طوس
طوس | ||
---|---|---|
انتظامی تقسیم | ||
ملک | ایران | |
تقسیم اعلیٰ | شہرستان مشہد | |
جغرافیائی خصوصیات | ||
متناسقات | 36°29′10″N 59°31′03″E / 36.486138888889°N 59.517555555556°E | |
بلندی | 1002 میٹر | |
مزید معلومات | ||
اوقات | متناسق عالمی وقت+03:30 | |
سرکاری زبان | فارسی | |
|
||
ترمیم |
صوبہ خراسان رضوی وچ ایران دا اک شہر اے۔ اس دے پاس امام علی رضا علیہ السلام دا روضہ اے جس دی مناسبت توں اوہ جگہ مشہد کہلائی۔ ہن طوس تے مشہد اک ہی شہر بن چکے نيں جسنوں مشہد کہیا جاندا اے ۔۹ تے ۱۰ محرم نوں ماتمی جالوس نکلدے نيں۔
طوس صوبہ خراسان رضوی دا اک تاریخی شہر اے جو مشہد توں ۲۰ کلومیٹر شمال مغرب وچ واقع اے۔ اس شہر دے نوادرات خصوصاً قدیم قلعہ صدیاں بعد وی محفوظ اے۔ [۱] [۲]
یہ شہر اک بار منگول حملے دے دوران تباہ ہويا ، تے فیر تیموریاں دے ہتھوں، تے اس دے بوہت سارے لوک مارے گئے۔ [۲] توس نوں ۱۷ نومبر ۱۹۹۶ نوں ایران دی قومی یادگاراں دی لسٹ وچ قلعےآں، برجاں تے قلعےآں دے مجموعے دے نال درج کيتا گیا جس دا نمبر ۱۷۵۸ اے۔
مشہد شہر توں طوس دی قربت اس شہر دے فائدے وچوں اک اے جس دی وجہ توں مشہد دے سیاح اس قدیم شہر نوں امام رضا علیہ السلام دی زیارت دے لئی آندے نيں ۔
طوس دی تریخ
[سودھو]یونانی مورخین دیاں تحریراں دے مطابق، ہخامنشی دور وچ ، طوس شہر نوں "سوسیا " کہیا جاندا سی تے ایہ شمال مشرقی ایران وچ صوبہ پارسی دے دارالحکومتاں وچوں اک سی تے موجودہ خراسان دے صوبے توں مماثلت رکھدا سی: [۳] [۴] کچھ اسکالرز دا خیال اے کہ انہاں دا مننا اے کہ معاشرہ اج دے برچ جداں ہی اے۔ [۵]
طوس دا صحیح ناں حالے تک نئيں دتا گیا اے، لیکن Bartelme نے لفظ tusa دے لئی root taos تجویز کيتا اے۔ اس جڑ دے دو معنی نيں "خالی" تے "متروک"۔ [۶] ایہ ناں خراسان وچ ایرانی تے علاقائی بہادری دونے دی طرف اشارہ کردا اے۔ طوس انہاں سولہ اہم تے مقدس سرزمیناں وچوں اک اے جنہاں دا ذکر آوستانی ایرانی مذہبی کتاب وچ "یورو" دے ناں توں کيتا گیا اے۔ Toos ناں خاص طور اُتے ساسانی دور تک متن تے ذرائع وچ ظاہر نئيں ہويا سی، تے Achaemenid دور دے نوشتہ جات وچ ، ملک دے شمال مشرقی حصے دے شہراں نوں پرسیوس دے صوبے دے ناں دے نال ہخامنشی سلطنت دے حصے دے طور اُتے ذکر کيتا گیا اے۔ . پارسی دور وچ اس شہر دا وی کوئی ناں نئيں اے۔ لیکن ساسانی دور وچ اس شہر وچ رونما ہونے والے چند واقعات نوں چھڈ کے اس شہر دی تریخ نوں واقعات تے خراسان دے علاقے دی تریخ دے تناظر وچ تلاش کرنا چاہیے ۔ [۷]
