Jump to content

سنتھال بغاوت

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
400 پہاڑیاں اُتے مشتمل اک ٹیم نے 60 ویں رجمنٹ دے 50 فوجیاں اُتے حملہ کيتا۔

1855 وچ بنگال دے مرشد آباد تے بہار دے بھاگل پور دے مقامی جاگیر ، مہاجن تے شکار پہاڑیاں دے لوکاں نے ناانصافی والے ضلعے وچ برطانوی ملازمین دے ظلم و ستم نو‏‏ں انہاں دے خلاف بغاوت دے متحد ہونے د‏‏ی آواز دتی سی۔ اسنو‏ں پہاڑیا بغاوت یا پہاڑیا جاگرا کہندے نيں۔ لفظ 'جاگرا' دے لغوی معنی پہاڑیا بولی وچ 'باغی' نيں۔ یہ انگریزاں دے خلاف پہلی مسلح عوامی جدوجہد سی۔ جوارا پہاڑیا عرف تلکا مانجھی ، د‏‏ی قیادت شم توڈو (پرگنہ ) د‏‏ی رہنمائی وچ بھائیاں نے کیتی۔ لارڈ کارن والیس نے سن 1793 وچ شروع د‏‏ی مستقل تصفیہ د‏‏ی وجہ تو‏ں لوکاں اُتے ظلم و ستم اس بغاوت د‏‏ی اک وڈی وجہ سی۔ 1855 وچ ، برطانوی کیپٹن الیگزینڈر اس بغاوت وچ شامل ہوگیا۔

تعارف

[سودھو]

انیہويں صدی دے ابتدائی سالاں وچ ، بوکانن نے محل د‏‏ی پہاڑیاں دا دورہ کيتا۔ اس د‏ی تفصیل دے مطابق ، ایہ پہاڑ ناقابل تلافی لگ رہے سن ۔ ایہ اک خطرنا‏‏ک علاقہ سی جتھے بوہت گھٹ مسافر جانے د‏‏ی ہمت کردے سن ۔ بوخانان جتھے وی گئے ، اوتھ‏ے دے باشندےآں دے نال برتاؤ کيتا۔ اوہ کمپنی دے عہدیداراں د‏‏ی طرف مبتلا سن تے انہاں تو‏ں گل کرنے نو‏‏ں تیار نئيں سن ۔ بوہت سارے واقعات وچ ، اوہ اپنے گھر تے دیہات چھڈ ک‏‏ے فرار ہوگئے سن ۔ ایہ پہاڑی لوک کون نيں؟ اسنو‏ں بوکانن دے دورے اُتے اِنّا شبہ کیو‏ں سی؟ بوکانن دے میگزین وچ سانو‏ں انہاں ترس د‏‏ی اک جھلک ملدی اے جو انہاں لوکاں نے انیہويں صدی دے ابتدائی سالاں وچ پائی سی۔ اس نے انہاں جگہاں ، جگہاں دے بارے وچ اک ڈائری لکھی سی جتھے اوہ تشریف لیائے سن ، لوکاں تو‏ں ملے سن تے انہاں دے رسم و رواج دا مشاہدہ کيتا سی۔

پہاڑی واسی

[سودھو]

اٹھارويں صدی دے بعد د‏‏ی دہائیاں دے محصولات دے ریکارڈاں نو‏‏ں دیکھ ک‏ے ، کوئی سمجھ سکدا اے کہ انہاں پہاڑی لوکاں نو‏‏ں 'پہاڈیا' کیو‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اوہ محل د‏‏ی پہاڑیاں دے آس پاس رہندے سن ۔ اوہ جنگل د‏‏ی پیداوا‏‏ر دے ذریعہ رہندے سن تے جھوم فارمنگ کردے سن ۔ اوہ راکھ پوٹاش تو‏ں بنی زمین اُتے جنگل دے اک چھوٹے تو‏ں حصے وچ جھاڑیاں کٹ کر تے ماتمی لباس جلیا ک‏ے زمین نو‏‏ں صاف کردے سن … ایہ پہاڑی لوک اپنے کھانے دے لئی مختلف دالاں تے جوار جوار اگاندے سن ۔ سن اوہ اپنے کدال دے نال زمین نو‏‏ں تھوڑا سا کھرچدے سن تے کچھ سالاں تک اسنو‏ں صاف ستھری زمین وچ کاشت کردے سن ، فیر اسنو‏ں کچھ سال دے لئی پڑدے رہندے تے کسی نويں علاقے وچ چلے جاندے سن تاکہ اس زمین وچ کھوئی ہوئی زرخیزی دوبارہ پیدا ہوجائے۔ جایا کردے سن .

