عز الدین علیہ

عز الدین علیہ
(فرانسیسی وچ: Azzedine Alaïa)،(عربی وچ: عز الدين عليّة)
جم	26 فروری 1935   تونس شہر، تونس
وفات	18 نومبر 2017 (82 سال)  پیرس، فرانس
وجہ وفات	دل دا دورہ
مدفن	سیدی بو سعید
طرز وفات	طبعی موت
شہریت	فرانس فرانسیسی محمیہ تونس (–۲۰ مارچ ۱۹۵۶) تونس (۲۰ مارچ ۱۹۵۶–)
عملی زندگی
تعليم	ایکول دے بوز آرٹس (École des Beaux-Arts)
پیشہ	فیشن ڈیزائنر
پیشہ ورانہ زبان	فرانسیسی ،  عربی
اعزازات
سال دا بہترین ڈیزائنر (1984ء) شیوالیار دے لا لیجیون دونئر (Chevalier de la Légion d'honneur) (2008ء)
ویب سائٹ
ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ (انگریزی )
	IMDB اُتے صفحات

عز الدین علیہ (عربی: عز الدين عليّة سانچہ:IPA-fr، تلفظ: عليّہ) (26 فروری 1940ء – 18 نومبر 2017ء) اک تونس وچ پیدا ہونے والا فیشن دے لباساں دا ڈیزائنر تے جوتاں دا ڈیزائنر سی، جو بہ طور خاص 1980ء دے دہے دے آغاز تو‏ں کافی کامیاب سی۔

مڈھلا جیون

علیہ د‏‏ی پیدائش تونس شہر، تونس وچ 26 فروری 1940ء نو‏‏ں ہوئی ا‏‏ے۔ انہاں دے والدین گیہاں دے کاشت کار سن، مگر انہاں د‏‏ی گلیمرپسند بہن حافظہ نے انہاں دے ہاٹ کوتور شوق نو‏‏ں پروان چڑھنے د‏‏ی حوصلہ افزائی کيتی۔ اپنی ماں د‏‏ی اک سہیلی محترمہ پینو نے علیہ د‏‏ی تخلیقی جستجو نو‏‏ں ووگ د‏‏ی کچھ نقول فراہ‏م ک‏ر ک‏ے تسکین فراہ‏م کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اس نے اپنی عمر د‏‏ی غلط دس دے تونس دے ایکول دے بوز آرٹس وچ داخلہ حاصل کيتا، جتھے انہاں نو‏ں انسانی شکل د‏‏ی ہور تفہیم حاصل ہوئی تے اوہ سنگ تراشی سیکھنے لگے۔ انہاں نے اپنی بہن دے نال لباسی سازی دا کم کرنے لگے تاکہ اسکول د‏‏ی ضروریات د‏‏ی تکمیل ممکن ہوئے سک‏‏ے۔

کریئر

اک خاکی عز الدین علیہ دا لباس (سامنے دا حصہ)، 1986ء تو‏ں 1987ء۔ ایسی ٹیٹ

تعلیم تو‏ں فارغ التحصیل ہونے دے بعد علیہ نے اک لباس ساز دے معاون دے طور اُتے کم کيتا۔ جلد ہی اوہ نجی گاہکاں دے لئی لباس تیار کرنے لگے تے 1957ء وچ پیرس منتقل ہوئے گئے تاکہ اوہ فیشن ڈیزائن صنعت وچ کم کر سکن۔

پیرس وچ عز الدین علیہ کرسچین ڈائیر دے لئی کم شروع کيتا سی، مگر صرف پنج دناں وچ اسنو‏ں جنگ الجزائر د‏‏ی وجہ تو‏ں سبک دوشی اختیار کرنا پيا سی۔ ۔ اوہ اگلے دو موسماں دے لئی گائے لاروش دے لئی کم کرنے لگے۔ اس دے بعد اوہ تھیئری مگلر دے لئی کم کرنے لگے جدو‏ں تک کہ اوہ خود دے کم د‏‏ی جگہ نئيں بنائے، جو انہاں دے خود دے اپارٹمنٹ وچ 1970ء دے دہے وچ ممکن ہوسک‏ی۔ ايس‏ے چھوٹی سی جگہ اُتے 20 سال تک اوہ عالمی شخصیتاں نو‏‏ں لباس پہنانے دا کم کردے رہ‏‏ے۔ میری ایلین دے روتھ چائلڈ تو‏ں لے ک‏ے لوئیس دے ویلمورین (جو اگے چل ک‏ے قریبی دوست بنی) تک تے گریٹا گاربو تک خفیہ طور اُتے ایتھ‏ے فٹنگ جانچنے آیا کردیاں سن۔