اویستا دے اک حصے وچ نوزار دے بیٹے طوس دا ناں ایلی دے طور اُتے ذکر کيتا گیا اے جو ویز دے بہادر بیٹےآں دے خلاف لڑدا اے تے دیوی " اوردوسر اناہید " توں مدد منگدا اے۔ اس دے بعد، ایہ زیادہ تر فردوسی طوسی اے جس نے اس سرزمین دا ناں کئی بار شاہ ناں وچ شامل کيتا اے ، تے انہاں دے مطابق سام نیائی رستم نے دریائے طوس دی دریافت دے نال ہی اک اژدھے توں لڑ کر اسنوں مار ڈالیا سی ۔ کیکاووس دے پاس اروس نامی خزانہ وی برچ وچ چھپا ہويا سی، جو کہ جدوں کیخوسرو دی باری سی ، تاں اس نے گوڈارز توں کہیا کہ اوہ اسنوں ایران دے ہیروز، جداں زل تے جیو تے خدا رخش نوں دے دے۔(رستم) معاف کردو۔ آخر کار، یزدگرد راموگر یا عطیم ( ساسانی شہنشاہ دا یزدگرد اول )، جو بہرام گور دا باپ سی ، فردوسی دے مطابق، سو توس دے چشمے دے نیڑے نیلے گھوڑےآں دے اک جوڑے دے ہتھوں ماریا گیا۔ لیکن ایہ سب، اس توں پہلے کہ اس دی تاریخی اہمیت اے، قدیم زمانے وچ برچ دی اہمیت دی نشاندہی کردی اے۔ [۸]
دسويں صدی عیسوی وچ برچ دا لفظ۔ اس دا تعلق کئی بستیاں تے دیہاتاں دے مجموعے توں سی (معلوم اے کہ طوس دی لغت وچ دس ہزار بستیاں شامل نيں) تے نوغان دے بھٹے (دس) تے تبران دے بھٹے (دس) تے سن آباد پنڈ جو کہ اندر واقع نيں۔ اج مشہد شہر۔ ہارون الرشید تے ۸۱۸ء وچ ۔ شیعاں دے اٹھويں رہنما علی بن موسیٰ الرضا نوں اوتھے دفن کيتا گیا ۔
عرب جغرافیہ داناں دے زمانے وچ نیشابور دی خوشحالی دی وجہ توں طوس شہر دی کوئی اہمیت نئيں سی ۔ نیشابور دی طرح توس نوں وی چنگیز خان دے بیٹے تولو نے تباہ کر دتا سی تے چنگیز خان دے جانشین اوغادی (اکدے) دے دور وچ ، اس نے اپنی حویلی نوں دوبارہ تعمیر کیا، تے اس دے بعد توں ایہ کئی بار منگول حکمراناں دا گڑھ رہیا اے ۔ ایران دے منگولاں دے زوال دے بعد ، توس ، قوچان ، قلات ، ابیوارد ، نیسا تے مرو نخلستان دے نال، ارغون شاہ دے بعد جون غربانی قبیلے دے سربراہ امیر ارغون شاہ دی تشکیل کردہ چھوٹی حکومت دا حصہ بن گئے ۔ان دے بیٹے محمد بیگ تے علی بیب اپنے والد دی جانشین ہوئے۔ علی بیگ ۱۳۸۲ء وچ ۔ تیمور دی اطاعت اُتے مجبور کيتا گیا، بعد وچ اسنوں فرغانہ بھیج دتا گیا تے اگلے سال قتل کر دتا گیا۔
سنہ ۱۳۸۹ عیسوی وچ ۔ اس بغاوت دے بعد طوس دے لوکاں نے قتل عام کيتا تے اس واقعے وچ تقریباً دس ہزار لوک مارے گئے۔ ۱۴۰۵ عیسوی وچ تیمور دی موت دے بعد توس کیسل مینشن دی تعمیر نو ۔ انجام دتا گیا۔ بعد دے ادوار وچ ، طوس دا ناں مشہد دے ناں دے نال ملیا دتا گیا ۔ مشہد نے اپنی مذہبی اہمیت دی وجہ توں آہستہ آہستہ طوس شہر اُتے چھایا ہويا تے خراسان دا راجگڑھ بن گیا ۔
