہ دے اکّ ٹبر سن،[۶] جیہناں دی بہت عزت کیتی جاندی سی اتے اوہ اپنے پتر، سلطان محمود مرزا ولوں تیمورد سامراج دے سلطان ابو سعید مرزا نال متعلق سن۔[۷]

سلیمہ دی ماں، گلرکھ بیگم، پہلے مغل بادشاہ بابر دی دھی سی۔ گلرکھ بیگم دی ماں دی پچھان ووادت اے۔ کجھ سروتاں وچ اسدی ماں دا نام سلیہا سلطان بیگم وجوں درسایا گیا اے، حالانکہ، بابر ولوں لکھے بابرنامے جاں گلبدن بیگم ولوں لکھے ہمایوں-نامیوں وچ اس نام دا ذکر نہیں اے، اتے اسلئی اجیہی عورت دی ہوند اُتے سوالیہ نشان اے۔ اوہ دلدار بیگم دی دھی وی ہو سکدی اے، جو سلیہا سلطان بیگم ورگی عورت ہو سکدی اے۔[۸][۹]

اس طرحاں گلرکھ دوجے مغل بادشاہ ہمایوں دی متریئی بھین سی اتے جیکر اوہ دلدار دی دھی سی تاں ہمایوں دے سبھ توں چھوٹے بھرا ہندل مرزا دی بھری بھین سی۔[۱۰]

اس لئی سلیمہ بادشاہ اکبر دی ادھی چچیری بھین سی۔ گلرکھ بیگم، جو شاہی گھرانے وچ اپنی خوبصورتی اتے کامیابیاں لئی جانی جاندی سی،[۱۰] دھی نوں جم دین توں چار مہینے بعد موت ہو گئی۔[۱۱]

سکھیا اتے کامیابیاں

[سودھو]

سلیمہ اکّ اچّ پڑھی-لکھی اتے نپن عورت سی،[۱۲][۱۳] اسنوں اکثر بہت باصلاحیت[۱۴][۱۵] اتے سمجھدار دسیا گیا اے۔[۳] فارسی وچ نپن،[۱۶] اوہ اکّ باصلاحیت لکھاری اتے اپنے ویلے دی اکّ مشہور شاعر سی۔ اسنے مکھپھی دے اپنام ہیٹھ لکھیا، اکّ اپنام جو بعد وچ اسدی برابر دی باصلاحیت قدم-پڑپوتی، باصلاحیت شاعر، شہزادی زیب-ان-نسا ولوں اپنایا گیا۔[۱۷] سلیمہ کتاباں دی وی شوقین سی اتے پڑھن دا بہت شوقین سی۔[۱۸] اسنے نہ صرف اپنی اکّ مہان لائبریری بنائی رکھی بلکہ اکبر دی لائبریری دی وی کھل کے ورتوں کیتی۔[حوالہ درکار] ماسر ال-امارا دے لکھاری ابدس ہیی نے اپنے مشہور دوہے وچوں اکّ دا حوالہ دتا اے:

اپنے جنونّ وچ میں تہاڈے تالے نوں 'زندگی دا دھاگہ' کیہا
میں جنگلی سی اتے اس طرحاں دا پرگٹاوا کیتا[۱۹]

اکبر دے درباری اتہاسکار، بداؤنی، اپنی کتاب منتخب-ات-تواریکھ وچ، اکّ حوالہ دندا اے جو کتاباں لئی سلیمہ دے پیار اُتے روشنی پاؤندا اے۔[۱۸] حوالہ اس طرحاں چلدا اے: "کھراد-اپھزا کتاب دے کارن، جو لائبریری وچوں غائب ہو گئی سی اتے سلیمہ سلطان بیگم دے ادھئین بارے، جس بارے بادشاہ [اکبر] نے مینوں یاد کروایا، اکّ حکم جاری کیتا گیا کہ میرا بھتا بند کر دتا جاوے اتے اوہ مینوں کتاب دی منگ کرنی چاہیدی اے۔" اوہ اگے کہندا اے کہ ابول فضل نے بادشاہ اگے اپنا کھنڈن نہیں کیتا، اتے اسنے اس عجیب شکّ نوں دور نہیں کیتا کہ اسنے سلیمہ دی لوڑیندی کتاب نال کی کیتا سی۔[۲۰]