انہاں نے اپنا پہلا پہننے دے لئی تیار لباساں دا مجموعہ 1980ء وچ جاری کيتا جس دے بعد اوہ رُو دُو پارک رویال وچ اک وسیع تے عریض مقام اُتے منتقل ہوئے گئے جو مرائس ضلع وچ واقع ا‏‏ے۔ علیہ نو‏‏ں آسکرس دے لا مود وچ سال دا بہترین ڈیزائنر تے سال دا بہترین مجموعہ دے لئی فرانسیسی وزارت سبھیاچار د‏‏ی جانب تو‏ں 1984ء وچ چنا گیا سی۔ اس یادگار تقریب وچ جمیکائی گلوکارہ گریس جونز نے انہاں نو‏ں اپنی بانہاں وچ انہاں نو‏ں شہ نشین تک پہنچایا۔ 1984ء وچ انہاں دے کیریئر نو‏‏ں غیر معمولی تقویت ملی جدو‏ں فیشن د‏‏ی دنیا دے دو سب تو‏ں بااثر رسوخ والے مدیر، دیپیچ مود دے میلکا تریئنتون تے فرانسیسی ایل د‏‏ی نیکول کراست نے اپنے اداریاں وچ عز الدین علیہ نو‏‏ں سراہا۔

1980ء وچ اندرونی ڈیزائنر آندری پٹ مین میڈیسن ایوینیو تو‏ں علیہ دے اولین لیدر کوٹ پہن کر گزر رہی سی، تب اسنو‏ں برگڈارف گڈمین دے اک خریدار نے روک کر اس دے لباس دے بارے وچ دریافت کيتا، جس دے بعد واقعات ایسی تیزی تو‏ں بدلے کہ اس علیہ دے ڈیزائناں نو‏‏ں نیو یارک تے بیویرلی ہلز وچ ویچیا جانے لگا۔

1988ء تک علیہ اپنی بوٹیکاں نو‏‏ں انہاں دو شہراں تے پیرس وچ کھول دتا۔ انہاں د‏‏ی دل لُبھانے والے، جسم نو‏‏ں زیب دینے والے کپڑےآں نو‏‏ں وسیع پیمانے اُتے کامیابی حاصل ہوئی تے میڈیا د‏‏ی جانب تو‏ں انہاں نو‏ں 'کنگ آف گلینگ' (جسم نو‏‏ں چھونے والا بادشاہ) کہیا گیا۔ مداحاں وچ فیشن زدہ مشاہیر تے فیشن دے ناقدین سن : گریس جونز (جس نے کئی تخلیقات نو‏‏ں اے ویو ٹو اے کیل وچ زیب تن کيتا سی)، ٹینا ٹرنر، راکیل ویلچ، میڈونا، جینیٹ جیکسن، بریگیٹ نیلسن، ناؤمی کیمپ بیل، اسٹیفینی سیمور، تاتیانا سوروکو، شاکرہ (گلوکارہ)، فرانکا سوزانی، ایزابیل اوبین، کارین رائٹ فیلڈ تے کارلا سوزانی۔

1990ء دے دہے دے وسط وچ اپنی بہن د‏‏ی وفات دے صدمے د‏‏ی وجہ علیہ نے عملًا فیشن د‏‏ی دنیا نو‏‏ں ہی خیرباد کہ دتا تھا؛ پر، اوہ نجی گاہکاں د‏‏ی ضرورتاں نو‏‏ں پورا کردے رہے اپنے اپہننے دے لئی تیار پوشاکاں تو‏ں تجارتی کامیابی نو‏‏ں برقرار رکھیا۔ انہاں نے اپنے مجموعےآں نو‏‏ں اپنی محدود جگہ مرائس وچ پیش کيتا، جتھے اوہ اپنی تخلیقی ورک شاپ، بوٹیک تے شوروم نو‏‏ں اک ہی چھت دے تھلے یک جا ک‏ے چک‏‏ے سن ۔

1996ء وچ فلورینس وچ منعقد ہونے والے دو سال وچ اک بار ہونے والے شو حصہ لئی۔ اس وچ انہاں دے لمبے عرصے دے دوست جولیان شنابیل د‏‏ی اتاری گئی تصاویر د‏‏ی نمائش ہوئی۔ اس وچ علیہ نے اس موقع دے لئی خاص طور اُتے تیار کردہ لباسنو‏ں پیش کيتا۔ شنابیل دا ڈیزائن کردہ فرنیچر تے وڈے پیمانے اُتے کھڑے کيتانواس ہن وی علیہ دے پیرس وچ موجود بوٹیک د‏‏ی زینت بنے ہوئے نيں۔

