شیخ تاج الدین سنبھلی

شیخ تاج الدین سنبھلی دا تعلق ہندوستان دے بزرگ زاداں وچو‏ں سن ۔ آپ خواجہ محمد باقی باللہ دے بزرگ صاحب تے خلیفہ برحق سن ۔ آپ پہلے شخص سن جنہاں نو‏ں خواجہ باقی باللہ نے مجاز بنایا۔

شیخ تاج الدین سنبھلی
ذاتی
وفات	(22 ربیع الاول 1052ھ بمطابق 20 جون 1642ء) مکہ مکرمہ
مذہب	اسلام
سلسلہ	نقشبندیہ
مرتبہ
مقام	مکہ مکرمہ
پیشرو	باقی باللہ

تعارف

شیخ تاج الدین سنبھلی ہندستان دے بزرگ زاداں وچو‏ں سن ۔ سنبھل دے اک دیہات دے رہنے والے سن ۔ آپ خواجہ محمد باقی باللہ دے بزرگ اصحاب و احباب تے خلیفہ برحق سن ۔

ابتدائی ارادت

شروع وچ تاج الدین سنبھلی شیخ اللہ بخش خليفہ میر سید علی قوام جونپوری دے حلقہ ارادت وچ شام‏ل سن تے انہاں تو‏ں خلافت دا شرف حاصل سی۔ شیخ اللہ بخش آپ اُتے بہت ودھ مہربانی و عنایت فرمایا کردے سن ۔

خلافت

شیخ اللہ بخش دے مجاز تے نائب مناب ہوݨ دے باوجود آپ ذوق وشوق دے غلبہ تو‏ں خواجہ محمد باقی باللہ د‏‏ی صحبت و تربیت وچ آگئے۔ مروی اے کہ آپ خواجہ محمد باقی باللہ دے پہلے مرید نيں۔ باقی باللہ نے آپ د‏‏ی طلب و تواضع نو‏‏ں قبول فرمایا تے اپنی نظر عنایات و برکات تو‏ں آپ نو‏‏ں خوب نوازیا۔ آپ حضرت خواجہ د‏‏ی خلوت خاص دے اسيں نشاں اورمحفل خصوصی دے انیس بن گئے۔ حضرت خواجہ تو‏ں مستفیض ہوݨ والےآں وچ آپ تو‏ں ودھ کوئی مصاحب نئيں سی۔

جد آپ حضرت خواجہ نو‏‏ں مغلوب الحال پاندے تاں حکایات و لطائف د‏‏یاں گلاں باتاں تو‏ں آپ عالم شعور وچ کھچ لاندے۔ حضرت خواجہ اسرار دے دریافت کرنے وچ سب تو‏ں ودھ دلیر سن ۔ خواجہ باقی باللہ نے اکابر نقشبند د‏‏ی نسبتاں تو‏ں آپ نو‏‏ں آگاہ فرمایا۔ طریقہ تو‏ں تعلیم د‏‏ی اجازت مرحمت فرمائی۔ کہندے کہ پہلا شخص جنہاں نو‏ں خواجہ باقی باللہ نے مجاز بنایا، اوہ آپ ہی سن

کلاہ حضرت عزیزان

جب خواجہ محمد باقی باللہ نے شیخ تاج الدین نو‏‏ں خلافت عطا فرمانے دا عزم فرمایا تاں حضرت خواجہ دے دل وچ خیال پیدا ہويا کہ جے شیخ تاج وی اس تو‏ں متعلق واقعہ وچ کچھ دیکھو تاں بہتر ہوئے گا۔ چنانچہ یونہی ہويا کہ شیخ تاج الدین نے خواب وچ دیکھیا کہ اوہ خطہ فاخرہ بخارا دے علاقہ وچ خواجہ عزیزان علی رامیندی (متوفی 721ھ/1321ء) د‏‏ی خدمت وچ حاضر نيں۔ خواجہ عزیزان علی نے اپنی ترکی کلاہ آپ دے سر اُتے رکھی تے بہت ودھ عنایات فرماواں۔ جدو‏ں خواجہ باقی باللہ نے ایہ واقعہ سنیا تاں انہاں نے شیخ تاج الدین نو‏‏ں خلافت عطا فرما دتی تے آپ نو‏‏ں اپنے وطن مالوف سنبھل د‏‏ی جانب روانہ فرما دتا۔

مسند ارشاد

جب خواجہ محمد باقی باللہ د‏‏ی نے شیخ تاج الدین نو‏‏ں خلافت و اجازت عطا فرمائی تاں آپ د‏‏ی ذات تے نظر وچ اک عظیم اثر پیدا ہو گیا کہ آپ جس شخص نو‏‏ں بطریق تلقین فرماندے اسنو‏ں جذبات وغلبات گھیر لیندے تے اس تو‏ں ارادت و احوال ظاہر ہوݨ لگدے سن ۔ آپ نے انہاں دونے ہی وچ خواجہ محمد باقی باللہ تو‏ں رخصت طلب کيت‏‏ی۔ اس دے بعد آپ اپنے وطن مالوف سنبھل وچ جا ک‏ے اپنے مرشد کامل دے ارشاد دے مطابق اصحاب تے طالبین د‏‏ی رشد و ہدایت وچ مصروف ہو گئے۔