بیرم خان نال ویاہ (1557–1561)

[سودھو]
Bairam Khan is assassinated by an Afghan at Patan, 1561

18 سال دی عمر وچ، سلیمہ بیگم دا ویاہ 7 دسمبر 1557 نوں جالندھر، پنجاب وچ کافی وڈے بیرم خان (جو اپنے پنجاہویاں وچ سی) نال ہویا سی۔[۱۵][۲۱] بیرام مغل فوج دا کمانڈر-ان-چیف اتے مغل دربار وچ اکّ طاقتور راجنیتا سی، جو اس ویلے اکبر دے راجے وجوں کم کر رہا سی۔ سلیمہ دے مامے، ہمایوں، نے بیرام نال وعدہ کیتا سی کہ بھارت جتن دے نال ہی اوہ اپنی بھتیجی دا ویاہ اس نال کر دیویگا (جو اکبر دے راج وچ پورا ہویا سی)۔ دلہن شاید بیرام ولوں ہمایوں لئی کیتیاں اتم سیواواں دا انعام سی۔ اس ویاہ نے مغل ریاستاں وچ اس دا مان ودھایا کیونکہ اس نے اس نوں شاہی پروار دا ممبر بنا دتا سی۔[۲۲]

ایہہ کیہا جاندا اے کہ ویاہ نے عدالت وچ بہت دلچسپی لئی۔ اسنے علی شکر بیگ دے ٹبر دیاں دو دھاراواں نوں جوڑیا، یعنی بیرم خان دے پکھ توں بلیکشیپ ترکومان اتے سلیمہ دے پاسے توں تیمور کیونکہ سلیمہ اپنے نانا، بادشاہ بابر، اتے محمود ولوں، اس دے پڑدادے وچوں اکّ تیموردی سی۔[۲۳] سلیمہ بیرام دی دوجی بیوی بنی۔[۲۴] میوات دے جمال خان دی دھی توں بعد، جو اسدی پہلی بیوی اتے اس دے پتر عبدل رحیم دی ماں سی۔[۲۵] سلیمہ اتے بیرم خان دے تھوڑھے ویلے دے ویاہ نے کوئی بچہ پیدا نہیں کیتا۔[۳]

1561 وچ اسدی موت توں کجھ سماں پہلاں، بیرم خان نے سامراج وچ اپنا وکاری عہدہ گوا دتا کیونکہ اسنوں سازشکاراں ولوں اکبر دے خلاف بغاوت کرن لئی اکسایا گیا سی جو اسنوں تباہ کرنا چاہندے سن۔ خان دی بغاوت نوں اکبر نے دو وار نکار دتا، اتے اسنے اسنوں سونپ دتا۔ اس دے بغاوتاں دی سزا وجوں، بیرام توں اس دے سارے خاص حق کھوہ لئے گئے سن اتے اکبر نے اسنوں تن آپشن دتے: کالپی اتے چندیری دی سرکار وچ اکّ سندر جاگیر، بادشاہ دے خفیہ صلاح کار دا عہدہ، اتے مکہ دی سفر۔ بیرم خان نے آخری آپشن چنیا۔[۲۵]

اکبر نال ویاہ (1561–1605)

[سودھو]

