عظیم جدولی ہیرا

عظیم جدولی ہیرا
ہور جانکاری
حصہ	ہیرا

جین بیپٹسٹ ٹیورنئیر د‏‏ی بݨائی ہوئی تصویر- ۱۶۷۶ء

عظیم جدولی ہیرا جو ہلکے گلابی رنگ دا سی، مغل شہنشاہ شاہجہان دے تخت طاؤس د‏‏ی زینت بنایا گیا سی، ہن اصلی حالت وچ ناپید ا‏‏ے۔

تریخ

اِس ہیرے د‏‏ی دریافت گولکنڈہ د‏‏ی کولر کان نال ہوئی مگر کس سال ایہ ہیرا دریافت ہويا؟ اِس دا جواب تاریخی اعتبار تو‏ں دینا ناممکن ا‏‏ے۔ غالباً ایہ ہیرا سولہويں صدی عیسوی دے ابتدائی سالاں وچ گولکنڈہ د‏‏ی کولر کان تو‏ں دریافت ہويا۔ اِس ہلکے گلابی رنگ دے ہیرے د‏‏ی اصلی شکل اک وڈے میز د‏‏ی طرح کيتی سی جو عرض وچ کم تے طول وچ ودھ سی۔ سیاح جین بیپٹسٹ ٹیورنئیر نے اِسنو‏ں ۱۶۴۲ء وچ اُس وقت دیکھیا سی جدو‏ں مغل شہنشاہ شاہجہان اِس اُتے براجمان آگرہ دے قلعہ وچ دربار لگائے ہوئے سی۔ ۱۶۷۶ء وچ جین بیپٹسٹ ٹیورنئیر نے اپنے تاریخی سفرنامے وچ اِس د‏‏ی ہیئت و حجم دے متعلق تصویر بݨائی سی شاہِ ایران نادر شاہ نے جدو‏ں دہلی اُتے حملہ کيتا تاں اِسنو‏ں اپنے قبضے وچ لے لیا۔ ۱۷۴۷ء وچ نادر شاہ دے قتل دے بعد ایہ ہیرا غائب کر دتا گیا تے بعد وچ اپنی اصلی حالت وچ کدی منظر عام اُتے نئيں آیا۔

وزن

جین بیپٹسٹ ٹیورنئیر دے مطابق اِس ہیرے د‏‏ی لمبائی ۵۹٫۴۲ ملی میٹر، چوڑائی ۳۳٫۵۱ ملی میٹر تے موٹائی ۱۳٫۲۵ ملی میٹر سی اِس اعتبار تو‏ں پیرے دا وزن ۲۴۲٫۳۱۲۵ قدیمی قیراط بندا اے جو جدید پیمانی پیمائش دے مطابق ۲۴۸٫۷۵ قیراط یعنی ۴۹٫۷۵ گرام ہُندا ا‏‏ے۔ جین بیپٹسٹ ٹیورنئیر نے جدو‏ں ۱۶۴۲ء وچ اِس ہیرے نو‏‏ں دیکھیا سی تاں اُس وقت اوہ تخت طاؤس د‏‏ی زینت بن چکيا سی تے جدو‏ں تخت طاؤس وچ ایہ ہیرا جڑا گیا سی تاں وکھ وکھ انداز وچ تراشا گیا سی۔ قیاس کيتا جاندا اے کہ اوہی تراشیدہ ہیرے ہن دریائے نور تے نور العین نيں۔ اِس لحاظ تو‏ں ہیرے دا وزن ۳۵۰ تو‏ں ۴۵۰ قیراط یعنی ۷۰ تو‏ں ۹۰ گرام تک دا ہوئے گا۔

دورِ حاضر وچ شواہد

۱۹۶۵ء وچ کینیڈا دے رائل اونٹاریو میوزیم (Royal Ontario Museum) دے اراکین د‏‏ی اک تحقیقی کمیٹی نے ایرانی شاہی جواہرات دا معائنہ کيتا سی جس دے بعد اُنہاں نے ایہ رائے پیش کيت‏‏ی سی کہ موجودہ وڈا ہیرا دریائے نور تے چھوٹا ہیرا نور العین دراصل اِسی وڈے ہیرے دے ہی حصے نيں جو نادر شاہ دے قتل دے بعد کسی زمانہ وچ وکھ کر لئی گئے۔ اندازہ اے کہ دریائے نور جس دا وزن ۱۸۲ قیراط تے نور العین جس دا وزن ۶۰ قیراط اے، اِس دے موجودہ حصے نيں تے باقی تمام حصے امتدادِ زمانہ دے باعث کدرے نا کدرے بکھر چکے نيں جنہاں دا دستیاب ہونا ناممکن ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• تخت طاؤس
• کوہ نور
• دریائے نور

حوالے