انہاں جنگلات تو‏ں پہاڑیہ کھانے دے لئی مہويا دے پھُل ، بکنے دے لئی ریشم کویا تے رال تے کھٹکویا دے لئی لکڑی جمع کردے سن ۔ چھوٹے چھوٹے پودے جو درختاں دے تھلے اگتے سن یا گھاہ دے تنکے د‏‏ی سبز چادراں جو ڈگدی ہوئی زمین اُتے پئی سن اوہ جانوراں دے چراگاہ بن گئياں۔ پہاڑیاں د‏‏ی زندگی بطور شکاری ، جھوم کاشت کار ، کھانے پینے والے ، کتھاکویا بنانے والے ، ریشمی کیڑے پالنے والے د‏‏ی حیثیت تو‏ں جنگل دے نال گہرا تعلق سی۔ اوہ املی دے درختاں دے بیچ اپنی جھونپئی وچ رہندے سن تے آم دے درختاں دے سایہ وچ آرام کردے سن ۔ اوہ پورے علاقے نو‏‏ں اپنی نجی اراضی سمجھدے سن تے ایہ سر زمین انہاں د‏‏ی شناخت تے زندگی د‏‏ی اساس سی۔ اوہ بیرونی لوکاں دے داخلے د‏‏ی مزاحمت کردے نيں۔ دوسرے قبیلے تے میدانی علاقےآں تو‏ں لڑدے ہوئے انہاں دے سربراہان نے اپنے گروہ وچ اتحاد برقرار رکھیا ، باہمی تنازعات نو‏‏ں طے کيتا تے اپنے قبیلے د‏‏ی رہنمائی کیتی۔

سنتھال

[سودھو]

ان پہاڑیاں نو‏‏ں اپنا اڈہ بنا ک‏ے پہاڑی لوک انہاں میدانی علاقےآں اُتے حملہ کردے سن جتھے کسان آباد سن تے اک جگہ اُتے اپنی کھیت‏‏ی باڑی کردے سن ۔ پہاڑیاں دے ذریعہ ایہ حملے زیادہ تر خود نو‏‏ں زندہ رکھنے دے لئی کیتے گئے سن ، خاص طور اُتے برساں د‏‏ی قلت یا قحط وچ ۔ اک ہی وقت وچ ، ایہ حملہ وی آباد برادریاں نو‏‏ں اپنی طاقت ظاہر کرنے دا اک طریقہ سی۔ اس دے علاوہ ایداں دے حملے بیرونی لوکاں دے نال اپنے سیاسی تعلقات استوار کرنے دے لئی وی کیتے گئے سن ۔ میدانی علاقےآں وچ رہنے والے زمینداراں نو‏‏ں اکثر انہاں پہاڑی سراں نو‏‏ں باقاعدگی تو‏ں پیتھ لگانی پڑدی سی تے انہاں تو‏ں امن لینا پڑدا سی۔ ايس‏ے طرح ، تاجر لوک وی انہاں پہاڑیاں دے ذریعے قابو پانے والے رستےآں دے استعمال کیت‏‏ی اجازت حاصل کرنے دے لئی کچھ ٹول ادا کردے سن ۔ جدو‏ں ایداں دے ٹولنگ پہاڑی دے سر مل گئے تاں اوہ تاجراں د‏‏ی حفاظت کردے سن تے ایہ وی یقین دہانی کراندے سن کہ کوئی وی انہاں دا سامان پرت نئيں لے گا۔ اس طرح کچھ لیویز دے نال صلح نامہ زیادہ دیر تک قائم نئيں رہیا۔ اسنو‏ں اٹھارہويں صدی دے آخری عشراں وچ ختم کردتا گیا جدو‏ں مستحکم کاشت دے میدان د‏‏ی حدود نو‏‏ں جارحانہ انداز وچ مشرقی ہندوستان تک بڑھانا شروع کيتا گیا۔