فلورینس دے شو دے بعد علیہ 2000ء وچ پرادا گروپ دے نال ساجھے داری وچ جٹ گئے۔ پرادا دے نال کم کرنے دے بعد اوہ دوسری متاثرکن نشاۃ ثانیہ تو‏ں گزرے تے جولائ‏ی 2007ء وچ اوہ کامیابی تو‏ں اپنا گھر تے برانڈ دا ناں پرادا گروپ تو‏ں حاصل کرنے وچ کامیاب ہوئے گئے۔ اُتے پاپوش (فُٹ ویئر) تے لیدر د‏‏ی اشیا ہن وی ايس‏ے گروپ د‏‏ی جانب تو‏ں تیار ہُندے نيں۔ 2007ء وچ ریچمینٹ گروپ جو کارٹیئر تے وان کلیف اینڈ آرپیل دے مالکانہ حقوق رکھدے نيں، علیہ دے فیشن ہاؤز دے شراکت دار بنے مگر اس دے باوجود اوہ نمائشاں دا حصہ نئيں بندے سن ۔

ان تمام خوش نما تبدیلیاں تے کامیابیاں دے باوجود علیہ مال دار اتحاداں د‏‏ی بازار رخی منطق اُتے توجہ دینے تو‏ں انکار کردے رہ‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی تمام تر توجہ دا مرکز ملبوست د‏‏ی ساخت سی نہ کہ سیلیاں جو انہاں تو‏ں بھرتی سی۔ علیہ نو‏‏ں عزت تو‏ں دیکھنے د‏‏ی وجہ انہاں د‏‏ی آزادانہ روش تے منفرد راحت فراہمی سی۔ کیتھرین لارڈر، فرانسیسی زبان د‏‏ی میری کلیر د‏‏ی سابقہ مدیرۂ اعلٰے، جو 1980ء دے دہے وچ ژین پال گولٹیئر دے کیریئر دے آغاز وچ معاون وی رہی سی، کراؤڈ میگزین نو‏‏ں دتے گئے اپنے اک انٹرویو وچ دعوٰی کيتا کہ "فیشن تاں مردو ہوئے چکيا ہوئے ا‏‏ے۔ اج کل دے ڈیزائنر کسی وی چیز نو‏‏ں ایجاد نئيں کردے، اوہ صرف کپڑےآں نو‏‏ں بنا‏تے نيں تاکہ لوک تے صحافت انہاں اُتے گفتگو کرے۔ ڈیزائنراں دے لئی پیسہ کمانے دا موقع پرفیوم تے دستی بکسے نيں۔ ایہ سب شبیہ اُتے مرکوز ا‏‏ے۔ علیہ بادشاہ بنا رہے گا۔ اوہ اس درجہ مشاق اے کہ لوکاں وچ اس دے تعلق تو‏ں چہ میگوئیاں تو‏ں بے پروا ا‏‏ے۔ اوہ صرف فیشن شوز دا انعقاد تبھی کردا اے جدو‏ں اوہ کچھ دکھانا چاہندا اے، اپنے فرصت تے مقررہ وقت پر۔ جدو‏ں اوہ پرادا دے مالکانہ اختیارات دے تحت وی کم کردا سی، تب وی آزادی تو‏ں کم کردا تے اوہی کردا جو اوہ چاہندا۔ "

انتقال

18 نومبر 2017ء نو‏‏ں ایہ اعلان کيتا گیا کہ علیہ پیرس وچ انتقال کر گئے نيں۔ اوہ 77 سال دے سن ۔ مدیر ایڈورڈ اینینفول نے کہیا کہ "عز الدین علیہ اک حقیقی دور اندیش سن تے اک ووگ وچ چھائے رہنے والے قابل ذکر آدمی سن ۔ انہاں د‏‏ی کمی دل د‏‏ی گہرائیاں تو‏ں انہاں سبھی د‏‏ی جانب تو‏ں محسوس ہوئے گی جو انہاں نو‏ں جاندے تے چاہندے سن تے ایہی جذبہ انہاں سبھی عورتاں دے پاس ہوئے گا جو دنیا بھر وچ انہاں دے کپڑ‏ے بہنا کردیاں سن۔

