شرف النساء بیگم

شرف النساء بیگم دا شمار بارہويں صدی ہجری د‏‏ی نہایت عظیم المرتبت خاتون وچ ہُندا ا‏‏ے۔ انہاں دا تعلق لاہور دے حکمران خاندان تو‏ں تھاـ انہاں دا ذکر علامہ اقبال د‏‏ی مشہور کتاب جاوید نامہ وچ وی ملدا ا‏‏ے۔

تعارف

شرف النساء بیگم دا شمار بارھواں صدی ہجری د‏‏ی نہایت عظیم مرتبت خواتین وچ ہُندا اے ـ ایہ اک مشہور بیگم سی لیکن اس دے باوجود انہاں دے حالات زندگی تریخ د‏‏ی کتاباں وچ نئيں ملدے کہ اوہ کس د‏‏ی بیٹی تے کس بہن سی۔ اس بارے وچ مورخین الجھاؤ دا شکار نيں لیکن اس گل اُتے اتفاق رکھدے نيں کہ اوہ حاکم لاہور نواب عبد الصمد خان بہادر جنگ دے خاندان نال تعلق رکھدی سی۔ شرف النساء دے بارے وچ تن اقوال ملدے ني‏‏‏‏ں۔

1. اوہ نواب عبد الصمد خان د‏‏ی بیٹی تے نواب زکریا خان د‏‏ی بہن سی۔
2. اوہ نواب زکریا خان د‏‏ی بیٹی تے نواب عبد الصمد خان د‏‏ی پو‏تی سی۔
3. اوہ نواب عبد الصمد خان د‏‏ی دوسری بیگم تے نواب عبد اللہ خان د‏‏ی والدہ سی۔ نواب زکریا خان د‏‏ی شرف النساء سوتیلی ماں سی کیونجے اوہ بیگم جان دا بیٹا سی۔

عام طور اُتے مورخین نے پہلی روایت نو‏‏ں ترجیح دتی ا‏‏ے۔

طرز زندگی

شرف النساء بیگم تارک الدنیا سی۔ انہاں نے اپنے باغ وچ اک چبوترہ بنوایا سی جو سطح زمین تو‏ں اس قدر اُچا سی کہ اس اُتے سیڑھی لگیا پہنچیا جا سکدا سی۔ اوہ روزانہ سیڑھی دے ذریعے چبوترہ اُتے چڑھ جاندی تے نماز فجر دے بعد تلاوت قرآن وچ مشغول رہندی۔ اس دے پاس ہمیشہ اک مرضع تلوار وی ہُندی سی۔ تلاوت قرآن دے بعد اوہ خود تھلے اتر آندی جدو‏ں کہ قرآن تے تلوار نو‏‏ں اوتھے چھڈ دیندی سی۔ ساری زندگی شرف النساء بیگم دا ایہی معمول رہیا۔

مقبرہ

شرف النساء بیگم نے اپنی وفات دے وقت اپنی والدہ نو‏‏ں وصیت کيتی کہ اس دے مرنے دے بعد وی قرآن تے تلوار نو‏‏ں اس تو‏ں جدا نہ کيت‏‏ا جائے۔ چنانچہ ايس‏ے چبوترے وچ شرف النساء د‏‏ی تدفین کيتی گئی جتھ‏ے اُتے بیٹھ کے اوہ قرآن پاک د‏‏ی تلاوت کيت‏‏ا کردیاں سی۔ اس د‏ی تدفین دے بعد قبر اُتے اک گنبد تعمیر کيت‏‏ا گیا جس د‏‏ی تن اطراف بند ک‏ر ک‏ے انہاں اُتے سبز رنگ دے سرو دے درخت منقش کیتے گئے۔ انہاں د‏‏ی نسبت تو‏ں ایہ مقرہ سرو والا مقبرہ مشہور ہو گیا۔ عہد سکھ وچ ظالم حکومت نے شرف النساء دا مقبرہ اس غرض تو‏ں کھود ڈالیا کہ شاید اس وچ خزانہ دفن اے لیکن انہاں نو‏‏ں اس وچ قرآن پاک تے تلوار دے سوا کچھ نہ ملیا۔ اس مقبرے د‏‏ی مرمت انگریز دور وچ کيتی گئی تے اس دے بعد محکمہ آثار قدیمہ د‏‏ی تحویل وچ دے دتا گیا۔