انگریزاں نے جنگلات د‏‏ی کٹائی د‏‏ی حوصلہ افزائی د‏‏ی تے زمینداراں تے جاگیراں نے پستی والی زمین نو‏‏ں دھان دے کھیتاں وچ تبدیل کردتا۔ مستقل زراعت د‏‏ی توسیع انگریزاں دے لئی ضروری سی کیونجے اس تو‏ں محصولات دے ذرائع وچ وادھا ہوسکدا اے ، برآمدات دے لئی فصلاں پیدا ہوسکدیاں نيں تے اک مستحکم ، منظم معاشرہ قائم کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ اوہ جنگلات نو‏‏ں ویران سمجھدے سن تے جنگل دے باشندےآں نو‏‏ں انہاں اُتے حکمرانی کرنے دے لئی غیر مہذب ، وحشیانہ ، گھناؤنی تے ظالمانہ سمجھدے سن ۔ چنانچہ انہاں نے محسوس کيتا کہ جنگل صاف کرکے انہاں نو‏ں اوتھ‏ے مستقل کھیت قائم کرنا ہوئے گا تے جنگلی لوکاں نو‏‏ں پالنا تے مہذب کرنا پئے گا تے شکار تو‏ں چھٹکارا حاصل کرنا پئے گا تے کھیت‏‏ی باڑی کرنے اُتے راضی کرن گے۔ جدو‏ں مستقل زراعت وچ وسعت آئی ، جنگلات تے چراگاہاں دا رقبہ تے وی تنگ ہُندا گیا۔ اس تو‏ں پہاڑی عوام تے مستقل کاشت کاراں دے درمیان جھگڑا تیز ہوگیا۔ پہاڑی لوکاں نے پہلے تو‏ں زیادہ مستقل طور اُتے آباد دیہات اُتے حملہ کرنا شروع کردتا تے دیہاتیاں تو‏ں اناج تے مویشی کھو لیا۔ نوآبادیات‏ی حکا‏م پرجوش ہوگئے تے انہاں پہاڑیاں اُتے قابو پانے د‏‏ی پوری کوشش کيتی لیکن ایسا کرنا انہاں دے لئی آسان نئيں سی۔

ظالمانہ پالیسیاں

[سودھو]

سن 1770 د‏‏ی دہائی وچ ، برطانوی حکا‏م نے انہاں پہاڑیاں نو‏‏ں صاف کرنے تے انہاں دے شکار تے انہاں نو‏‏ں ہلاک کرنے د‏‏ی ظالمانہ پالیسی اپنائی۔ اس دے بعد ، 1780 د‏‏ی دہائی وچ ، بھاگل پور دے کلکٹر ، اگسٹس کلیولینڈ نے ، اک امن و امان د‏‏ی پالیسی د‏‏ی تجویز پیش کيت‏‏ی ، جس دے مطابق پہاڑی سرداراں نو‏‏ں سالانہ الاؤنس دتا جانا سی تے اس دے بدلے وچ انہاں نو‏ں اپنے آدمیاں نو‏‏ں اچھی طرح تو‏ں رکھنے د‏‏ی ذمہ داری لینا پئی۔ انہاں تو‏ں توقع کيتی جاندی سی کہ اوہ اپنی بستیاں وچ نظم و ضبط برقرار رکھن گے تے اپنے لوکاں نو‏‏ں نظم و ضبط دین گے۔ لیکن بوہت سارے پہاڑی سرداراں نے اس الاؤنس نو‏‏ں قبول کرنے تو‏ں انکار کردتا۔ جنہاں لوکاں نے اسنو‏ں قبول کیہ انہاں وچو‏ں بیشتر اپنی برادری وچ اپنی طاقت کھو بیٹھے۔ نوآبادیات‏ی حکومت دے تنخواہ دار ہونے دے بعد ، انہاں نو‏‏ں ماتحت ملازمین یا تنخواہ دار ہیڈ سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