ملک دی تقسیم وچ برچ
[سودھو]ماضی وچ ، توس نوں " تبران توس " دے ناں توں جانیا جاندا سی تے اسنوں صوبہ توس دا حصہ سمجھیا جاندا سی ۔
توس فروری ۲۰۱۲ تک مشہد دے ماتحت پنڈ دے طور اُتے جانیا جاندا سی، لیکن ۱۱/۲۶/۲۰۱۲ نوں سپریم کونسل آف آرکیٹیکچر اینڈ اربن پلاننگ دی منظوری توں، اس پنڈ نوں اک علیحدہ شہری علاقے دے طور اُتے مشہد میونسپلٹی دے حوالے کے دتا گیا ۔ اس وقت مشہد دا ایہ علاقہ مشہد دے ۱۲واں ضلع دی میونسپلٹی دے زیر انتظام اے۔ [۹]
طس دیاں یادگاراں
[سودھو]Luigi Mosquito دے ذریعے اٹھارويں صدی وچ برچ دے کھنڈرات دا منظر
ہندوستانی سیاح جو نادر شاہ دا ہم عصر سی ، نے طوس دے باشندےآں دی مشہد دی طرف بتدریج ہجرت دی گل کیتی، تے ایرانی وزیر ثانی الدولہ (جو بعد وچ اعتماد السلطانیہ دے ناں توں مشہور ہوئے ) نے اپنی کتاب وچ ہندوستانی سیاح دا حوالہ دتا اے۔ اس وقت دے سورج تے طوس دے کھنڈرات دے بارے وچ اس کتاب وچ تفصیل توں بیان کيتا گیا اے۔ کھنڈرات دے درمیان تریخ دا کوئی نشان نظر نئيں آندا۔ ثانیہ الدولہ نے شہر دی فصیلاں دا ذکر کيتا اے جو اس توں اک فرسخ دے فاصلے اُتے اے تے قلعہ جو کہ شمال مشرقی حصے وچ اے تے اس دی وڈی حویلی جو شہر دے اندر اے مسجد دے طور اُتے ذکر کيتا اے۔
قلعہ دے اندر اک چھوٹا جہا قلعہ سی جو اک مصنوعی پہاڑی اُتے بنایا گیا سی۔مذکورہ کتاب وچ اک مسجد دی تصویر وی کھینچی گئی اے۔ طوس نوں بیان کردے ہوئے، فرزار نے اک چھوٹے مینار (مسجد دے قریب) تے فردوسی دے مقبرے دے اُتے اک چھوٹے توں گنبد دا ذکر کیا، جو شہر دے باہر جنوب مشرقی دروازے دے نیڑے واقع سی۔ اوہ حکمران نيں تے اوہ اسنوں منسوب کردے نيں۔
۱۸۵۸ وچ ؛ خانیکوف جدوں اس سرزمین دی سیر کرنے آیا سی تاں ہن ایہ گنبد نئيں رہیا سی تے اوتھے گندم دی فصل لگائی گئی سی۔ ۱۸۹۰ وچ پروفیسر زوکووسکی۔ اوہ مذکورہ جگہ اُتے گیا تے اوہ واحد پہاڑی دیکھی جتھے کھدائی کيتی گئی سی تے ایہ پہاڑی اِٹاں تے حصےآں تے ٹائلاں دے ٹکڑےآں توں بنی ہوئی سی جو بلاشبہ تباہ شدہ عمارت توں رہ گئی سی تے ایہ اوہی عمارت ہوسکدی اے جسنوں فرزار نے دیکھیا سی۔ . جداں کہ اوتھے دے کساناں نے تعریف کيتی اے۔ اس پہاڑی دی تعمیر خراسان دے سابق حکمران آصف الدولہ نے کروائی سی تے اس نے اس علاقے دے ارد گرد اِٹاں دی تعمیر دی سی جتھے ایہ بنی سی تے اس پہاڑی دے گرد اک دیوار بنائی سی اوہ اس اُتے عمارت بنانا چاہندا سی۔
