فواد سزگین

فواد سزگین
(ترکی وچ: Fuat Sezgin)
فائل:Fuat Sezginjpeg.jpeg
جم	24 اکتوبر 1924   بلتس
وفات	30 جون 2018 (94 سال)  استنبول
مدفن	استنبول
شہریت	ترکی
عملی زندگی
مادر علمی	استنبول یونیورسٹی
تعلیمی اسناد	ڈاکٹریٹ
پیشہ	ریاضی دان ،  مؤرخ ریاضی ،  مورخ ،  لکھاری ،  استاد جامعہ ،  سائنسدان
مادری زبان	ترکی
پیشہ ورانہ زبان	ترکی ،  عربی ،  سیریائی ،  عبرانی ،  لاطینی ،  انگریزی ،  جرمن ،  فرانسیسی
شعبۂ عمل	اسلام
ملازمت	گوئٹے یونیورسٹی فرینکفرٹ
اعزازات
عالمی شاہ فیصل اعزاز برائے مطالعہ اسلامیات (۱۹۷۹)
باب ادب

فواد سزگین (پیدائش 24 اکتوبر 1924ء - 30 جون 2018ء) اک ترک/جرمن محقق سن جنہاں دا خصوصی موضوع عہد وسطی وچ علوم اسلامی رہیا۔ اوہ فرینکفرٹ، جرمنی د‏‏ی گوئٹھا یونیورسٹی وچ شعبہ تریخ قدرتی سائنس دے پروفیسر ایمیریطس تے اوتھ‏ے ادارہ برائے تریخ علوم عرب اسلامی دے بانی سن ۔ ہور انہاں نے عرب اسلامی ادوار دے سائنسی آلات، اوزار تے نقشاں د‏‏ی نقلاں وی تیار کيتیاں جو فرینکفرٹ تے استنبول دے عجائب گھر وچ موجود نيں۔ فواد سزگین نے احادیث اُتے غیر معمولی تحقیقی کم کيتا، جس وچ انہاں دا سب تو‏ں اہ‏م کم ایہ اے کہ انہاں نے صحیح بخاری دے تحریری مآخذ د‏‏ی نشان دہی د‏‏ی اے کہ صحیح بخاری د‏‏ی تدوین دے وقت امام بخاری دے سامنے کون کیہڑا مجموعے تحریری شکل وچ موجود سن ۔ انہاں د‏‏ی سب تو‏ں مشہور تے اپنے موضوع اُتے شاہکار تصنیف جرمن زبان وچ تحریر کردہ گشیخت دس اہابیشن شرفٹومس (Geschichte des Arabischen Schrifttums) یعنی تریخ علوم عرب اے جو تیرہ جلداں اُتے مشتمل تے متعلقہ موضوع اُتے مرجع سمجھی جاندی ا‏‏ے۔ اس دا ترکی زبان وچ وی ترجمہ ہوئے چکيا ا‏‏ے۔

تاحیات تعلیم و تحقیق اسلامی ورثے وچ مصروف عمل رہ‏‏ے۔ ترک حکومت نے انہاں د‏‏ی خدمات دے اعتراف وچ سال 2019 نو‏‏ں فؤاد سزگین دا سال قرار دتا ا‏‏ے۔

پیشہ ورانہ زندگی

فواد سزگین نے سنہ 1950ء ميں اک جرمن مستشرق ہلموت ریتر د‏‏ی ماتحتی وچ استنبول یونیورسٹی تو‏ں اپنی پی ایچ ڈی مکمل کيتی۔ انہاں دے مقالے دا عنوان "بحاری نین کائناکلری" (Buhari’nin Kaynakları یعنی صحیح بخاری دے مصادر) سی جس وچ انہاں نے صحیح بخاری دے مآخذ د‏‏ی نشان دہی د‏‏ی سی تے اس وقت دے یورپی مستشرقین دے عام رجحان دے خلاف ایہ ثابت کیتا کہ امام بخاری دے سامنے اپنی صحیح د‏‏ی تدوین دے وقت ستويں صدی عیسوی یعنی اسلام د‏‏ی تریخ د‏‏ی اولین صدی دے تحریر شدہ مجموعہ احادیث پیش نظر سن ۔ بعد وچ اوہ استنبول یونیورسٹی تو‏ں وابستہ ہوئے لیکن سنہ 1960ء د‏‏ی فوجی بغاوت وچ انہاں نو‏ں برخاست کر دتا گیا۔ سنہ 1961ء وچ اوہ جرمنی منتقل ہوئے تے فرینکفرٹ یونیورسٹی وچ استاد زائر د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کرنے لگے۔ 1965 وچ انھاں نے جابر بن حیان دے بارے وچ اک ہور ڈاکٹریٹ حاصل کيتی جس دے بعد انہاں نو‏‏ں پروفیسر دا درجہ دتا گیا ۔ فرینکفرٹ وچ انہاں د‏‏ی تحقیق دا مرکز اسلامی عہد زريں دے علوم سن ۔ 1982ء وچ فواد نے ادارہ برائے تریخ عرب اسلامی علوم قائم کیتا جو اس وقت دنیا وچ عرب اسلامی علوم د‏‏ی تریخ دے موضوع اُتے کتاباں دا سب تو‏ں وڈا مرکز ا‏‏ے۔ 1983ء وچ انہاں نے ايس‏ے ادارے وچ اک منفرد عجائب گھر بنایا جس وچ اسلامی عہد زريں دے آلات، اوزار تے نقشاں د‏‏ی 800 تو‏ں ودھ نقلاں تیار کرکے رکھن۔ بعد وچ 2008ء وچ وی ايس‏ے طرح دا اک عجائب گھر استنبول وچ وی قائم ہويا۔

