سنگسری زبان
| Sangsari | |
|---|---|
| مقام | Semnan, Mazanderan, Tehran, Golestan & Markazi provinces of Iran. |
| علاقہ | Elburz |
بولن والے | ۳۶٬۰۰۰ (2006 census)[۱] |
| Persian alphabet | |
| بولی کوڈ | |
| ISO 639-3 | sgr |
| Glottolog | sang1315[۲] |
سنگسری (ISO/DIS 639-3) اک خاص بولی اے [۳] تے شمال مغربی، مغربی تے ایرانی زباناں دے سمنانی گروپ دا رکن اے، جو بذات خود ہند-ایرانی زباناں دی اک شاخ اے تے بدلے وچ ہند دی اک شاخ اے۔ -یورپی زباناں [۴] (بعض ذرائع وچ سنگساری بولی ایرانی زباناں دی شمال مغربی شاخ دی اک آزاد رکن اے [۵] )۔ ایہ بولی مازندران (طبری) بولی توں اے [۶][۷] تے سمنانی ، سورکھی تے لسگردی زباناں توں اک خاص قربت تے مماثلت رکھدی اے۔ * بوہت سارے معاملات وچ ، سنگساری دی زبان پرانی خرزمی توں ملدی جلدی اے۔ *
ایہ بولی زیادہ تر سنگسر شہر تے آس پاس دے کچھ علاقےآں دے لوک استعمال کردے نيں۔ صوبہ مرقزی دے شہر سویح وچ وی اس بولی دے بولنے والےآں دی وڈی تعداد موجود اے۔ دنیا بھر وچ تقریباً ۱۰۰٬۰۰۰ لوک ایہ بولی بولدے نيں۔
رزمرہ ایران دی جغرافیائی سبھیاچار دی کتاب وچ سنگساری دی بولی دے بارے وچ لکھدے نيں: [۸]
| ” | «زبان سنگسری مخلوط به تاندی و راجی است.» | “ |
گرائمر
[سودھو]ماہر لسانیات فارسی بولی دے ارتقاء نوں تن مراحل وچ تقسیم کردے نيں : قدیم فارسی، درمیانی فارسی ، تے جدید فارسی ۔ اس دوران درمیانی فارسی تے جدید فارسی دے درمیان تعلق تے اس دور وچ جو ترقی ہوئی اوہ بالکل واضح اے لیکن اہل علم دا خیال اے کہ قدیم فارسی دا براہِ راست مشرق فارسی توں کوئی تعلق نئيں اے تے قدیم فارسی تے آوستانی زباناں وچ اس دی خاص خصوصیات نيں۔ تے اس دے مطابق فعل دی درجہ بندی مختلف صورتاں اختیار کردی اے، جدوں کہ وسطی فارسی وچ اس دا کوئی نشان نئيں اے تے بولی دی نشوونما دے انہاں دو ادوار دے درمیان اک ہور بولی دا ہونا ضروری اے، جو کسی حد تک مندرجہ بالا پہلوآں توں ملدے جلدے نيں۔ فارسی ایہ مشابہت سنگساری بولی وچ موجود اے، جس دا مطلب اے کہ سنگساری بولی اج وی اسم دے ضمیر تے نسائیت نوں برقرار رکھدی اے۔ تذکیر تے نسائیت دی رائے مختلف اے، تے ایہ سب فعل دی درجہ بندی اُتے اثر انداز ہُندے نيں۔ بہر حال سنگساری بولی بھانويں حروف تے فعل دے اعتبار توں قدیم فارسی دی وسعت نئيں رکھدی لیکن وسطی فارسی دی طرح ایہ انہاں توں بالکل خالی نئيں بلکہ قدیم اے۔
آرتھر کرسٹینسن اس خطے دی زباناں دا جائزہ لینے دے بعد کہندا اے:
یہ واضح سی کہ سنگسری بولی دی گرامر نے کچھ خاص صورتاں وچ سمنانی بولی دی پرانی ساخت نوں محفوظ رکھیا اے۔
— آرتور کریستن سن، فراسوی دریای خزر
لفظاں
[سودھو]سنگساری بولی وچ بوہت سارے ایداں دے لفظاں نيں جو آوستانی لفظاں توں ملدے جلدے نيں، مثال دے طور اُتے تھلے لکھے لفظاں دا ذکر کيتا جاندا اے۔
- کَس: کوچک (که)
- مَس: بزرگ (مَه)
- مونگ: ماه
- اِسِه: اکنون
- هَپو: آب (کودکانه)
- تَ: مال تو
- لوژِنگ: هواکش، روزن
- شته واش: نوعی گیاه سمی