اک وقت سی جدوں احمد غزالی تے محمد غزالی دی قبراں ، جو مشہور کتاب Revival of the Sciences دے دوسرے مصنف نيں ، چودھواں صدی عیسوی وچ محمد غزالی دے مقبرے فردوسی دے مقبرے دے نیڑے سی ۔ ابن بطوطہ دے سفر دی تفصیل دے علاوہ ایہ وی دسیا گیا اے کہ اس وقت جھیل غائب ہو چکی اے تے اس دا کوئی نشان نئيں اے۔ برچ کاشفرود دے شمال دی طرف واقع اے۔ مشہد دے راستے طوس دے جنوب مشرقی دروازے دے نیڑے دریا اُتے اک آکٹونل پل بنایا گیا سی، ایہ پل اس وقت وی ادھا کھنڈر اے۔ فرزار تے ثانیہ الدولہ ہر اک نے اس پل دی تفصیل وچ تفصیل لکھی اے، خاص طور اُتے ثانیہ الدولہ نے ہر چشمے دا فاصلہ وی دسیا اے، اک پل جو قلات دے راستے کاشفرود روڈ اُتے تھوڑا تھلے اے تے مشہد(مشہد توں پنج میل) تے اس دے گیارہ چشمے نيں، ایہ بہتر حالت وچ رہندا اے، لیکن اس طرح نئيں کہ بالکل بے عیب ہوئے۔ ایہ پل "شاہ پل" دے ناں توں مشہور اے۔
طوس دیاں مشہور شخصیتاں
[سودھو]پچھلی صدیاں وچ ، توس ایرانی سبھیاچار تے فکر دی اہم شخصیتاں کيتی جائے پیدائش سی، بشمول:
نويں صدی دے سائنسدان، کیمسٹری دے باپ، نے بوہت سارے طریقے ایجاد کيتے، جداں کشید ، تے بنیادی کیمیائی اوزار، جداں ٹن دے ڈبے تے اہم کیمیکل۔
اوہ فردوسی توں پہلے ایران دی قومی کہانیاں لکھنے دی کوشش کرنے والے پہلے لوکاں وچوں سن تے فارسی وچ مہاکاوی شاعری دے علمبرداراں وچوں اک نيں۔ شاہنامہ دے ابتدائی حصےآں دا اک چھوٹا جہا حصہ انہاں دا لکھیا ہويا اے جسنوں فردوسی نے مرکزی مصنف دا ناں دس دے اپنی تصنیف وچ شامل کيتا اے۔
ایرانی مہاکاوی دے شاعر تے ایران دی قومی مہاکاوی شاہنامے دے شاعر فردوسی نوں فارسی دا سب توں وڈا شاعر مندے نيں۔
مشہور شیعہ علماء وچوں اک، چار شیعہ کتاباں وچوں دو لکھتاں، الاستبصار تے تہزیب دے مصنف۔
اہم مہاکاوی شاعراں وچوں اک ہور گرشاسپنامے دے مہاکاوی کم دے شاعر
اسلام دے سنہرے دور دے عظیم فلسفی ، بغداد دے دار الحکمہ دے رکن تے بغداد دے ملٹری دے پروفیسر
صدر اعظم ملک شاہ سلجوکی تے الپ ارسلان تے سیاسی فلسفہ دی پہلی تصنیف سیاس نامی دے مصنف
مراغہ آبزرویٹری تے لائبریری دا بنانے والا تے مثلثیات تے مرکزی سورج نظریہ دا موجد
۱۲ویں صدی دا عظیم ریاضی دان جس نے ریاضیاتی فعل f ( x ) دا تصور ایجاد کيتا تے چوکور مساوات نوں حل کرنے دے لئی عددی حساب دا طریقہ ایجاد کيتا۔
شاعراں دا مقبرہ