مکہ جاندے ویلے، بیرم خان اُتے 31 جنوری 1561 نوں افغاناں دے اکّ جتھے ولوں پاٹن، گجرات وچ حملہ کیتا گیا سی، جسدی اگوائی مبارک خان نام دے اکّ انسان نے کیتی سی، جسدا پیؤ 1555 وچ ماچھیواڑا دی لڑائی وچ بیرام دے خلاف لڑدیاں ماریا گیا سی۔[۲۶][۲۷] بیرم خان دے ڈیرے نوں وی لٹن لئی پا دتا گیا اتے نویں بیواہ، سلیمہ بیگم، اپنے متریئے پتر، عبدل رحیم (عمر چار سال) دے نال بہت ساریاں مصیبتاں جھلّ کے احمدآباد پہنچ گئی۔ اکبر نوں اپنے سابقہ استاد اتے سرپرست دی موت دی دکھدائی خبر سن کے صدمہ لگا۔ اس دے حکماں مطابق، سلیمہ اتے عبدل رحیم نوں شاہی سرکھیا ہیٹھ مغل دربار وچ بڑے مان اتے ستکار نال لیاندا گیا۔ اکبر نے خود 7 مئی 1561 نوں اپنے مرحوم شوہر ولوں مغل سامراج لئی پیش کیتیاں شاندار سیواواں دے تعلق وچ اتے اس دے اچے ٹبر نوں قبول کردے ہوئے اس نال ویاہ کروا لیا۔[۱۸][۲۶] اوہ اس توں ساڈھے تن سال وڈی سی اتے اس دی تیجی بیوی بن گئی سی۔[۲]

بہت ہی باصلاحیت سلیمہ رکئیا سلطان بیگم توں علاوہ اکبر دی اکلوتی دوجی بیوی سی، جو کہ سبھ توں اچے ٹبر دی سی، جو کہ اپنی نانکی ٹبر راہیں بادشاہ بابر دی پوتی سی۔ سلیمہ، اس طرحاں، اکبر دی سینئر درجے دی بیوی سی اتے مکھ پتنیاں وچوں اکّ بن گئی سی۔[۱۰] سلیمہ اپنے ویاہ دوران بے اولاد رہی، حالانکہ، کجھ سروتاں نے غلطی نال اسدی پچھان اکبر دے پتر، سلطان مراد مرزا دی ماں وجوں کیتی اے۔[۲۸] جہانگیرناما دسدا اے کہ مراد اکّ شاہی سیوا کرن والی کڑی دا پتر سی۔[۲۹] حالانکہ کجھ سروت مرئم-از-زمانی نوں مراد دی جم دین والی ماں وجوں درساؤندے ہن۔ حالانکہ اسنوں پہلے کجھ سالاں لئی سلیمہ سلطان بیگم دی دیکھ بھال لئی سونپیا گیا سی اتے بعد وچ سلیمہ بیگم 1575 وچ حج لئی روانہ ہون کرکے اپنی ماں دی دیکھ بھال وچ واپس آ گئی سی۔

اکّ مکمل پاٹھک ہون دے ناطے، اسنے بادشاہ نال اپنیاں ملاقاتاں اتے معاملیاں دی حالت دا لیکھا-جوکھا رکھیا۔ اس طرحاں سلیمہ مغل دربار دیاں سبھ توں اہم عورتاں وچوں اکّ سی۔ 1575 وچ، سلیمہ اپنی ماسی، گلبدن بیگم، اتے ہور بہت ساریاں تموردی عورتاں دے نال حج سفر کرن لئی مکہ گئی۔ اوہ اکبر دی اکلوتی بیوی سی جو عقیدت منداں دے نال گئی سی۔[۳۰] اکبر خود ابول فضل دیاں بینتیاں ولوں سفر کرن توں منع کر دتا گیا سی۔[۳۱] اکبر دی قسمت والی سرپرستی ہیٹھ اچّ درجے دی عورت دل نے 15 اکتوبر 1575 نوں فتح پور؉ سیکری چھڈّ دتی اتے سمندر وچ جان لئی اک سال دا سماں لین توں بعد 17 اکتوبر 1576 نوں مکہ لئی روانہ کیتی۔ ادھا سال عرب وچ رہا اتے چار وار حج کیتا، مارچ 1582 وچ آگرہ واپس آ گیا۔[۳۲]

موت

[سودھو]

