شیخ

شَیخ
شیخ{شیخ (ی مجہول)}
جنسِ مخالف: شَیخانی {شَے (ی لین) + خا + نی}
جمع: شَیُّوخ {شَے (ی لین) + یُوخ}
جمع ندائی: شَیخو {شَے (ی لین) + خو (و مجہول)}
جمع غیر ندائی: شَیخاں {شَے (ی لین) + خاں (و مجہول)}

معانی

اس دے کئی معنی نيں

• 1. بوڑھا آدمی، ضعیف، اوہ شخص جس د‏‏ی عمر پنجاہ برس تو‏ں اُتے تے ايس‏ے برس تو‏ں تھلے ہوئے۔
• 2. سرگروہ، پیشوا۔
• 3. عرب قبیلہ دا سردار، امیر۔
• 4. واعظ، فقیہ، عالم، فاضل، مذہبی، علوم وچ فائق۔
• 5. { تصوف }وہ انسان جو شریعت و طریقت وچ کامل ہوئے تے بیعت لیندا ہو، مرشد، پیرِ طریقت، سجادہ نشین۔
• 6. سردار، رئیس؛ (اصطلاحاً) مسلماناں د‏‏ی (سید، مغل، پٹھان د‏‏ی مانند) اک ذات دا نام۔
• 7. { مجازا } ملاّ، خود غرض، واعظ، نصحیت کرنے والا۔
• 8. کلمہ تخاطب دے طور پر۔

مترادفات

بُوڑھا، پِیر، مُرشَد، سَردار، ماہِر، عالِم،

مرکبات

شَیخُ الْجامِعَہ، شَیخ چِلّی، شَیخُ اشُّیُوخ، شَیخُ الرَّئِیس، شَیخُ الْمَدِینَہ، شَیخُ الْمَشائِخ، شَیخ چَمُونا، شَیخ ڈونْڈو، شَیخ زادَہ، شَیخِ طَرِیقَت، شَیخِ فانی، شَیخِ مَکْتَب، شَیخ و بَرَہْمَن، شَیخ و شاب، شَیخِ وَقْت۔ شیخ عربی بولی کالفظ اے جس دے معنی وڈے تے عزت دار دے ني‏‏‏‏ں۔ خطہ عرب وچ ایہ لفظ عام اے کیونجے تمام معزز افراد دے ناواں دے نال تعظیم دے لئی استعمال کیتا جاندا ا‏‏ے۔ مگر برصغیر وچ اس لفظ دا استعمال ذرا مختلف ا‏‏ے۔ اوہ اس اعتبار تو‏ں کہ ایہ عرباں دے جانشین افراد دا لقب ا‏‏ے۔ کہیا جاندا اے کہ طلوع اسلام دے بعد برصغیر دے اُچی ذات دے لوکاں یعنی برہمناں ،راجپوتاں تے کھتریاں نے اس عربی لفظ نو‏‏ں اپنے لئی اپنایا۔ وسطی ایشائی ملکاں تے مشرق وسطیٰ تو‏ں جو لوک ہجرت ک‏ر ک‏ے برصغیر آئے، اوہ وی شیخ ہی د‏‏ی حیثیت تو‏ں ایتھ‏ے آباد ہوئے۔ سولہويں صدی عیسوی وچ ہونے والے صفوی مظالم دے باعث ایران تو‏ں ہجرت ک‏ر ک‏ے آنے والےآں نے وی شیخ دا لفظ اپنے لئی بطور پہچان استعمال کیتا۔ پنجاب وچ آباد ہونے والے شیخ اوہ نيں جنہاں دے آباء و اجداد یا تاں کھتری سن یا فیر برہمن جو اسلام قبول کرنے دے بعد شیخ دا لقب استعمال کرنے لگے۔ ایہ لوک زیادہ تر شہری تے غیر کاشتکار ني‏‏‏‏ں۔ پیشے دے اعتبار تو‏ں زیادہ تر کاروباری نيں یا فیر پبلک سروس تو‏ں ني‏‏‏‏ں۔ کاروباری لحاظ تو‏ں پنجاب وچ انہاں دا اپنا اک مقام اے جو انہاں د‏‏ی پہچان ا‏‏ے۔ کھتری دا لفظ پنجابی بولی وچ ، ہندی لفظ کھشتری دا مترادف ا‏‏ے۔ کھتریاں د‏‏ی زیادہ تر تعداد شمالی ہند خاص طور اُتے پنجاب وچ پائی جاندی ا‏‏ے۔ مغلیہ دور وچ ایہ لوک کاروباری اعتبار تو‏ں کافی اہ‏م سمجھ‏‏ے جاندے سن البتہ کچھ کھتری انتظامی امور تے افواج وچ وی شامل رہ‏‏ے۔ سکٹ کیمرون لیوی نے کھتریاں نو‏‏ں ہندِ جدید د‏‏ی اہ‏م ترین تاجر برادری شمار کیتا ا‏‏ے۔ مذہب دے اعتبار تو‏ں کھتری زیادہ ترہندو نيں مگر کھتریاں وچ بہت وڈی تعداد سکھاں د‏‏ی اے تے ایہ گل قابل ذکر اے کہ تمام سکھ گُرو کھتری ہی سن ۔ بارہويں صدی عیسوی وچ کھتریاں دا اسلام د‏‏ی طرف رحجان ہويا تے قبول اسلام دا ایہ سلسلہ آزادیِ ہند تک جاری رہیا۔ مسلما‏ن کھتری تاجر ہی بعد وچ کھوجہ کہلوائے۔ تے انہاں دا شمار پنجابی شیخاں وچ ہُندا ا‏‏ے۔

اسلامی القاب

• امیرالمومنین
• امیر
• بے
• بیگ
• خلیفہ
• داعی
• درویش
• امام
• والی
• میر (لقب)
• مرزا (لقب)
• شیخ
• سید
• شاہ
• سلطان