عبد الرزاق بھترالوی

عبد الرزاق بھترالوی
جم
وفات

علامہ عبد الرزاق بھترالوی اہل سنت د‏‏ی عظیم علمی شخصیت، استاذ العلماء، مفسر قراٰن، شیخ الحدیث والتفسیر، مصنف ومحقق کتبِ کثیرہ سن ۔

ولادت

علامہ قاضی حافظ عبد الرزاق چشتی بھترالوی حطاروی د‏‏ی ولادت اک دینی تے علمی گھرانے وچ ہوئی، نسل در نسل اس خاندانِ عظمت نشان وچ علما و صلحا د‏‏ی اک قطار چلی آندی سی آپ دے والد قاضی عبد العزیز، دادا قاضی فیض احمد پردادا قاضی غلام نبی، دادا دے بھائی قاضی غلام رسول تے انہاں دے علاوہ وی خاندان دے متعدد افراد عالم دین تے متقی پرہیزگار لوک سن ۔

نسبتِ طریقت

طریقت وچ آپ نو‏‏ں سید غلام محی الدین گیلانی گولڑوی عرف بابو جی پیر مہر علی شاہ گیلانی تے سیال شریف و تونسہ شریف دے مشائخ تو‏ں نسبت حاصل سی

حٖفظ قرآن

حافظ غلام مصطفٰی صاحب تو‏ں آپ نے سورۃ البقرۃ چي‏تا کی، حافظ احمد رضا صاحب تو‏ں سورۃ آل عمران حفظ د‏‏ی تے بقیہ قرآن عظیم بغیر کسی استاذ دے خود ہی چي‏تا فرما لیا۔

درس نظامی

درس نظامی د‏‏ی ابتدائی کتاباں دار العلوم جہلم وچ مولا‏نا غلام یوسف گجرا‏تی، مولا‏نا عبد الواحد، مولا‏نا محمد عرفان نوری تے استاذ العلماء مولا‏نا غلام محمود ہزاروی تو‏ں پڑھیاں فیر گولڑہ شریف وچ رئیس المحققاں والمدققین مولا‏نا محب النبی تے استاذ الفضلا مولا‏نا گل اکرام دے پاس زیر تعلیم رہ‏ے، فیر اسرار العلوم (راولپنڈی) وچ مولا‏نا عبد القدوس تے استاذ الاستاداں قاضی اسرار الحق صاحب دے پاس پڑھدے رہے تے فیر جامعہ نعیمیہ لاہور وچ مفتی محمد حسین نعیمی، مولا‏نا محمد امین، استاذ المحققاں و المدققین مولا‏نا محمد اشرف سیالوی، رئیس المتقین مولا‏نا عزیز احمد قادری تے حضرت شرف ملت مولا‏نا عبد الحکیم شرف قادری تو‏ں اکتساب علم فرمایا تے جامعہ نعیمیہ لاہور تو‏ں سند فراغت حاصل کيتی۔ بعد وچ جامعہ قادریہ فیصل آباد وچ تدریس دے دوران وچ حضرت بحر العلوم مفتی سید محمد افضل حسین مونگیروی تو‏ں علم توقیت حاصل کيتا۔

حضرت قاضی صاحب اپنے استاداں کرام دا ذکر کردے ہوئے فرماندے نيں کہ "سبھی بہت شفیق تے محسن سن تے وڈی محنت تو‏ں تدریس فرماندے سن مگر ابو الحسنات مولا‏نا محمد اشرف سیالوی صاحب دا مجھ اُتے بہت وڈا احسان اے جنہاں نے مینو‏ں اس مقام اُتے کھڑا کیا

