طلوع فجر
طلوع فجر، صبح صادق یا فجر صادق، رات ختم ہونے دی تھوڑی دیر بعد اے جدوں سفید نور آسمان اُتے چھا جاندا اے . طلوع فجر، نماز صبح دے ادا کرنے دا ابتدای تے بافضیلت وقت اے . بعض شرعی احکام دے موضوع جداں کہ ماہ رمضان دا روزہ طلوع فجر توں متعلق اے .
صبح دے وقت، نور دے دو دائرے مشرق دی جانب آسمان اُتے دکھادی دیندے نيں کہ جنہاں وچوں اک صبح کاذب اے تے دوسری صبح صادق اے . صبح کاذب اوہ نور جو لمبائی دی صورت وچ آسمان اُتے ظاہر ہُندا اے تے آسمان اُتے پھیلنے دے بجائے عمودی صورت وچ اُتے دی طرف منعکس ہُندا اے . صبح صادق جو کہ اس دے کچھ دیر بعد ظاہر ہُندا اے، ایہ نور آسمان اُتے پھیل جاندا اے .
قرآن نے صبح صادق نوں خیط الابیض دی تعبیر توں یاد کيتا اے تے اس دے ظاہر ہُندے ہی روزے دار اُتے کھانا پینا حرام ہُندا اے تے نماز صبح دا وقت شروع ہُندا اے . طلوع فجر صادق اورسورج طلوع ہونے دے درمیانی فاصلے نوں بین الطلوعین کہیا جاندا اے .
تعریف
[سودھو]لفظ فجر دا اصلی معنی، کسی چیز دا ختم ہونا تے اس دے نال کسی چیز دا ظاہر ہونا اے مثال دے طور اُتے تاریکی دا ختم ہونا تے روشنائی دا طلوع ہونا یا پہاڑ دا ختم ہونا تے پانی دا چشمہ پھوٹنا اے . ایہ لفظ سفید دم تے صبح دی سفیدی دے لئی استعمال ہُندا اے .[۱] دو قسم دی صبح نيں: اک صبح صادق تے دوسری صبح کاذب.
صبح کاذب
[سودھو]صبح کاذب (غروب وچ ) [۲] صبح کاذب یا نور منطقۃ البروجی، اوہ وقت اے جدوں رات ختم ہُندی اے تے رات ختم ہونے دے بعد، پہلا سفید نور (مشرق دی جانب) ظاہر ہُندا اے تے ایہ سفیدی تے نور عمودی شکل وچ ہُندا اے . اس وقت، بھانويں رات ختم ہوئے گئی ہُندی اے، لیکن حالے نماز صبح دا وقت نئيں ہُندا اے .[۳]
اس نور دے ضعیف تے کم ہونے دی وجہ ایہ اے کہ ایہ نور سورج دے منطقۃ البروج توں طلوع ہُندے وقت مشاہدہ ہُندا اے . اس دی روشنائی اِنّی کم اے کہ صرف زیادہ تاریک جگہ اُتے ہی اس دی تشخیص دتی جا سکدی اے تے وڈے شہراں جداں کہ مکہ، اس دا دیکھنا نا ممکن اے . ایہ نور سورج دے غروب ہُندے وقت وی دیکھیا جاندا اے .[۴]
صبح صادق
[سودھو]صبح صادق دا وقت صبح کاذب دے کچھ منٹ بعد اے، جدوں ایہ سفید نور آسمان اُتے پھیل جاندا اے . ایہ وقت، صبح صادق دا آغاز تے نماز صبح دا وقت اے تے آہستہ آہستہ ایہ روشنی اِنّی زیادہ ہوئے جاندی اے کہ فیر ستارے غائب ہوئے جاندے نيں. تے سورج دی پہلی کرن اُتے آندے ہی، نماز صبح دا وقت ختم ہوئے جاندا اے .
صبح صادق کو، صبح ثانی، معترض تے مستطیر وی کہیا جاندا اے .
صبح صادق تے صبح کاذب دا فرق
[سودھو]دو صبح دے درمیان کچھ فرق موجود اے:
- صبح کاذب آسمان دی سطح توں فاصلے اُتے اے، جدوں کہ صبح صادق آسمان توں متصل اے .