- اِسپِه: سگ
- ورف/وفر: برف
- دَس: ده
- گوت: سراپرده، خیمه
- اینو: پیر و ناتوان
- وَرک: گرگ
- نِسوم: زمین پست، دور از تابش آفتاب
- گوراس دا: سوراخ و حوش
- پیمه: زمین (از پیمودن)
- مشتی مَچی: به اندازهٔ یک مشت
- اَ: من
- پَس: گوسفند
پارسی پہلوی بولی دے بوہت سارے لفظاں سنگسری دے لفظاں توں ملدے جلدے یا ملدے جلدے نيں۔ مثال دے طور پر:
- شپ: جهش
- گِری: گردن (گریبان)
- تر: ناحیه
- کرند: کنند
- واش: گیاه، علف
- اَ: من
- ولگ: برگ
- بوات: گفت
- مد وانده: به من میگوید
- وَر: کنار
سنگسار وچ سیتھیائی باشندےآں دے آباد ہونے دی اک وجہ سنگسری بولی وچ بوہت سارے سیتھیائی لفظاں دا موجود ہونا اے۔ مثال دے طور اُتے لفظاں:
- چَفت: آغل
- زَرَژ: کبک
- پِشه: پدر
ہور، سنگسری دے کچھ لفظاں قدیم زمانے وچ زرتشتی عقائد تے طریقےآں دا حوالہ دیندے نيں۔ بشمول:
- شِوی: پیراهن مقدس
- سدره: شپیک
- ستره: سدره یا همان پیرهن مقدس
- زنافر: مقدار کماهمیت، تنافور
- فتات: مکمل طور اُتے دھویا گیا، مذہبی رسومات یا طہارت دے نال دھویا گیا۔
فوٹ نوٹ
[سودھو]- ^ سنگ مرمراں دی تعداد ۱۰۔
- ^ اعظمی سنگساری (تریخ سنگسر مہدیشہر) ۱۹۔
ذرائع
[سودھو]- ↑ Sangsari at Ethnologue (18th ed., 2015)
- ↑ (2013) "Sangisari", Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ↑ ISO 639 code sets
- ↑ Ethnologue report for language code: sgr
- ↑ "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no
|title=specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات". https://web.archive.org/web/20071022210228/http://language.babaev.net/tree/iran/sangesari. Retrieved on۸ ژانویه ۲۰۰۸. - ↑ جعفری دهقی، محمود؛ خلیلی پور، نازنین؛ جعفری دهقی، شیما. زبانها و گویشهای ایرانی ( گذشته و حال). مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی. ص. 261. نامعلوم پیرامیٹر دا
|مکان=نظر انداز کردا (کمک); نامعلوم پیرامیٹر دا|تریخ=نظر انداز کردا (کمک) - ↑ "{{{title}}}". سنگسر و واژه سنگسری. http://ensani.ir/fa/article?ArticleSearch%5Btitle%5D=سنگسر+و+واژه+ی+سنگسری.
- ↑ «رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، ج3، ص157 – 159». بایگانیشده از اصلی در ۲۰۲۰-۱۱-۳۰. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۱.
- صباغیان، ناصر، سنگساری بولی دا مطالعہ، امول، شمالی پیڑ، اپریل ۲۰۱۱
- اعظمی سنگسری، چراغعلی ( اعظمی سنگسری، چراغعلی اعظمی سنگسری، چراغعلی ، مصنف
- ادبیات عامیانهٔ سنگسر.">
ہور پڑھو
[سودھو]- صباغیان، ناصر، سنگساری بولی دا مطالعہ، امول، شمالی پیڑ، اپریل ۲۰۱۱
- اعظمی سنگسری، چراغعلی ( اعظمی سنگسری، چراغعلی ( اعظمی سنگسری، چراغعلی (سنگساری ڈکشنری ، گرانٹ ایل دی کوشش تاں۔ وینیڈفور، فرینکلن؛ جیب
ابتدائی طور اُتے سنگسری بولی دی تربیت Archived 2011-04-23 at the وے بیک مشین
متعلقہ مضامین
[سودھو]- ایرانی زباناں۔
- مہدیشر
- سنگسری لغت
- چراغ علی اعظمی۔