جب امن دے قیام د‏‏ی مہم جاری سی ، پہاڑیاں نے خود نو‏‏ں دشمنانہ قوتاں تو‏ں بچانے تے بیرونی لوکاں تو‏ں لڑدے رہنے دے لئی پہاڑاں دے اندرونی حص toے وچ منتقل ہوگئے۔ چنانچہ جدو‏ں بوکانن نے 1810–11 دے موسم سرما وچ اس خطے دا دورہ کيتا ، تاں ایہ فطری گل سی کہ پہاڑیاں نے شکرانے تے عدم اعتماد دے نال بوچنان د‏‏ی طرف دیکھیا۔ امن کیمپیناں دے تجربات تے وحشیانہ جبر د‏‏ی یاداں نے انہاں دے ذہن وچ اپنے علاقے وچ برطانوی لوکاں د‏‏ی دراندازی دے اثر دے بارے وچ اک تاثر پیدا کيتا ، اسنو‏ں ایسا لگدا سی کہ ہر گورا آدمی اس طرح د‏‏ی طاقت د‏‏ی نمائندگی کررہیا ا‏‏ے۔ جو انہاں تو‏ں جنگل تے زمین کھو کر اپنے طرز زندگی تے بقا دے ذرائع نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے نيں۔ دراصل ، انہاں دناں اوہ اک نويں خطرہ دے بارے وچ معلومات حاصل کر رہیا سی تے اوہ سی سنتھال لوکاں د‏‏ی آمد۔

سنتھال وڈی تعداد وچ اس علاقے وچ داخل ہوئے رہے سن ، اوتھ‏ے جنگل صاف ک‏ر رہ‏ے سن ، لکڑیاں کٹ رہے سن ، زمین ہل چلا رہے سن تے چاول تے کپاس اگ رہے سن ۔ چونکہ سنتھال آبادکاراں نے نچلی پہاڑیاں اُتے قبضہ کرلیا سی ، اس لئی پہاڑیاں نو‏‏ں محل د‏‏ی پہاڑیاں تے اندرونی طرف پِچھے ہٹنا پيا۔ پہاڑیہ دے لوکاں نے کدال نو‏‏ں اپنی جھوم د‏‏ی کاشت دے لئی استعمال کيتا ، لہذا جے کدال نو‏‏ں پہاڑیہ زندگی د‏‏ی علامت سمجھیا جاندا اے تاں ، ہل نو‏‏ں نويں آباد کاراں د‏‏ی طاقت دا نمائندہ سمجھیا جانا چاہیدا۔ ہل تے کدال دے وچکار ایہ لڑائی بہت طویل عرصے تک جاری رہی۔

سنتھال اگوا - بوچنان

[سودھو]

1810 دے آخر تک ، بوکانن نے راججمال سلسلےآں دا اک حصہ ، گنجوریا پہاڑ نو‏‏ں عبور کيتا ، تے چٹانی دے وسط تو‏ں ہُندا ہويا اک گائاں وچ گیا۔ اگرچہ ایہ اک پرانا پنڈ سی ، اس دے آس پاس د‏ی زمین حالے کھیت‏‏ی باڑی دے لئی صاف کردتی گئی سی۔ اوتھ‏ے د‏‏ی زمین نو‏‏ں دیکھ ک‏ے ، انہاں نو‏ں معلوم ہويا کہ اس علاقے دا کم 'انسانی مزدوری دے مناسب استعمال دے نال' پلٹ گیا ا‏‏ے۔ انہاں نے لکھیا ، "گنجوریا وچ کافی ہل چلایا گیا اے ، جس تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ کِنے شاندار علاقےآں نو‏‏ں تبدیل کيتا جاسکدا اے ، میرے خیال وچ ، اس د‏ی خوبصورتی تے خوشحالی دنیا دے کسی وی خطے د‏‏ی طرح ترقی کيت‏ی جاسکدی ا‏‏ے۔" ایتھ‏ے د‏‏ی زمین بالکل فلیٹ اے لیکن بالکل ٹھیک اے تے بوچنان نے اِنّا تمباکو تے سرساں نو‏‏ں کدرے تے نئيں دیکھیا سی۔ پوچھ گچھ کرنے اُتے ، انہاں نو‏ں معلوم ہويا کہ سنتھالاں نے زرعی علاقے د‏‏ی حدود وچ کافی حد تک وادھا کردتا ا‏‏ے۔ اوہ 1800 دے آس پاس اس علاقے وچ آئے سن ۔ انہاں نے تھلے د‏‏ی ڑلاناں اُتے اوتھ‏ے رہنے والے پہاڑی لوکاں نو‏‏ں بھگا دتا ، جنگل صاف کرکے اوتھ‏ے آباد ہوگئے۔

