سورج مل
| سورج مل | |
| مہاراجا ریاست بھرت پور
| |
 | |
| Suraj Mal
| |
| راج ویلا : | . 1755 – 1763 AD |
| تاجپوشی : | 23 مئی 1755 |
| جمݨ دیہاڑ : | 13 فروری 1707 |
| جمݨستھان : | بھرت پور |
| مرن دیہاڑ : | 25 دسمبر 1763 |
| مرنستھان : | دہلی |
| گھر آلی : | کیشوری |
سورج مَل راجستھان وچ بھرت پور دا اک جٹ حکمران سی۔ اس دے تحت، جٹ حکمرانی موجودہ دور دے آگرا، علی گڑھ، بھرت پور، دھول پور، اٹاوا، ضلع ہاتھرس، مین پوری، متھرا تے روہتک دے ضلعےآں اُتے محیط سی۔
اک ہم عصر مورخ نے انہاں نوں "جاٹ قبیلے دا افلاطون" تے اک جدید مصنف نے "جٹ یولیسس" دے طور اُتے بیان کيتا اے، اس دی وجہ انہاں دی "سیاسی دانشمندی، مستحکم عقل تے واضح نظریہ اے۔" سورج مل دے تحت لوک۔ آگرہ وچ مغل چھاؤنی اُتے قبضہ کر ليا۔ سورج مل 25 دسمبر 1763 دی رات نوں ہندن ندی، شاہدرا، دہلی دے نیڑے روہیلا فوجیاں دے اک حملے وچ ماریا گیا سی۔ جدوں اوہ مر گیا تاں اس دے قلعےآں وچ تعینات فوج دے علاوہ اس دے پاس 25,000 پیادہ تے 15,000 گھڑ سوار سن ۔
مُڈھلا جیون
[سودھو]سورج مل 13 فروری 1707 نوں بدن سنگھ تے رانی دیوکی دے ہاں بھرت پور، مغل انڈیا (موجودہ راجستھان) وچ سنسنوار قبیلے دے اک ہندو جاٹ خاندان وچ پیدا ہوئے۔ سورج مل ریاست بھرت پور دا بانی سی۔ ہندو بادشاہت سورج مل دے تحت اپنے عروج اُتے پہنچ گئی۔ سورج مل نے 1733 وچ رستم دے بیٹے کھیمکرن سوگاریا توں بھرت پور دا مقام فتح کيتا تے 1743 وچ بھرت پور شہر قائم کيتا۔ اس نے شہر دے گرد اک وڈی دیوار بنا کے شہر نوں مضبوط بنایا تے 1753 توں بھرت پور وچ رہݨ لگ گیا۔
لوہا گڑھ قلعا
[سودھو]لوہا گڑھ قلعہ اک ناقابل تسخیر قلعہ سمجھیا جاندا سی، اسنوں سورج مل نے 18ويں صدی وچ تعمیر کيتا سی۔ ایہ ہندوستان دا واحد قلعہ اے جو کدی وی فوجی طور اُتے زیر نئيں کيتا گیا، ایتھے تک کہ برطانوی جنرل لیک دی کمان وچ کئی حملےآں دے دوران کوشش کرن دے باوجود انگریز اس اُتے قبضا کرن وچ ناکام رہے۔ 1805 وچ محاصرہ چھے ہفتےآں تک جاری رہیا لیکن انگریز اس قلعے نوں فتح کرن وچ ناکام رہے۔ سورج مل نے کئی قلعے تے محلات بݨائے۔ قلعے دے اندر تن شاہی محلات نيں جو 1730 تے 1850 دے درمیان بنائے گئے سن ۔
جنرل لیک دے ذریعے قلعہ اُتے حملہ اس لئی کيتا گیا سی کہ اوہ راجپوت تے مراٹھاں دے درمیان دشمنی پیدا کرنا چاہندا سی اس لئی اس نے رنجیت سنگھ نوں بھرت پور دا معاہدہ چيتا دلایا۔ اودوں ہولکر اس دی راکھی وچ سی تے راجہ نے اسنوں انگریزاں دے حوالے کرنے توں انکار کر دتا۔ اس دے بعد انگریزاں نے قلعہ دا محاصرہ کے لیا لیکن بری طرح شکست ہوئی۔ انہاں دے کئی فوجی تے افسر مارے گئے۔ دو دن دے بعد انگریز قلعے دی دیوار دا اک حصہ توڑنے وچ کامیاب ہو گئے تے سورج مل نے توپ خانے توں انہاں اُتے حملہ کر دتا۔