[سودھو]فردوسی دے مقبرے دے نیڑے شاعراں دا مقبرہ اے، جو احمد گولچن منی ، عماد خراسانی ، ذبیح اللہ صاحب کر، محمد غہرمان تے غلام رضا شکوحی جداں شاعراں دا مقبرہ اے ۔
فارسی انسائیکلوپیڈیا تے لغات وچ طوس
[سودھو]کتاب "حدود العالم" وچ طوس شہر دا ذکر اے: صاحب حدود العالم طوس دے صوبے نوں بیان کردے ہوئے لکھدے نيں:
"برچ اک خطہ اے تے ایتھے توران ، نوغان ، بروغون، رائکان ، بینوازہ تے پہاڑاں دے بیچاں بیچ قصبے نيں ۔ تے اوتھے ہارون الرشید دی قبر اے تے اس توں پتھر دی دیگ اٹھدی اے۔"
کتاب "نوزہ القلوب" وچ طوس دا ذکر ایويں کيتا گیا اے: " ایران وچ کئی شہر نيں ، جنہاں وچوں سب توں زیادہ آب و ہوا دی خوشی توں بہتر تے زیادہ پیداواری اے۔ ایہ ایران وچ اک خزانہ اے، عراق وچ خراسان وچ صفحان ، روم وچ مرو تے طوس اے ۔
چوتھی آب و ہوا توں برچ، جزیرے خالدات "سب لیب" توں لمبائی تے خط استوا "لیز" توں چوڑائی۔ جمشید پشدادی نے اسنوں تعمیر کیا، اس دے انہدام دے بعد توس نوزار نے اسنوں دوبارہ تعمیر کيتا تے اپنے ناں توں منسوب کیا، اوہ حضرت نيں تے مشہد طوس مشہور مزارات وچوں اک اے تے ہن شہر دتی کیہ حیثیت اے تے ایہ مشہد توں پندرہ میل دے فاصلے اُتے کونے تک اے۔ سنجان کا... محمد غزالی تے احمد غزالی تے مزار فردوسیاور طوسی دا عاشق وی اوتھے اے۔ طوس دے لوک خوش مزاج، پاکیزہ ایمان تے عجیب دوست نيں تے اوتھے دے پھل انگور، انجیر تے بہت میٹھے نيں۔ "بزرگاں دا اک گروہ جداں کہ جابر ابن حیان ، کیمیا دے والد فردوسی ، خواجہ نظام الملک ، محمد ابن اسلم، محمد الغزالی ، خواجہ ناصر الدین طوسی وغیرہ۔"
ملکاں دی لغت
[سودھو]یغوت حموی نے ستويں صدی ہجری دے نصف اول وچ طوس دا ذکر کیا: "طوس خراسان دا اک شہر اے جس دے تے نیشابور دے درمیان دس فرسخ دا فاصلہ اے تے ایہ دو شہراں ( طبران تے نوغان ) اُتے مشتمل اے تے طوس عثمان بن عفان دے زمانے وچ فتح ہويا سی تے ايسے شہر وچ علی ابن دی قبر اے۔ موسیٰ الرضا تے ہارون الرشید دی قبر۔
طوس شہر دا تذکرہ کتاب "مصر ابن محلل" وچ اس طرح کيتا گیا اے: "طوس چار شہر نيں جنہاں وچوں دو وڈے تے دو چھوٹے نيں، تے اس وچ اہم اسلامی یادگاراں نيں۔ اک میل اک میل اے، تے علی بن موسیٰ الرضا دی قبر تے ہارون دی قبر اس گھر دے کچھ باغات وچ اے تے طوس تے نیشابور دے درمیان اک شاندار محل اے جو بہت مضبوط بنیاد اے تے ميں نے اس دی بنیاد نئيں دیکھی۔ دیواراں دی طرح اُچا محل۔ محل دے اندر حویلیاں نيں جنہاں دی خوبصورتی حیران کن اے۔