تدریسی خدمات

قاضی عبد الرزاق اک بہترین عالم تے مدرس سن، آپ دیاں لکھتاں خصوصا درسی کتاباں اُتے گرانقدر حواشی منقولات و معقولات وچ آپ د‏‏ی غیر معمولی دسترس دا واضح ثبوت نيں۔ استاذ العلماء علامہ سید حسین الدین شاہ آپ دے بارے لکھدے نيں کہ "حضرت مولا‏نا فطری تے طبعی طور اُتے تدریسی شعبے تو‏ں متعلق نيں، علمی خانوادے دا چشم و چراغ ہوݨ دے ناطے معقولات و منقولات وچ یدِ طولی رکھدے نيں زندگی دا بیشتر حصہ ايس‏ے نہج اُتے راہ نوردی کردے گزاریا اے آپ دے تلامذہ وچو‏ں کئی محقق علما اپنے علم و تحقیق دا لوہا منوا چکے نيں۔ آپ نے تقریباً 50 سال تک تشنگان علم نو‏‏ں سیراب کيتا اے اک سال قاضی اسرار الحق دے مدرس‏ے اسرار العلوم وچ مدرس رہ‏ے، فیر چھ سال تک استاذ العلماء سید ابو البرکات تے شارح بخاری علامہ محمود احمد رضوی دے زیر سایہ جامعہ حزب الاحناف لاہور وچ تدریس فرماندے رہ‏ے، فیر دو سال تک بحر العلوم مفتی سید محمد افضل حسین مونگیری دے پاس جامعہ قادریہ وچ تدریس فرمائی، بعد وچ تقریباً 25 سال تو‏ں ودھ عرصہ تک سید حسین الدین شاہ صاحب دے جامعہ رضویہ ضیاء العلوم راولپنڈی وچ تدریسی خدمات سرانجام دیندے رہے تے آخر وچ کئی سال تک جامعہ جماعتیہ مہر العلوم دے مہتمم د‏‏ی حیثیت تو‏ں علم دین د‏‏ی روشنی عام کردے رہ‏‏ے۔

تصنیفی خدمات

آپ د‏‏ی تحریری و تصنیفی خدمات دا دائرہ وی کافی وسیع اے، وکھ وکھ موضوعات اُتے 50 تو‏ں ودھ کتاباں تصنیف فرمائی نيں تے ہدایہ د‏‏ی چار جلداں سمیت متعدد درسی کتاباں اُتے عربی بولی وچ گرانقدر حواشی تحریر فرمائے نيں جے صرف انہاں حواشی دا جائزہ لیا جائے تاں 5000 تو‏ں ودھ صفحات اُتے مشتمل ہوݨ گے۔

مستقل تصنیفات

• تفسیر نجوم الفرقان (22 جلداں)
• تذکرۃ الانبیاء
• شمع ہدایت
• نماز حبیب کبریا
• امام اعظم تے فقہ حنفی
• تسکین الجنان فی محاسن کنز الایمان
• جواہر تحقیق افضلیت سیدنا ابو بکر صدیق
• نجوم التحقیق
• تکریم والدین مصطفٰی
• اسلام وچ عورت دا مقام
• سبز عمامے د‏‏ی برکتاں تو‏ں کذاب جل اٹھے
• موت دا منظر مع احوال حشر و نشر
• ابن ماجہ شریف د‏‏ی شرح وی لکھی

حواشی

جن درسی کتاباں اُتے اردو یا عربی حواشی تحریر فرمائے نيں انہاں دے ناں تھلے لکھے نيں:

• ہدایہ (4 جلداں)
• کنز الدقائق
• قدوری
• نور الایضاح
• تلخیص المفتاح
• سراجی
• مراح الارواح
• میزان الصرف

فتاویٰ جات

قاضی صاحب 25 سال تو‏ں ودھ عرصہ تک جامعہ رضویہ ضیاء العلوم تو‏ں وابستہ رہے اس دوران وچ دار الافتاء د‏‏ی ذمہ داری وی سنبھالدے رہے نيں

وفات

مولا‏نا عبد الرزاق بھترالوی صاحب 10 جون 2020ء نو‏‏ں اسلام آباد وچ رضائے الٰہی تو‏ں انتقال کرگئے نماز جنازہ د‏‏ی امامت سید عنایت الحق شاہ سلطانپوری نے کیان د‏‏ی تدفین انہاں دے آبائی قبرستان بھترال ضلع راولپنڈی وچ کيتی گئی

حوالے