- صبح کاذب عمودی اے، جدوں کہ صبح صادق افقی اے .
- صبح کاذب روشنی ظاہر ہونے دا صرف اوہ پہلا وقت اے، جو آہستہ آہستہ ختم ہوئے جاندا اے، حالانکہ صبح صادق جو کہ تھوڑے نور توں طلوع کردی اے تے وقت گزرنے دے نال نال اس دا نور زیادہ ہُندا جاندا اے .[۵]
صبح صادق دی تشخیص اک حسی امور توں اے تے متعدد مشاہدات نوں انجام دینے توں اس دے اصلی وقت دے نزدیک ہوئے سکدے نيں.
چاندنی رات وچ صبح دا طلوع(لَیالی مُقمَرِہ)
[سودھو]چاندنی راتاں یا لیالی مقمرہ اوہ راتاں نيں جدوں چاند پورا ہُندا اے تے اس دا نور صبح طلوع ہُندے وقت طلوع دے نور اُتے غالب ہُندا اے (تقریباً ہر مہینے دی ١٢ توں ١٩ تک). آسمان اُتے روشنی دی وجہ توں، صبح تقریباً ٢٠ منٹ دیر نال ہُندی اے اس وقت جدوں چاند دا نور صبح دے نور اُتے مانع نہ ہو. امام خمینی[۶]اور سید احمد خوانساری[۷] دے فتوے دے مطابق انہاں راتاں وچ صبح دی نماز دے لئی اس وقت تک صبر کرن جدوں تک صبح دا نور آسمان اُتے مشاہدہ ہو. اکثر مراجع تقلید دا ایسا فتواہ نئيں اے .
خیط الابیض
[سودھو]قرآن وچ سورہ بقرہ دی آیت نمبر١٨٧ وچ جتھے اُتے روزے دے احکام بیان کيتے گئے نيں، کہیا اے کہ خیط الابیض دے ظاہر ہونے توں کھانے پینے نوں ختم کرن. وَ کلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّیٰ یتَبَینَ لَکمُ الْخَیطُ الْأَبْیضُ مِنَ الْخَیطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ترجمہ: کھاؤ تے پیو ایتھے تک کہ صبح ہوئے کے سفید ڈورا کالے ڈورے توں وکھ ہوئے کے تواڈے لئے نمایاں ہوئے جائے. تے اس توں مراد امام جواد(ع) دی روایت دے مطابق جسنوں علی بن مھزیار نے نقل کيتا اے کہ ایہی صبح صادق دا طلوع اے .
بین الطلوعین
[سودھو]صبح تے سورج دے طلوع ہونے دے درمیانی فاصلے نوں بین الطلوعین کہندے نيں جو رات تے دن دے درمیان اک اہم ترین تے بافضیلت ترین وقت اے . آئمہ معصومین(ع) دی بوہت سارے احادیث وچ اس وقت دی فضیلت بیان ہوئی اے تے کہیا گیا اے کہ اس وقت بیدار ہاں تے عبادت کرن.[۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴]
طلوع فجر دے شرعی احکام
[سودھو]طلوع فجر دے احکام، طہارت، نماز، روزہ، حج، تجارت تے نکاح دے باب وچ بیان ہوئے نيں. جنہاں وچ بعض احکام درج ذیل نيں:
- مشہور قول دے مطابق، شرعی نگاہ توں صبح صادق دے شروع ہُندے ہی، رات ختم ہوئے جاندی اے تے دن دا آغاز ہوئے جاندا اے .[۱۵] جداں کہ صبح صادق دا طلوع ہونا، نماز شب دے ختم ہونے دا وقت [۱۶]اور نماز صبح دے آغاز دا وقت [۱۷] تے روزے وچ مفطرات توں پرہیز کرنے دا وقت اے .[۱۸]
- غسل جمعہ دا وقت، جمعہ دے دن صبح طلوع ہونے دے بعد اے . تے جس وقت نماز جمعہ واجب ہو، طلوع فجر دے بعد سفر کرنا مکروہ تے زوال خورشید ظہر دے بعد سفر کرنا حرام اے .[۱۹]
- نماز شب دے ختم ہُندے ہی نماز صبح دے نوافل دا وقت شروع ہوئے جاندا اے، لیکن مستحب اے کہ اسنوں پہلی فجر (صبح کاذب) دے وقت پڑھیا جائے.[۲۰]
- مشہور قول دے مطابق، ماہ رمضان وچ طلوع فجر تک جان بجھ کر حالت جنابت وچ رہنا، حرام اے تے روزہ باطل اے تے قضا تے کفارہ وی واجب اے .[۲۱]
- حج گزار دے لئی مشعر الحرام وچ اختیاری وقوف، صبح دے طلوع توں سورج دے طلوع دے درمیان اے .[۲۲]
- سونا، [۲۳]آمیزش کرنا[۲۴]کم کاج وچ مصروف ہونا[۲۵] صبح دے طلوع ہونے دے بعد توں سورج طلوع ہونے تک درمیان والے فاصلے وچ مکروہ اے .