اس دے علاوہ محل دے اندر اک لمبی تے لمبی کوٹھی تے برآمدے تے خزانے تے اعتکاف نيں۔ ميں نے محل دے بارے وچ پُچھیا تے دیکھیا کہ شہر دے لوک متفقہ طور اُتے ایہ مندے نيں کہ ایہ یادگار انہاں شہریاں وچوں اک دی یادگار اے جو یمن توں چین نوں فتح کرنے دے لئی منتقل ہويا سی تے جدوں توں اوہ اس مقام اُتے پہنچیا سی، اس نے اپنا حرم، خزانے تے خزانے وچ رکھنے دا فیصلہ کيتا۔ اس نے اپنا سفر زیادہ ہلکے توں جاری رکھیا، اس مقصد دے لئی اس نے اس محل دی بنیاد رکھی تے اس وچ اک وڈا نالہ بنایا جس دے اثرات خاکے، فیر خزانے، ذخائر تے اک حرم نيں۔وہ خود نوں اوتھے توں چھڈ کے چین چلا گیا، تے اپنی منزل اُتے پہنچ کے اس جگہ واپس آیا، تے فیر اوہ اپنے نال کچھ ذخیرہ لے گیا جو اس نے محل وچ جمع کرایا سی، تے انہاں وچوں بوہت سارے نوں ايسے محل وچ چھڈ دتا، لیکن اس نے انہاں خزانےآں تے ذخیراں دے محل وقوع نوں نظراں توں چھپا رکھیا اے تے انہاں دے نال انہاں دیاں تھانواں دے اوصاف لکھ کے انہاں نوں زمین دے تھلے دفن کر دتا اے تے ایہ صورت حال جاں دی تاں رہی اے، قافلے تے مسافر محل وچ اتر چکے نيں تے کسی نوں خبر نئيں سی۔ ایتھے تک کہ آخرکار ایہ راز کھل گیا تے ساڈے زمانے وچ کہلان دا مالک اسد ابن ابی یفر انہاں خزانےآں نوں سامنے لاندا اے۔ "یمن اس دے پاس لے جایا جا رہیا اے۔"
ٹوس وچ فردوسی دے مقبرے دی تعمیر نو
۱۳۱۳ وچ توس وچ " فردوسی مقبرہ " ورگی ثقافتی علامتاں دی تعمیر نو ایران وچ قومی یادگاراں دی ایسوسی ایشن دے ذریعے کيتی گئی سی ، جسنوں ہن ثقافتی یادگاراں تے اعزازات دی ایسوسی ایشن دا ناں دتا گیا اے، [۱۱] تے توس دی تاریخی علامتاں دی آثار قدیمہ دی قیاس آرائیاں اگلی دہائیاں وچ آرگ توس تے بارہ توس وچ مرو ، رزان، نوغان تے ترقیز دی قدیم دیواراں تے چار دروازے شامل نيں ، ہور " مقبرہ ہارونیہ"، مل اخنگان " ، محمد غزالی دا مقبرہ " تے "کا پنڈ" شامل نيں۔ صفحہ "، بابا ابوالغاسم فردوسی کيتی جائے پیدائش . نے سیاحاں تے محققاں نوں متعارف کرایا اے۔ [۱۲]
طوس تاریخی تے ثقافتی کمپلیکس دی بحالی دے لئی کونسل
طوس شہر دی تعمیر نو دے لئی ۱۳۷۸/۶/۹ نوں ایران دے ثقافتی انقلاب دی سپریم کونسل نے "توس تاریخی ثقافتی کمپلیکس دی بحالی دے لئی کونسل" دے ضوابط دی قومی دستاویز دی منظوری دتی اے۔ ثقافتی انقلاب دی سپریم کونسل ایران وچ تمام ثقافتی ادارےآں دی نگرانی دی ذمہ دار اے ۔ [۱۳]
