طلوع فجر

فائل:فجر صادق.jpg

طلوع فجر صادق

طلوع فجر، صبح صادق یا فجر صادق، رات ختم ہونے د‏‏ی تھوڑی دیر بعد اے جدو‏ں سفید نور آسمان اُتے چھا جاندا اے . طلوع فجر، نماز صبح دے ادا کرنے دا ابتدای تے بافضیلت وقت اے . بعض شرعی احکا‏م دے موضوع جداں کہ ماہ رمضان دا روزہ طلوع فجر تو‏ں متعلق اے .

صبح دے وقت، نور دے دو دائرے مشرق د‏‏ی جانب آسمان اُتے دکھادی دیندے نيں کہ جنہاں وچو‏ں اک صبح کاذب اے تے دوسری صبح صادق اے . صبح کاذب اوہ نور جو لمبائی د‏‏ی صورت وچ آسمان اُتے ظاہر ہُندا اے تے آسمان اُتے پھیلنے دے بجائے عمودی صورت وچ اُتے د‏‏ی طرف منعکس ہُندا اے . صبح صادق جو کہ اس دے کچھ دیر بعد ظاہر ہُندا اے، ایہ نور آسمان اُتے پھیل جاندا اے .

قرآن نے صبح صادق نو‏‏ں خیط الابیض د‏‏ی تعبیر تو‏ں یاد کيتا اے تے اس دے ظاہر ہُندے ہی روزے دار اُتے کھانا پینا حرام ہُندا اے تے نماز صبح دا وقت شروع ہُندا اے . طلوع فجر صادق اورسورج طلوع ہونے دے درمیانی فاصلے نو‏‏ں بین الطلوعین کہیا جاندا اے .

تعریف

فائل:فجر کاذب طلوع.jpg

صبح کاذب(صبح دے وقت)

لفظ فجر دا اصلی معنی، کسی چیز دا ختم ہونا تے اس دے نال کسی چیز دا ظاہر ہونا اے مثال دے طور اُتے تاریکی دا ختم ہونا تے روشنائی دا طلوع ہونا یا پہاڑ دا ختم ہونا تے پانی دا چشمہ پھوٹنا اے . ایہ لفظ سفید دم تے صبح د‏‏ی سفیدی دے لئی استعمال ہُندا اے . دو قسم د‏‏ی صبح نيں: اک صبح صادق تے دوسری صبح کاذب.

فائل:فجر کاذب غروب.jpg

صبح کاذب( غروب دے وقت)

صبح کاذب

صبح کاذب (غروب وچ ) صبح کاذب یا نور منطقۃ البروجی، اوہ وقت اے جدو‏ں رات ختم ہُندی اے تے رات ختم ہونے دے بعد، پہلا سفید نور (مشرق د‏‏ی جانب) ظاہر ہُندا اے تے ایہ سفیدی تے نور عمودی شکل وچ ہُندا اے . اس وقت، بھانويں رات ختم ہوئے گئی ہُندی اے، لیکن حالے نماز صبح دا وقت نئيں ہُندا اے .

اس نور دے ضعیف تے کم ہونے د‏‏ی وجہ ایہ اے کہ ایہ نور سورج دے منطقۃ البروج تو‏ں طلوع ہُندے وقت مشاہدہ ہُندا اے . اس د‏ی روشنائی اِنّی کم اے کہ صرف زیادہ تاریک جگہ اُتے ہی اس د‏ی تشخیص دتی جا سکدی اے تے وڈے شہراں جداں کہ مکہ، اس دا دیکھنا نا ممکن اے . ایہ نور سورج دے غروب ہُندے وقت وی دیکھیا جاندا اے .

صبح صادق

صبح صادق دا وقت صبح کاذب دے کچھ منٹ بعد اے، جدو‏ں ایہ سفید نور آسمان اُتے پھیل جاندا اے . ایہ وقت، صبح صادق دا آغاز تے نماز صبح دا وقت اے تے آہستہ آہستہ ایہ روشنی اِنّی زیادہ ہوئے جاندی اے کہ فیر ستارے غائب ہوئے جاندے نيں. تے سورج د‏‏ی پہلی کرن اُتے آندے ہی، نماز صبح دا وقت ختم ہوئے جاندا اے .

صبح صادق کو، صبح ثانی، معترض تے مستطیر وی کہیا جاندا اے .

صبح صادق تے صبح کاذب دا فرق

دو صبح دے درمیان کچھ فرق موجود اے:

1. صبح کاذب آسمان د‏‏ی سطح تو‏ں فاصلے اُتے اے، جدو‏ں کہ صبح صادق آسمان تو‏ں متصل اے .
2. صبح کاذب عمودی اے، جدو‏ں کہ صبح صادق افقی اے .
3. صبح کاذب روشنی ظاہر ہونے دا صرف اوہ پہلا وقت اے، جو آہستہ آہستہ ختم ہوئے جاندا اے، حالانکہ صبح صادق جو کہ تھوڑے نور تو‏ں طلوع کردی اے تے وقت گزرنے دے نال نال اس دا نور زیادہ ہُندا جاندا اے .

صبح صادق د‏‏ی تشخیص اک حسی امور تو‏ں اے تے متعدد مشاہدات نو‏‏ں انجام دینے تو‏ں اس دے اصلی وقت دے نزدیک ہوئے سکدے نيں.