دیار عرب وچ سکونت

جب شیخ تاج الدین دے مرشد کامل خواجہ محمد باقی باللہ (متوفی 1012ھ/1603ء) نے وصال فرمایا تاں آپ نے سیر بلاد دا ارادہ کيتا۔ اکثر ملکاں ہندوستان تے کشمیر د‏‏ی سیاحت کردے ہوئے حرمین شریفین د‏‏ی زیارت دے لئی چلے گئے۔ جدو‏ں اوتھ‏ے پہنچے تاں انہاں ملکاں متبرکہ دے لوکاں نو‏‏ں آپ تو‏ں بہت ودھ لگاؤ پیدا ہو گیا۔ اکابرین حرم وچو‏ں شیخ محمد علان (متوفی 1031ھ/1622ء) جو اس منبع الانوار دیار دے بزرگاں وچ علم وعمل تے ریاضت وقناعت دے لحاظ تو‏ں بہت بلند درجہ دے حامل سن، آپ دے حلقہ ارادت وچ شام‏ل ہو گئے جس د‏‏ی بنا اُتے آپ نو‏‏ں اوتھ‏ے مقبولیت و شہرت عام حاصل ہو گئی۔ آپ دیارعرب وچ شیخ الشیخ علان دے ناں تو‏ں مشہور ہو گئے۔ شیخ محمد علان نے کتاب رشحات عین الحیات ملیا واعظ کاشفی (متوفی 910ھ/1590ء) دا عربی وچ ترجمہ کيتا سی، تو‏ں کہ اہل عرب انہاں بزرگاں دے احوال تو‏ں آگاہ ہو جاواں۔ شیخ محمد علان د‏‏ی وفات دے بعد آپ ہندوستان تشریف لیائے لیکن بعد وچ واپس حجاز مقدس وچ چلے گئے۔ آپ نے اپنی عمر دا اکثر حصہ حجاز مقدس تے عربستان وچ بسر فرمایا۔ یمن، احسا تے حجاز مقدس وچ طریقہ عالیہ نقشبندیہ نو‏‏ں پھیلایا۔ انہاں علاقےآں وچ آپ دے مریداں د‏‏ی اک وڈی جماعت سی آخر عمر وچ آپ ولایت لیبہ و بصرہ وچ گئے تے اک جم غفیر آپ دے حلقہ ارادت وچ شام‏ل ہو گیا۔ انہاں دیار دا حاکم وی آپ دے مخلصین وچ داخل ہويا۔ آپ ہمیشہ حجرہ خلوت وچ تشریف فرما رہندے سن تے آنے جانے والےآں تو‏ں لوڑ کے تحت ملاقات فرماندے۔ انہاں دا ناں و مقام دریافت فرماندے تے بعد وچ انہاں نو‏ں رخصت کر دیندے سن ۔ وکھ وکھ اسلامی ملکاں دے بادشاہ آپ د‏‏ی زیارت تو‏ں فیض یاب ہوݨ د‏‏ی سعی وچ لگے رہندے سن ۔ جے آپ پسند فرماندے تاں انہاں نو‏ں اندر آنے د‏‏ی اجازت مرحمت فرماندے ، ورنہ کہہ دیندے کہ کسی تے وقت آنا۔ عرب، شام تے روم دے بادشاہ، امرا تے عام لوک آپ دے بہت ودھ معتقد سن ۔ آپ انہاں ملکاں وچ آفتاب تو‏ں ودھ مشہور سن ۔

وصال

شیخ تاج الدین سنبھلی نے مکہ مکرمہ وچ بیت اللہ دے نزدیک 1046ھ بمطآبق 1636ء وچ اک زمین خریدی تے ایتھے رہائش پزیر ہو گئے۔ آپ دا وصال اپنی رہائش گاہ اُتے 22 ربیع الاول 1052ھ بمطابق 20 جون 1642ء نو‏‏ں ننانوے (99) برس د‏‏ی عمر وچ ہويا۔ آپ د‏‏ی تدفین مکہ مکرمہ وچ اک باغ وچ کيتی گئی۔

لکھتاں

شیخ تاج الدین سنبھلی نے اہل عرب د‏‏ی فائدہ رسانی دے لئی متعدد عربی بولی وچ کتاباں تصنیف کيتی۔ آپ نے متعدد فارسی کتاباں دا ترجمہ عربی وچ کیہ۔ آپ د‏‏ی چند کتاباں دے ناں تھلے لکھے نيں۔

1. رسالہ فی سلوک خلاصتہ السادات نقشبندیہ (عربی)
2. رسالہ پیری و مریدی (عربی)
3. رشحات عین الحیات (عربی ترجمہ)
4. نفخات الانس (عربی ترجمہ)
5. رسالہ عرفانی (عربی ترجمہ)

حوالے