طوس دی تعمیر نو دی ضرورت نوں تسلیم کردے ہوئے، "Toos تاریخی ثقافتی کمپلیکس دی بحالی دے لئی کونسل" دی قومی دستاویز وچ ایرانی ثقافتی ایجنٹاں دے نال گل گل دی ضرورت اُتے زور دتا گیا اے جس وچ نجی شعبے دی سرمایہ کاری دی حوصلہ افزائی تے شرکت کيتی ضرورت اے تاکہ Toos کمپلیکس دی تعمیر نو دی جا سکے۔ فردوسی دے لائق اے تے ثقافتی تے تاریخی اقدار دا تعارف کرایا اے۔
ٹوس تاریخی تے ثقافتی کمپلیکس دی بحالی دی کونسل یسانوں ست قانونی ادارےآں اُتے مشتمل اے ایران
Toos تاریخی تے ثقافتی کمپلیکس دے احیاء دے لئی پالیسی کونسل دے اراکین، وزیر سبھیاچار تے اسلامی رہنمائی کونسل دے چیئرمین، منصوبہ بندی تے بجٹ تنظیم دے سربراہ، ہن انہاں دا ناں تبدیل کر کے نائب صدر برائے اسٹریٹجک پلاننگ تے نگرانی رکھیا گیا اے، [۱۴] وزیر ہاؤسنگ اینڈ اربن ڈویلپمنٹ، خراسان دے گورنر دا ناں تبدیل کر کے خراسان رضوی رکھ دتا گیا اے ، [۱۵] آستان قدس رضوی دے نائب سربراہ، اسلامی مشاورتی اسمبلی وچ خراسان رضوی دے ایوان نمائندگان دے نمائندے ، اس دے سربراہ ثقافتی ورثہ دی تنظیم ، جس دا ناں ہن ثقافتی ورثہ، دستکاری تے سیاحتی تنظیم رکھ دتا گیا اے۔ [۱۶] اوہ اس کونسل دے سیکرٹری نيں۔ [۱۷]
ٹوس تاریخی تے ثقافتی کمپلیکس دے احیاء دے لئی کونسل، جو باضابطہ طور اُتے ۱۹۹۹ وچ ایران وچ قائم ہوئی سی، نے اپنی سرگرمیاں دے بارے وچ کوئی واضح، درست، درست تے جامع رپورٹ فراہم نئيں کيتی اے۔
یونیسکو وچ برچ رجسٹریشن اُتے عمل
[سودھو]فردوسی مقبرہ نوں ایران دی ثقافتی ورثہ تے سیاحت دی تنظیم وچ قومی سطح اُتے رجسٹر کيتا گیا اے تے ثقافتی ورثہ دی تنظیم تے فردوسی فاؤنڈیشن دی تجویز اُتے فردوسی مقبرے دی رجسٹریشن اُتے عمل کرنے دیاں کوششاں دی گئیاں نيں، جسنوں "Toos Cultural and Toos" دا ناں دتا گیا اے۔ یونیسکو وچ تاریخی کمپلیکس ۔ ۱۸][ [۱۹]
فردوسی فاؤنڈیشن دی ٹوس ری کنسٹرکشن دی تجویز
فردوسی کيتی جائے پیدائش تے مقبرہ (پیج ولیج تے توس تاریخی کلچرل کمپلیکس) دی تعمیر نو وچ ۱۲/۲۷/۲۰۰۵ نوں مدد کرنے دے لئی فردوسی فاؤنڈیشن نوں ثقافتی ورثہ تے سیاحتی تنظیم دی باضابطہ اجازت توں ایران وچ باضابطہ طور اُتے رجسٹر کيتا گیا سی ۔ کوئی وی سرگرمی فردوسی نوں پہچاننے تے ایران تے دنیا وچ فارسی بولی نوں پھیلانے وچ مدد کرنے دی راہ وچ ، خاص طور اُتے فردوسی ثقافتی مرکز، ایران دے پارک آف آنرز دے نال نال پیج دے پنڈ وچ اک خصوصی لائبریری تے ثقافتی دستاویزی مرکز دا قیام۔ٹوس ہسٹوریکل اینڈ کلچرل کمپلیکس تے انہاں مجموعےآں دے انتظام دی نگرانی اُتے زور دتا گیا اے جس نے قومی دستاویز دے علاوہ قومی تے صوبائی سطح اُتے ثقافتی ایجنسیاں دے نال تعاون دے لئی ٹوس تاریخی تے ثقافتی کمپلیکس نوں بحال کرنے دی صلاحیت فراہم دی اے۔ [۲۰]