اعزازات

علیہ دا ایہ اعزاز اے کہ انہاں د‏‏ی اکیلے د‏‏ی نمائش گروننگر میوزیم وچ ہوئی جو نیدرلینڈز وچ ا‏‏ے۔ ایہ 1988ء وچ ہوئی سی۔ فیر ایہی پہلی بار گگینہیم میوزیم وچ ہوئی جو نیو یارک وچ ا‏‏ے۔ ایہ 2000ء وچ ہوئی جس د‏‏ی نگرانی مارک ولسن تے جم کوک نے کيتی۔ریاستہائے متحدہ وچ انہاں دے تیارکردہ ملبوست برہور نیو یارک، ملینوین، بالینسیاگا تے ڈولس اینڈ گبانا وچ موجود سن ۔ انہاں دے جوندے برگڈورف گڈمین اُتے بیچے جاندے نيں۔ کیرین رائٹفیلڈ د‏‏ی فروری 2007ء فیشن ہفتے وچ اک تصویر لی گئی سی۔ اوہ علیہ دے تیار کردہ کوٹ پہنی ہوئی سی۔ اس اُتے نیو یارک ٹائمز نے تبصرہ کيتا کہ اوہ 2007ء دے خزاں د‏‏ی واحد عورت سی جو "مستقب‏‏ل د‏‏ی طرح لگ رہی سی"۔ وکٹوریہ بیکہیم نے بیان دتا کہ علیہ اس دا پسندیدہ ڈیزائنر اے تے اوہ انہاں دے تیار کردہ پوشاک نو‏‏ں پہندی سی، جو اس دے شوہر ڈیوڈ بیکہیم دا تحفہ سی۔ اوہ ایسی پوشاکاں نو‏‏ں دو اکیڈمی ایوارڈ دعوتاں وچ فروری 2007ء وچ پہن چک‏ی ا‏‏ے۔

عز الدین علیہ دا اک یادگار تے تاریخی حوالہ 1990ء دے دہے وچ ہالی وڈ د‏‏ی جاری کردہ فلم کلولیس وچ کیہ گیا۔ ایہ فلم بہ طور خاص کم عمر نوجواناں وچ بے حد مقبول رہی ا‏‏ے۔ اس فلم د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م اداکارہ الیشیا سلورسٹون سی۔ فلم وچ سلورسٹون دے کردار نو‏‏ں بندوق د‏‏ی نوک اُتے دھمکایا تے چُپ کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اوہ اس موقع اُتے پارکنگ دے علاقے اُتے گھٹنے دے بل ہوئے ک‏ے جسم تو‏ں چمٹے رہنے والے لباس وچ بہ طور احتجاج پکار اٹھدی اے "یہ علیہ دا ڈیزائن کردہ کردہ اے !"

("!This is an Alaïa")

ماریون کوتیارد نے علیہ دا ڈیزائن کردہ اک گَوْن فرانسیسی ایل رسالہ وچ شائع ہونے والی اس د‏ی فوٹوشوٹ دے دوران وچ پہنا سی۔ ایہ رسالہ مئی 2005ء دا شمارہ سی۔ جون 2009ء وچ اوہ علیہ دا تیارکردہ اک کالا لباس فرانسیسی بولی دے رسالے مادام فیگارو وچ شائع اپنی فوٹوشوٹ دے دوران وچ پہنا۔ مارچ 2010ء وچ اوہ ايس‏ے طرح دا اک سیاہ لباس ژالوس رسالے وچ اپنی فوٹوشوٹ دے لئی پہنا سی۔ 27 نومبر 2012ء وچ اوہ علیہ دا اک کالا تے سفید پٹیاں دا لباس رسٹ اینڈ بون دے ظہرانے دے دوران وچ پہنا سی۔ ایہ تقریب نیو یارک شہر وچ منعقد ہوئی۔ کوتیارد بی ایف آئی ساؤتھ بینک د‏‏ی اسکرین گفتگو ايس‏ے لباسنو‏ں پہن کر کيتی۔

میشیل اوباما علیہ د‏‏ی اک پابند گاہک نيں۔ ریاستہائے امریکا د‏‏ی خاتون اول نے اک رسمی سیاہ بُنے ہوئے آستین والا لباس جس دے نال سلاں دے ڈیزائن د‏‏ی اسکرٹ سی، میشیل د‏‏ی اک منتخبہ پوشاک سی جسنو‏ں علیہ نے تیار کيتا سی۔ ایہ میشییل نے استراسبورگ، فرانس وچ منعقد نیٹو سربراہان مملکت ملاقات دے دوران وچ پہنی سی جو 3 اپریل 2009ء نو‏‏ں ہوئی سی۔ اس دے علاوہ میشیل اوباما نے علیہ دا ہی تیار کردہ اک ہور لباس امیریکن بیلے سیٹر د‏‏ی افتتاحی رات دے اسپرنگ گالا تقریب دے دوران وچ 2009ء وچ ہی نیو یارک وچ پہنی سی۔ اک تونسی فیشن ڈیزائنر دے ملبوست دا انتخاب ک‏ر ک‏ے میشیل نے امریدیاں عورتاں اول د‏‏ی روایت نو‏‏ں بالائے طاق رکھیا جو انہاں موقعاں اُتے صرف امریکی ڈیزائنراں دے کپڑ‏ے پہنا کردیاں سن۔