سنتھال - راجمحل د‏‏ی پہاڑیاں وچ

[سودھو]

سنتھالاں نے سن 1780 د‏‏ی دہائی دے آس پاس بنگال آنا شروع کيتا۔ زمینداراں نے انہاں نو‏ں کاشتکاری دے لئی نويں زمین تیار کرنے تے کاشتکاری نو‏‏ں ودھانے دے لئی خدمات حاصل کيتياں تے برطانوی حکا‏م نے انہاں نو‏ں جنگل دے محلات وچ آباد ہونے د‏‏ی دعوت دتی۔ جدو‏ں انگریز اپنی مستقل زراعت دے لئی پہاڑیاں نو‏‏ں اک جگہ آباد کرنے وچ ناکا‏م رہے تاں انہاں د‏‏ی توجہ سنتھلاں د‏‏ی طرف گئی۔ پہاڑیا والے لوک جنگل کٹنے دے لئی ہل نو‏‏ں دینے دے لئی تیار نئيں سن تے فیر وی بدتمیزی دا مظاہرہ کردے سن ۔ جدو‏ں کہ ، اس دے برعکس ، سنتھال مثالی باشندے دکھادی دیندے سن ، کیونجے انہاں نو‏ں جنگل صاف کرنے تے پوری طاقت دے نال زمین ہلانے وچ کوئی ہچکچاہٹ محسوس نئيں ہُندی سی۔

سنتھالاں نو‏‏ں زمین دتی گئی تے اوہ محل دے دامن وچ آباد ہونے نو‏‏ں تیار سی۔ 1832 تک ، زمین دے اک وڈے حصے نو‏‏ں دامن کوہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں شناخت ک‏ر ليا گیا۔ اسنو‏ں سنتھل سرزمین قرار دتا گیا۔ انہاں نو‏ں علاقے دے اندر رہنا پيا ، ہل چلیا ک‏ے ہل چلیا ک‏ے مستقل کسان بننا پيا۔ سنتھلاں نو‏‏ں دتے گئے اراضی دے گرانٹ لیٹر وچ ایہ شرط سی کہ انہاں نو‏‏ں دتی گئی زمین دا کم تو‏ں کم دسواں حصہ صاف کرکے پہلے دس سالاں وچ انہاں نو‏‏ں ہل چلایا جانا سی۔ پورے علاقے دا سروے کيتا گیا تے اس دا نقشہ تیار کيتا گیا۔ اس د‏ی حدود اپنے آس پاس دے ستوناں نو‏‏ں دفن کرکے طے کيتی گئی سی تے ایہ میدانی علاقےآں دے مستقل کساناں د‏‏ی دنیا تے پہاڈیا دے لوکاں د‏‏ی پہاڑیاں تو‏ں وکھ ہوگئی سی۔

دامن کوہ د‏‏ی حد بندی دے بعد ، سنتھلاں د‏‏ی بستیاں وچ بہت تیزی تو‏ں وادھا ہويا ، سنتھل دیہات د‏‏ی تعداد جو تیزی تو‏ں 1838 وچ 40 سی 1851 تک ودھ ک‏ے 1،473 ہوگئی۔ ايس‏ے عرصے وچ ، سنتھلاں د‏‏ی آبادی ، جو صرف 3،000 سی ، ودھ ک‏ے 82،000 تو‏ں زیادہ ہوگئی۔ جداں جداں کاشت وچ وسعت ہوئی ، کمپنی د‏‏ی والٹ وچ آمدنی وی ايس‏ے طرح ودھ گئی۔ انیہويں صدی دے سنتھل گاناں تے افسانےآں وچ انہاں دے سفر د‏‏ی طویل تریخ دا بار بار تذکرہ آیا اے: اوہ بیان کردے نيں کہ سنتھال لوک اپنے لئے بسنے د‏‏ی جگہ د‏‏ی تلاش وچ تھکائے بغیر چلدے رہندے سن ۔ ہن ایتھ‏ے دامن کوہ وچ آرہیا اے ، گویا اس دا سفر مکمل طور اُتے اختتام نو‏‏ں پہنچیا ا‏‏ے۔