فردوسی فاؤنڈیشن نے "توس ثقافتی تے تاریخی کمپلیکس دے احیاء دے قومی منصوبے" نوں عملی جامہ پہنانے دے لئی صوبہ خراسان رضوی دے ثقافتی ادارےآں نوں "فردوسی کيتی جائے پیدائش تے مقبرے دی تعمیر نو" دے ناں توں اک منصوبہ پیش کيتا اے تے صوبائی حکومتاں دے نال تعاون دے لئی تیار اے۔ خراسان رضوی وچ ادارےآں نے شہر دی تعمیر نو دے لئی برچ تے پیج پنڈ دا اعلان کيتا اے۔ [۲۱]
فردوسی کيتی جائے پیدائش تے مقبرے دی تعمیر نو دا منصوبہ
گریٹر خراسان وچ دری فارسی دی قدیم جڑاں نوں زندہ کرنے دے لئی فردوسی فاؤنڈیشن نے ایرانی ثقافتی ایجنسیاں دے تعاون توں اک جامع انتظامی منصوبہ تجویز کيتا اے، جس وچ ثقافتی ورثہ، دستکاری تے سیاحت دی تنظیم ، طوس شہر تے پیج دے پنڈ شامل نيں ۔ وسطی ایشیا وچ ثقافتی تے تاریخی سیاحتی مرکز۔
عظیم خراسان رہتل وچ خراسان دے تن صوبے، ایران ، تے تاجکستان ، ازبکستان ، افغانستان ، تے ترکمانستان شامل نيں ۔ ناصر خسرو غوبادیانی ، عطار نیشابوری ، خاجہ ناصر الدین طوسی ، رومی ، خیام ، ابو خرازیہ ریحان برونی ، عبدالرحمن جامی ، عبداللہ انصاری،ابوالفضل بیہقی ، ابن نعین، محمد غزالی ، فارابی تے … نے ذکر کيتا۔
فردوسی فاؤنڈیشن نے طوس، فردوسی ثقافتی مرکز تے پارک، کانفرنس ہال، ثقافتی تے اسپورٹس کمپلیکس تے ایران تے وسطی ایشیا دے دستکاری دی نمائش ، میوزیم، خصوصی لائبریری، ثقافتی تھانواں وچ "حکیم طوس کيتی جائے پیدائش تے مقبرہ دے لئی قومی منصوبہ" شروع کرنے دی تجویز پیش کيتی اے۔ فردوسی دے مقبرے دے نال دستاویزی مرکز، فارسی ادب تے ایرانولوجی یونیورسٹی قائم کيتی جائے تے شاہنامہ ریسرچ اینڈ ٹورازم ٹاؤن صفحہ نمونہ پنڈ دے نال قائم کيتا جائے تاکہ دستکاری، زراعت تے سائنسی حیوانات دی ورکشاپس قائم کيتی جا سکن تے فردوسی وچ اک خصوصی طبی کلینک قائم کيتا جا سکے۔ دا آبائی شہر سیاحت نوں قطبیت وچ تبدیل کرن۔
حکیم طوس کيتی جائے پیدائش تے مقبرے دا قومی منصوبہ اک مساوی مثلث نوں ظاہر کردا اے جس دے ہر کونے وچ زیارت، تاریخی تے ثقافتی سیاحت دا اک پرکشش مرکز اے ۔ فرضی مثلث دے تِناں کونےآں وچ مشہد وچ اٹھويں شیعہ رہنما علی ابن موسی الرضا دے دربار، طوس وچ فردوسی دا مقبرہ تے فردوسی کيتی جائے پیدائش دے باوجود مذہبی، تاریخی تے ثقافتی سیاحاں دی کشش فراہم کيتی جائے گی۔ پاج پنڈ وچ ، اس طرح سیاحت دے مرکزاں وچوں اک اے۔ اسلامی دنیا دی پیش گوئی کيتی گئی اے۔ [۲۲]