تیسرے حملے وچ انگریز کھادی نوں کامیابی توں عبور کر گئے لیکن مہاراج دے حملے توں کھادی سپاہیاں دی لاشاں توں بھر گئی۔ جنرل لیک نوں امن معاہدہ کرن لئی کہیا گیا لیکن اس نے انکار کر دتا، کیونکہ اس نے استدلال کيتا کہ کمک پہنچ رہی اے۔ فیر بھرت پور دے ہولکر، امیر خان تے رنجیت سنگھ دی مشترکا فوجاں نے انگریزاں اُتے حملہ کيتا۔ جد برطانوی فوجاں نوں ممبئی تے چنويں توں آنے والے دستےآں توں تقویت ملی تاں انہاں نے نويں سرے توں حملہ کيتا۔ انگریز فوجیاں اُتے پتھراں توں حملہ کيتا گیا لیکن انہاں وچوں کچھ قلعے وچ داخل ہوݨ وچ کامیاب ہو گئے، پر انگریزاں نوں بھاری نقصان اٹھانا پيا۔ تقریباً 3000 ہلاک تے کئی ہزار زخمی ہوئے۔ اس دے بعد جنرل جھیل نے راجپوتاں دے نال امن معاہدہ کيتا۔
جواہر برج تے فتح برج مغلاں تے انگریزاں اُتے فتح دا جشن مناوݨ لئی بݨائے گئے سی ۔ قلعہ گہری کھائیاں توں گھرا ہويا اے۔ اک افسانا اے جس وچ کہیا گیا اے کہ جے مگرمچھ کھائیاں دا سارا پاݨی چل لوے تاں قلعہ گر جائو گا۔ اک ہور افسانا کہندا اے کہ قلعے دا اک دروازہ دہلی توں لیایا گیا سی جیہنوں علاؤالدین خلجی چتور گڑھ دے قلعے توں لیاندا سی۔ 17ويں صدی وچ قلعے وچ دروازے نوں لایا تے ٹھیک کیتا۔
وفات
[سودھو]سورج مل لڑائی وچ نجیب الدولہ دے ماتحت روہیلا ہن گھیرے وچ آ چکيا سی تے جنگ ناگزیر سی۔ روہیلے نے سیدو محمد خان، افضل خان، زیبیندا خان دے نال مل کے فوجیاں نوں متحرک کيتا سی جو سورج مل ملٹری دے خلاف تعداد تے ہتھیاراں دے لحاظ نال ہن وی کمزور سی ۔ سورج مل دی فوج دشمن اُتے چڑھائی کرن لئی اگے تے پِچھے دونے طرفوں متحرک سی تے ایہ اِنّی طاقت سی کہ دو دن وچ مشترکا روہیلا نوں ختم کر سکدی سی، لیکن ہندن ندی دے اڈے دے نیڑے سیدو دی طرفوں دھوکھا دہی نال گھات لا کے سورج مل نوں حیرت وچ پا دِتا۔ اچانک سورج مل 25 دسمبر 1763 دی رات نوں جام شہادت نوش کر گئے۔
میراث
[سودھو]اس دا وڈا مقبرا کسم سروور، گووردھن، اتر پردیش وچ اے۔ اس دی نص چھتری دے دونے طرف اس دیاں دو بیویاں دی دو چھوٹیاں چھتریاں "ہنسیا" تے "کشوری" دے نال لگی ہوئی اے۔ ایہ یادگاری چھتری انہاں دے بیٹے تے جانشین جواہر سنگھ نے بݨوائی سی۔ فن تعمیر تے نقش و نگار چھیک (سوراخ) شدہ پتھر دے انداز وچ اے تے سینوٹافس دی چھت کرشنا تے سورج مل دی زندگی دی پینٹنگز نال مزین اے۔ انہاں دے درباری شاع سوڈان نے انہاں دی سوانح عمری سوجان چارتر وچ درج کیتی اے۔
انہاں دے ناں نال منسوب قابل ذکر ادارےآں وچ مہاراجا سورج مل انسٹی ٹیوٹ آف ٹیکنالوجی، مہاراجا سورج مل برج یونیورسٹی، بھرت پور تے سورج مل سٹیڈیئم میٹرو سٹیشن شامل نيں۔
حوالے
[سودھو]