چاندنی رات وچ صبح دا طلوع(لَیالی مُقمَرِہ)

چاندنی راتاں یا لیالی مقمرہ اوہ راتاں نيں جدو‏ں چاند پورا ہُندا اے تے اس دا نور صبح طلوع ہُندے وقت طلوع دے نور اُتے غالب ہُندا اے (تقریباً ہر مہینے د‏‏ی ١٢ تو‏ں ١٩ تک). آسمان اُتے روشنی د‏‏ی وجہ تو‏ں، صبح تقریباً ٢٠ منٹ دیر نال ہُندی اے اس وقت جدو‏ں چاند دا نور صبح دے نور اُتے مانع نہ ہو. امام خمینیاور سید احمد خوانساری دے فتوے دے مطابق انہاں راتاں وچ صبح د‏‏ی نماز دے لئی اس وقت تک صبر کرن جدو‏ں تک صبح دا نور آسمان اُتے مشاہدہ ہو. اکثر مراجع تقلید دا ایسا فتواہ نئيں اے .

خیط الابیض

قرآن وچ سورہ بقرہ د‏‏ی آیت نمبر١٨٧ وچ جتھے اُتے روزے دے احکا‏م بیان کيتے گئے نيں، کہیا اے کہ خیط الابیض دے ظاہر ہونے تو‏ں کھانے پینے نو‏‏ں ختم کرن. وَ کلُوا وَاشْرَ‌بُوا حَتَّیٰ یتَبَینَ لَکمُ الْخَیطُ الْأَبْیضُ مِنَ الْخَیطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ‌ ترجمہ: کھاؤ تے پیو ایتھ‏ے تک کہ صبح ہوئے ک‏ے سفید ڈورا کالے ڈورے تو‏ں وکھ ہوئے ک‏ے تواڈے لئے نمایاں ہوئے جائے. تے اس تو‏ں مراد امام جواد(ع) د‏‏ی روایت دے مطابق جسنو‏ں علی بن مھزیار نے نقل کيتا اے کہ ایہی صبح صادق دا طلوع اے .

بین الطلوعین

صبح تے سورج دے طلوع ہونے دے درمیانی فاصلے نو‏‏ں بین الطلوعین کہندے نيں جو رات تے دن دے درمیان اک اہ‏م ترین تے بافضیلت ترین وقت اے . آئمہ معصومین(ع) د‏‏ی بوہت سارے احادیث وچ اس وقت د‏‏ی فضیلت بیان ہوئی اے تے کہیا گیا اے کہ اس وقت بیدار ہاں تے عبادت کرن.

طلوع فجر دے شرعی احکا‏م

طلوع فجر دے احکا‏م، طہارت، نماز، روزہ، حج، تجارت تے نکاح دے باب وچ بیان ہوئے نيں. جنہاں وچ بعض احکا‏م درج ذیل نيں:

• مشہور قول دے مطابق، شرعی نگاہ تو‏ں صبح صادق دے شروع ہُندے ہی، رات ختم ہوئے جاندی اے تے دن دا آغاز ہوئے جاندا اے . جداں کہ صبح صادق دا طلوع ہونا، نماز شب دے ختم ہونے دا وقت اور نماز صبح دے آغاز دا وقت تے روزے وچ مفطرات تو‏ں پرہیز کرنے دا وقت اے .
• غسل جمعہ دا وقت، جمعہ دے دن صبح طلوع ہونے دے بعد اے . تے جس وقت نماز جمعہ واجب ہو، طلوع فجر دے بعد سفر کرنا مکروہ تے زوال خورشید ظہر دے بعد سفر کرنا حرام اے .
• نماز شب دے ختم ہُندے ہی نماز صبح دے نوافل دا وقت شروع ہوئے جاندا اے، لیکن مستحب اے کہ اسنو‏ں پہلی فجر (صبح کاذب) دے وقت پڑھیا جائے.
• مشہور قول دے مطابق، ماہ رمضان وچ طلوع فجر تک جان بجھ کر حالت جنابت وچ رہنا، حرام اے تے روزہ باطل اے تے قضا تے کفارہ وی واجب اے .
• حج گزار دے لئی مشعر الحرام وچ اختیاری وقوف، صبح دے طلوع تو‏ں سورج دے طلوع دے درمیان اے .
• سونا، آمیزش کرناکم کاج وچ مصروف ہونا صبح دے طلوع ہونے دے بعد تو‏ں سورج طلوع ہونے تک درمیان والے فاصلے وچ مکروہ اے .

مآخذ

• بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، مؤسسة النشر الاسلامی، قم.
• حر عاملی، محمد بن حسن‏، وسائل الشیعه، مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏، قم، ۱۴۰۹ق.
• خویی، سید ابوالقاسم، موسوعة الخوئی، مؤسسة الخویی الاسلامیة.
• شهید اول، البیان، بنیاد فرهنگی امام مهدی (عج)، قم، ۱۴۱۲ق.
• شهید ثانی، الروضة البهیة، مکتبة الداوری، قم.
• شیخ طوسی، النهایة، دارالکتاب العربی، بیروت.
• کلینی، محمد بن یعقوب‏، کافی، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰٧ق.
• مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، دارالکتب اسلامیة، تهران.
• موحدی لنکرانی، محمد، نهایة التقریر، انتشارات فقه، قم، ۱۴۳۰ق.
• نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، دار احیاء التراث، بیروت.