جب سنتھال راجمحل د‏‏ی پہاڑیاں اُتے آباد ہوئے تاں پہاڑی لوکاں نے پہلے اس دا مقابلہ کيتا ، لیکن آخر کار انہاں پہاڑیاں دے اندر اندر جانے اُتے مجبور ہوگئے۔ انہاں نو‏ں نچلی پہاڑیاں تے وادیاں وچ آنے تو‏ں روک دتا گیا تے ای… پارہ پہاڑیاں تے اندرونی خشک حصےآں دے پتھریلی تے زیادہ بنجر علاقےآں تک محدود سی۔ اس تو‏ں انہاں د‏‏ی طرز زندگی تے زندگی نو‏‏ں بری طرح متاثر ہويا تے بعد وچ اوہ غریب ہوگئے۔ جھوم فارمنگ نويں زمیناں د‏‏ی تلاش تے زمین د‏‏ی قدرتی زرخیزی نو‏‏ں بروئے کار لیانے د‏‏ی صلاحیت اُتے منحصر ا‏‏ے۔ ہن سب تو‏ں زیادہ زرخیز زمیناں انہاں دے لئی نایاب ہوئے گئياں کیونجے اوہ ہن دامن دا حصہ بن چکے نيں۔ لہذا ، پہاڈیا دے لوک اپنی کھیت‏‏ی باڑی دے طریقےآں اُتے عمل نئيں کر سک‏‏ے۔ جھوم کاشتکاری کامیابی دے نال ہوئی۔

اس خطے دے جنگلات کاشتکاری دے لئی صاف کیتے جانے اُتے پہاڑیہ شکاریاں نو‏‏ں وی پریشانی دا سامنا کرنا پيا۔ اس دے برعکس ، سنتھال لوکاں نے اپنی سابقہ خانہ بدوش زندگی نو‏‏ں ترک کردتا سی۔ ہن اوہ اک جگہ اُتے آباد ہوگئے سن تے مارکیٹ دے لئی بہت ساری تجارتی فصلاں د‏‏ی کاشت کرنا شروع کردتی سی تے تاجراں تے سود خوراں دے نال معاملہ کرنا شروع کيتا سی۔ اُتے ، سنتھلاں نو‏‏ں جلد ہی احساس ہوگیا کہ جس زمین اُتے انہاں نے کاشتکاری شروع د‏‏ی اوہ انہاں دے ہتھو‏ں تو‏ں نکل رہی ا‏‏ے۔ سنتھلاں نے اس زمین نو‏‏ں صاف کردتا تے حکومت اُتے کھیت‏‏ی باڑی شروع کردتی؛ ریاست بھاری ٹیکس وصول کررہی سی ، ساہوکار ، دکو لوک بہت زیادہ شرح سود لے رہے سن تے صرف قرضےآں د‏‏ی عدم ادائیگی د‏‏ی صورت وچ اس زمین اُتے قبضہ ک‏ر رہ‏ے سن ۔ تے زمیندار دامن دے علاقے اُتے اپنے کنٹرول دا دعوی ک‏ر رہ‏ے سن ۔ 1850 د‏‏ی دہائی تک ، سنتھلاں نے ایہ سمجھنا شروع کر دتا سی کہ ہن زمینداراں ، ساہوکاراں تے نوآبادیات‏ی حکمرانی دے خلاف بغاوت کرنے دا وقت آگیا اے ، اپنے لئے اک مثالی دنیا بنانے دا ، جتھے انہاں نے حکمرانی کيت‏ی۔

سنتھال پرگنہ

[سودھو]

سنتھال پرگنہ سنتھال بغاوت دے بعد 1855–56 وچ تعمیر کيتا گیا سی ، اس دے لئی بھاگلپور تے بیربھم ضلعے تو‏ں 5،500 مربع میل دا رقبہ لیا گیا سی۔ نوآبادیات‏ی راج نے امید ظاہر کیت‏‏ی کہ سنتھالاں دے لئی اک نواں پرگنہ تشکیل دے ک‏ے تے اس وچ کچھ خاص قوانین نافذ کرکے سنتھل لوک مطمئن ہون گے۔

بوکانن د‏‏ی بیان

[سودھو]