سلیمہ دی موت 1613 وچ آگرہ وچ اکّ بیماری توں بعد ہوئی۔ اسدا متریآ پتر، جہانگیر، اس دے جم اتے ٹبر دا ویروا دندا اے؛ اس دے ویاہ اس دے حکماں نال، اسدی لاش نوں آگرہ دے مندارکر گارڈن وچ رکھیا گیا سی، جسنوں اسنے نامزد کیتا سی۔[۳۳]

جہانگیر سلیمہ دے قدرتی گناں اتے اس دیاں کامیابیاں دوواں لئی تعریف کردا اے، کہندا اے "اوہ سارے چنگے گناں نال شنگاری سی۔ عورتاں وچ، ہنر اتے گنجائش دی ایہہ ڈگری گھٹ ہی پائی جاندی اے۔"[۱] اوہ اپنے آپ نوں اکّ منموہک اتے کاشتکاری عورت وجوں چھاپدی اے۔[۳۳]

مشہور سبھیاچار وچ

[سودھو]
  • سلیمہ سلطان بیگم اندو سندریسن دے انعام جیتو تریخی ناول د ٹوینٹیتھ وائف (2002) وچ اکّ پاتر اے۔[۳۴]
  • سلیمہ نوں زی ٹیوی دے خیالی ڈرامے جودھا اکبر وچ منیشا یادو ولوں درسایا گیا سی۔[۳۵][۳۶]
  • ریا دیپسی نے سونی ٹیوی دے تریخی ناٹک بھارت کا ویر پتر - مہارانا پرتاپ وچ سلیمہ دا کردار نبھائی۔[۳۷]
  • پاروتی سہگل نے کلرز ٹیوی دے خیالی ڈرامے داستان-اے-محبت سلیم انارکلی وچ سلیمہ دا کردار نبھائی۔