حوالے
[سودھو]- ↑ فرهنگ فارسی عمید.
- ↑ ناسا دی وبسایٹ
- ↑ «صادقین وبسایٹ». بایگانیشده از اصلی در ۲۰۱۵-۰۷-۰۵. دریافتشده در ۲۰۲۰-۱۲-۲۵.
- ↑ «صادقین وبسایٹ». بایگانیشده از اصلی در ۲۰۱۵-۰۷-۰۵. دریافتشده در ۲۰۲۰-۱۲-۲۵.
- ↑ نهایة التقریر، ج ۱، ص۱۵۲
- ↑ الرسالے العشرة (امام خمینی) ص۱۹۹
- ↑ مجله فقه اهل بیت، شماره ۱۸، ص ۲۴۴
- ↑ تفسیر عیاشی: ج ۱، ص۲۴۰، ح ۱۱۹
- ↑ صحیفه سجادیه، دعای٦
- ↑ طوسی، محمد، ج۱، ص۵۱۲، مصباح المتهجد، به کوشش علیاصغر مروارید، بیروت، ۱۴۱۱ق.
- ↑ کفعمی، ابراهیم، ج۱، ص۹۴، المصباح، به کوشش حسین اعلمی، بیروت، ۱۴۱۴ق.
- ↑ فهری، محمد، ج۱، ص۲۲۹-۲۳۳
- ↑ مجلسی، محمدباقر، ج۱۰۲، ص۲۹٧، بحارالانوار
- ↑ قمی، عباس، ج۱، ص۳۱-۳۸، الباقات و الصالحات فی الادعیه و الصلوات المندوباب، همراه، مفاتیح الجنان، تهران، ۱۳۴۰ش.
- ↑ بحار الانوار ج۸۳، ص ٧۴-٧۵؛ الحدائق الناضرة ج٦، ص۵۴و۵۵؛ جواهر الکلام، ج٧، ص۲۱۹-۲۲۰.
- ↑ جواهر الکلام، ج٧، ص۲۱۰-۲۱۱.
- ↑ جواهر الکلام، ج٧، ص۹٦
- ↑ جواهر الکلام ج۱٦، ص۳۸۴
- ↑ جواهر الکلام ج۵، ص٧
- ↑ البیان، ص۱۰۹.
- ↑ جواهر الکلام، ج۱٦، ص۲۳٦.
- ↑ الروضة البهیة، ج۲، ص۲٧۵-۲٧٧؛ جواهر الکلام، ج۱۹، ص۸۵.
- ↑ وسائل الشیعة، ج٦، ص۴۹٦.
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۹، ص۵٦.
- ↑ جواهر الکلام ج۲۲، ص۴۵٦
مآخذ
[سودھو]- بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، مؤسسة النشر الاسلامی، قم.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، ۱۴۰۹ق.
- خویی، سید ابوالقاسم، موسوعة الخوئی، مؤسسة الخویی الاسلامیة.
- شهید اول، البیان، بنیاد فرهنگی امام مهدی (عج)، قم، ۱۴۱۲ق.
- شهید ثانی، الروضة البهیة، مکتبة الداوری، قم.
- شیخ طوسی، النهایة، دارالکتاب العربی، بیروت.
- کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰٧ق.
- مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، دارالکتب اسلامیة، تهران.
- موحدی لنکرانی، محمد، نهایة التقریر، انتشارات فقه، قم، ۱۴۳۰ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، دار احیاء التراث، بیروت.