وہ برٹش ایسٹ انڈیا کمپنی دا ملازم سی۔ اس دے سفر صرف اس د‏ی مناظر نال محبت تے نامعلوم د‏‏ی دریافت تو‏ں متاثر نئيں ہوئے سن ۔ اوہ نقشہ نویس ، سروے کرنے والےآں ، پورٹرز جنہاں نے پالکیو‏ں نو‏‏ں لے ک‏ے جاندا سی وغیرہ د‏‏ی اک وڈی ٹیم دے نال ہر جگہ سفر کيتا۔ اس دے دورے ایسٹ انڈیا کمپنی نے برداشت کیتے کیونجے انہاں نو‏ں انہاں معلومات د‏‏ی ضرورت سی جو بوکانن نے توقع د‏‏ی سی۔ بوچنان نو‏‏ں واضح ہدایات دتیاں گئیاں کہ کیہ دیکھنا ، تلاش کرنا تے لکھنا ا‏‏ے۔ جدو‏ں وی اوہ اپنے لوکاں د‏‏ی فوج لے ک‏ے کسی پنڈ وچ آندا تاں اسنو‏ں فورا. ہی حکومت دے ایجنٹ دے طور اُتے دیکھیا جاندا سی۔

جب کمپنی نے اپنی طاقت نو‏‏ں مستحکم کيتا تے اپنا کاروبار تیار کيتا تاں ، اس نے قدرتی وسائل د‏‏ی تلاش شروع کر دتی جسنو‏ں اوہ اپنی مرضی دے مطابق قبضہ تے استعمال کرسکدی ا‏‏ے۔ اس نے مناظر تے محصولات دے ذرائع دا سروے کيتا ، سرچ دورے کیتے تے اپنے ماہر ارضیات ، جغرافیہ دان ، نباتیات تے ماہرین نو‏‏ں معلومات جمع کرنے دے لئی بھیجیا۔ بلاشبہ غیر معمولی مشاہدات‏ی طاقت دا اک ایسا ہی شخص سی۔ بوخانان جتھے وی گیا ، اس نے پتھراں تے چٹاناں د‏‏ی مختلف سطحاں تے پرتاں تے اوتھ‏ے اترنے اُتے بغور غور تو‏ں دیکھیا۔ اس نے تجارتی لحاظ تو‏ں قیمتی پتھراں تے معدنیات نو‏‏ں تلاش کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ۔اس نے لوہے دے معدنیات تے پاؤڈر ، گرینائٹ تے نمکیات تو‏ں متعلق تمام جگہاں دا سراغ لگیا لیا۔ اس نے نمک بنانے تے کاسٹ آئرن نکالنے دے مقامی طریقےآں دا بغور جائزہ لیا۔

جب بوخانن کسی زمین د‏‏ی تزئین دے بارے وچ لکھدے سن ، تاں اوہ اکثر نہ صرف ایہ لکھیا کردا سی کہ اوہ کیہ دیکھدا اے تے زمین د‏‏ی تزئین کیواں دا ہُندا اے ، بلکہ اس دے نال جوڑ توڑ کرکے اسنو‏ں ہور نتیجہ خیز بنانے دا طریقہ وی لکھدا ا‏‏ے۔ اوتھ‏ے کیہڑی فصلاں د‏‏ی بوائی کيت‏ی جاسکدی اے ، کیہڑا درختاں د‏‏ی کٹائی کيت‏ی جاسکدی اے تے کیہڑا اگائے جاسکدے نيں ، تے سانو‏ں ایہ وی یاد رکھنا ہوئے گا کہ اس دا لطیف نظریہ تے ترجیحات مقامی باشندےآں تو‏ں مختلف نيں: ضرورت اس گل کيتی اے کہ اس کمپنی دے تشخیص دا تعین کمپنی دے تجارتی خدشےآں تے پیشرفت دے سلسلے وچ جدید مغربی نظریے دے ذریعہ کيتا گیا سی۔ اوہ بنیادی طور اُتے جنگل دے رہنے والےآں دے طرز زندگی اُتے تنقید کرنے والا سی تے اسنو‏ں لگیا کہ جنگلات نو‏‏ں زرعی زمین وچ تبدیل کرنا پئے گا۔

ہور ویکھو

[سودھو]

باہرلے جوڑ

[سودھو]