حوالے

[سودھو]
  1. ↑ ۱.۰ ۱.۱ (1968) The Tūzuk-i-Jahāngīrī or Memoirs of Jāhāngīr. Munshiram Manoharlal, 232. 
  2. ↑ ۲.۰ ۲.۱ (1989) Akbar: The Greatest Mogul (in en). Munshiram Manoharlal Publishers, 143. 
  3. ↑ ۳.۰ ۳.۱ ۳.۲ Henry Beveridge (26 مارچ 1906) (in en). Journal & Proceedings of the Asiatic Society of Bengal. II. Calcutta: Asiatic Society.. pp. 509–510. 
  4. ↑ (2008) Visible histories, disappearing women producing Muslim womanhood in late colonial Bengal. Durham: Duke University Press, 73. ISBN 978-0-8223-8903-3. 
  5. ↑ Gulbadan، p. 270
  6. ↑ (1999) The Jahangirnama: memoirs of Jahangir, Emperor of India. New York [u.a.]: Oxford Univ. Press, 140. ISBN 978-0-19-512718-8. 
  7. ↑ (2013) Expanding frontiers in South Asian and world history: essays in honor of John F. Richards. Cambridge: Cambridge University Press, 145. ISBN 978-1-107-03428-0. 
  8. ↑ Gulbadan، p. 276
  9. ↑ Gulbadan، p. 277
  10. ↑ ۱۰.۰ ۱۰.۱ ۱۰.۲ (2000) Faces of the feminine in ancient, medieval, and modern India. New York: Oxford University Press, 207. ISBN 978-0-19-535277-1. 
  11. ↑ (1990) Notable Mughal and Hindu women in the 16th and 17th centuries A.D., 1. publ. in India., New Delhi: Inter-India Publ., 55. ISBN 9788121002417. 
  12. ↑ (1986) Advanced Study in the History of Medieval India (in en). Sterling Publishers Pvt. Ltd, 198. ISBN 9788120710153. 
  13. ↑ Findly، p. 20
  14. ↑ (2004) Indo-Central Asian relations: from early times to medieval period. New Delhi: Manohar, 296, 323. ISBN 9788173045080. 
  15. ↑ ۱۵.۰ ۱۵.۱ (2007) Emperors of the Peacock Throne: The Saga of the Great Moghuls. Penguin UK. ISBN 9789351180937. “And Biram Khan, who was then in his fifties, married another young cousin of Akbar, the richly talented Salima Begum, daughter of Humayun's sister Gulrukh.” 
  16. ↑ Findly، p. 112
  17. ↑ Findly، p. 113
  18. ↑ ۱۸.۰ ۱۸.۱ ۱۸.۲ (1990) Notable Mughal and Hindu women in the 16th and 17th centuries A.D., 1. publ. in India., New Delhi: Inter-India Publ., 58, 63. ISBN 9788121002417. 
  19. ↑ (2016) The Status of Muslim Women in Medieval India. SAGE Publications India, 209. ISBN 978-9351505679. 
  20. ↑ Gulbadan، p. 76
  21. ↑ Gulbadan، p. 57
  22. ↑ (1986) Advanced Study in the History of Medieval India. Sterling Publishers Pvt. Ltd, 198. ISBN 978-8120710153. 
  23. ↑ Gulbadan، p. 278
  24. ↑ (2005) The empire of the Great Mughals : history, art and culture; translated by Corinne Attwood ; edited by Burzine K. Waghmar ;, Revised, Lahore: Sang-E-Meel Pub., 34. ISBN 978-1-86189-185-3. 
  25. ↑ ۲۵.۰ ۲۵.۱ (2005) Medieval India: from Sultanat to the Mughals, Revised, New Delhi: Har-Anand Publications, 97. ISBN 9788124110669. 
  26. ↑ ۲۶.۰ ۲۶.۱ (1995) Mughal rule in India. New Delhi: Atlantic Publishers and Distributors, 27. ISBN 9788171565511. 
  27. ↑ (1986) Advanced Study in the History of Medieval India. Sterling Publishers Pvt. Ltd, 207. ISBN 978-8120710153. 
  28. ↑ (1934) The Cambridge Shorter History of India. Cambridge University Press, 352. 
  29. ↑ (1999) The Jahangirnama: memoirs of Jahangir, Emperor of India. New York [u.a.]: Oxford Univ. Press, 37. ISBN 978-0-19-512718-8. 
  30. ↑ (2005) Domesticity and power in the early Mughal world. Cambridge: Cambridge University Press, 210. ISBN 978-0-521-85022-3. 
  31. ↑ (1995) Mughal empire, Transferred to digital print., Cambridge, Eng.: Cambridge University Press, 31. ISBN 978-0-521-56603-2. 
  32. ↑ Findly، p. 121
  33. ↑ ۳۳.۰ ۳۳.۱ Gulbadan، p. 279
  34. ↑ (2002) Twentieth wife : a novel, Paperback, New York: Washington Square Press. ISBN 978-0-7434-2818-7. 
  35. ↑ Talreja، Vinod (19 جون 2014). «Jodha Akbar: Rajat Tokas earns the title of Akbar!». Bollywoodlife.com. دریافت‌شده در 19 فروری 2017. تاریخ وارد شده در |accessdate= را بررسی کنید (کمک)
  36. ↑ «In pics: Meet Manisha Yadav aka Salima Begum of Jodha Akbar in real life». Dailybhaskar.com. 12 مئی 2014. دریافت‌شده در 19 فروری 2017. تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  37. ↑ IANS (2 فروری 2015). "Riya Deepsi to enter 'Bharat Ka Veer Putra – Maharana Pratap' – Times of India". The Times of India. http://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/Riya-Deepsi-to-enter-Bharat-Ka-Veer-Putra-Maharana-Pratap/articleshow/46098199.cms. Retrieved on
    19 فروری 2017. 

کتابیات

[سودھو]
  • Begum, Gulbadan (1902)۔ The History of Humayun (Humayun-Nama)۔ Royal Asiatic Society. ISBN [[Special:BookSources/8187570997۔
"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=سلیمہ_سلطان_بیگم&oldid=618185" توں لیا