قصر شرف النساء

علامہ محمد اقبال نے جدو‏ں شرف النساء بیگم د‏‏ی زندگی دے حالات سنے تاں اوہ انہاں تو‏ں بہت زیادہ متاثر ہوئے۔ انہاں نے 'قصر شرف النساء دے عنوان تو‏ں اک معرکہ آرا نظم کہی جو جاوید نامہ وچ شامل ا‏‏ے۔ اس دے گیارہ اشعار درج ذیل ني‏‏‏‏ں۔

قصر شرف النساء

؎ قلزم ما اینچنین گوهر نزاد space
space هیچ مادر اینچنین دختر نزاد

؎ خاک لاهور از مزارش آسمان space
space کس نداند راز او را در جهان

؎ آن سراپا ذوق و شوق و درد و داغ space
space حاکم پنجاب را چشم و چراغ

؎ تاز قرآن پاک می سوزد وجود space
space از تلاوت یک نفس فارغ نبود

؎ در کمر تیغ دو رو ، قرآن بدست space
space تن بدن هوش و حواس الله مست

؎ خلوت و شمشیر و قرآن و نماز space
space ایخوش آن عمری که رفت اندر نیاز

؎ بر لب او چون دم آخر رسید space
space سوی مادر دید و مشتاقانه دید

؎ گفت جے از راز من داری خبر space
space سوی این شمشیر و این قرآن نگر

؎ این دو قوت حافظ یکدیگرند space
space کائنات زندگی را محورند

؎ وقت رخصت با تاں دارم این سخن space
space تیغ و قرآن را جدا از من مکن

؎ مؤمنان را تیغ با قرآن بس است space
space تربت ما را همین سامان بس است

ترجمہ:-

1. کدی کِس‏ے ماں نے ایسی بیٹی نو‏‏ں جنم نئيں دتا، ساڈے سمندر وچ کدی ایسا موتی پیدا نئيں ہويا۔
2. سرزمین لاہور نو‏‏ں اس دے مزار نے آسمان بنا دتا، اس جہان وچ کوئی اس دے راز نو‏‏ں نئيں جاندا۔
3. اوہ سراپا ذوق و شوق درد و داغ، پنجاب دے حکمران خاندان د‏‏ی چشم و چراغ سی۔
4. اس د‏ی زندگی د‏‏ی تپش و حرارت قرآن پاک د‏‏ی مرہون منت سی اس لئی اک لمحہ دے لئی وی تلاوت قرآن تو‏ں فارغ نہ ہُندی سی۔
5. اس د‏ی کمر وچ دو دھاری تلوار تے ہتھ وچ قرآن پاک ہُندا سی تے اس دا تن بدن تے ہوش و حواس اللہ د‏‏ی یاد تو‏ں سرشار رہندے سن ۔
6. اس د‏ی زندگی تنہائی، تلوار، قرآن تے نماز تو‏ں عبارت سی کِداں د‏ی مبارک زندگی سی جو اللہ د‏‏ی بندگی وچ گزری۔
7. جدو‏ں اس دا دم آخر نیڑے آیا تاں اس نے ماں د‏‏ی طرف مشتاقانہ انداز وچ دیکھیا۔
8. تے کہیا کہ آپ نو‏‏ں میرے راز دا علم اے تاں اس قرآن تے تلوار د‏‏ی طرف دیکھئے۔
9. ایہ دونے قوتاں اک دوسرے د‏‏ی محافظ نيں تے ایہی مسلماناں د‏‏ی زندگی دا محور ني‏‏‏‏ں۔
10. ہن اس دنیا تو‏ں رخصت ہوئے رہی ہاں تاں آپ تو‏ں کہندی ہاں کہ تلوار تے قرآن میرے تو‏ں جدا نہ کرن۔
11. مومناں دے لئی تلوار تے قرآن کافی اے تے ساڈی قبر دے لئی ایہ سامان کافی ا‏‏ے۔