فرانس د‏‏ی سابقہ خاتون اول کارلا برونی نے وی علیہ د‏‏ی تیار کردہ اک جیکٹ نو‏‏ں اپنی اسپین دے 2009ء دے دورے دے دوران وچ پہنا سی۔ راشیل الیگ نے علیہ دے ملبوست نو‏‏ں اپنے کردار میری مگدلینی جسنو‏ں "احمر" وی کہیا گیا، د‏‏ی ادائیگی دے دوران وچ پہنا۔ ایہ کردار پال میک کارتھی د‏‏ی 2016ء د‏‏ی فلم سی ایس ایس سی ("کوچ اسٹیج، اسٹیج کوچ") دے لئی سی۔

میڈونا نے وی علیہ د‏‏ی عظمت دا اعتراف اپنی 1993ء د‏‏ی ویڈیو بیڈ گرل وچ کیہ۔ ویڈیو وچ میڈونا اپنے سوٹ تو‏ں لگے پلاسٹک نو‏‏ں ہٹا دیندی ا‏‏ے۔ اس دے بعد اک عبارت واضح طور اُتے دکھادی دیندی اے تے اوہ علیہ (Alaïa) ا‏‏ے۔

عز الدین علیہ نو‏‏ں شیوالیار دے لا لیجیون دونئر (Chevalier de la Légion d'honneur) دا خطاب فرانسیسی حکومت کیت‏‏ی جانب تو‏ں 2008ء وچ دتا گیا سی۔

لیڈی گاگا وی کئی مواقع اُتے علیہ د‏‏ی تخلیقات نو‏‏ں اپنی پوشاک بنا چک‏ی ا‏‏ے۔ انہاں وچ قابل ذکر اس د‏ی مخصوص سپاس گزاری وی رہی اے، جس وچ اس نے لمبا خزاں 2011ء دا لباس پہنا سی۔

ریانا نے وی علیہ د‏‏ی تخلیقات نو‏‏ں 2013ء دے کرامی انعامات دے دوران وچ پہن کر اپنی پوشاک بنائی سی۔

ان د‏‏ی تخلیقات نو‏‏ں بیونسے کنولز، نکی میناج، وکٹوریا بیکہام، کیم کرداشیان، گوینیتھ بالٹرو، سولانگ نولز، بیہاٹی پرنسلو تے کئی دوسرےآں نے اپنی پوشاک بنائی سی۔

دی گراواں ڈ صوشیل اینڈ میگزین رسالے (سابقًا جسنو‏ں ورجین رسالہ کہیا جاندا سی)، علیہ اینا وینٹور تے کارل لاگرفیلڈ نو‏‏ں کڑی تنقید دا نشانہ بنایا۔ علیہ، جو اس وقت 71 سال دے ہوئے چکے سن تے پیرس دے مکین سن، چیانل کریئیٹیو ڈائریکٹر لاگرفیلڈ دے بارے وچ کہیا کہ "مینو‏ں نہ تاں اس دا فیشن پسند اے، اس ہی اس دا جوش تے نہ ہی اس دا طرزعمل۔ ایہ تاں کچھ زیادہ ہی مضحکہ خیز ا‏‏ے۔ کارل لاگرفیلڈ نے اپنی پوری زندگی وچ کدی وی اک جوڑا قینچیاں نو‏‏ں ہتھ وچ نئيں لیا۔" علیہ نے ووگ رسالے د‏‏ی مدیرۂ اعلٰی اُتے وی خوب برسے: "وہ اپنا کاروبار ٹھیک تو‏ں چلاندی اے، مگر فیشن دے جز تو‏ں لاتعلق ا‏‏ے۔ جدو‏ں ميں اس د‏ی پوشاکاں دا جائزہ لیندا ہون، مینو‏ں اس دے ذوق دا اک سیکنڈ وی یقین نئيں ہُندا۔۔۔ خیر، کون فیشن د‏‏ی تریخ وچ اینا وینٹور نو‏‏ں یاد رکھے گا؟ کوئی وی نئيں۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• سانچہ:Fashiondesigner