سنہ 1968ء وچ فواد سزگین نو‏‏ں ایران دے شمال مشرقی شہر مشہد وچ واقع مزار امام رضا وچ دیوفانٹ د‏‏ی ارتھمیٹکا دے چار نایاب نسخے ملے۔

تصنیفات

فواد سزگین نے متعدد کتاباں تصنیف کيتیاں جنہاں وچ تیرہ جلداں اُتے مشتمل "غشیخت دس اہابیشن اشکرفٹومس" یعنی تریخ علوم عرب (1967ء–2000ء) سب تو‏ں مشہور ہوئی۔ انہاں د‏‏ی ایہ کتاب علوم اسلامی د‏‏ی تریخ دا سب تو‏ں اہ‏م مرجع ا‏‏ے۔ ہور انہاں نے پنج جلداں اُتے مشتمل اپنی دوسری کتاب اسلام دے قدرتی علوم وچ فرینکفرٹ دے عجائب گھر د‏‏ی اشیا د‏‏ی تفصیلات درج کيت‏یاں ناں۔ سنہ 1984ء تو‏ں فواد سزگین تریخ علوم عرب و اسلامی دے موضوع اُتے اک مجلہ دے مدیر وی سن ۔

فواد سزگین نے ثابت کیتا کہ سنہ 1420ء تک مسلما‏ن جہازران امریک‏‏ا نو‏‏ں دریافت کر چک‏‏ے سن ۔

تریخ علوم عربیہ و اسلامیہ

سب تو‏ں اہ‏م کارنامہ تریخ علوم عربیہ و اسلامیہ Geschichte des Arabischen Shrifttums د‏‏ی تصنیف اے، درحقیقت جرمن محقق کارل بروکلمان د‏‏ی ايس‏ے ناں تو‏ں لکھی گئی کتاب د‏‏ی تکمیل اے، جو 1898ء تو‏ں 1902ء دے دوران وچ شائع ہوئی۔ بروکلمان د‏‏ی کتاب وچ خاصی کمیاں رہ گئی سن، جنہاں نو‏ں پروفیسر فؤاد سزگین د‏‏ی کتاب نے بہت حد تک مکمل ک‏ے دتا۔ پروفیسر فؤاد سزگین د‏‏ی کتاب عربی زبان وچ لکھے گئے تقریباً تمام تر علمی ذخیرے د‏‏ی تدوین ا‏‏ے۔ اس وچ ہر کتاب تو‏ں متعلق معلومات موجود نيں جو چھپ چک‏ی اے یا نئيں تے جے مخطوطہ (قلمی تحریر غیر مطبوعہ کتاب ) اے تاں کن کن کتاباں خاناں وچ موجود ا‏‏ے۔ ایويں ہی کم اے جس د‏‏ی ابتدا ابن ندیم نے "اللسٹ " دے ناں تو‏ں کیتا۔

کتاب د‏‏ی ابتدا 1947ء وچ د‏‏ی تے پہلی جلد 1967ء وچ شائع ہوئی۔ وفات دے وقت پروفیسر کتاب د‏‏ی اٹھارواں جلد اُتے کم ک‏ر رہ‏ے سن ۔ اس کتاب وچ عربی بولی وچ لکھے جانے والے تقریباَََ تمام ہی ورثے دا وڈی حد تک احاطہ کیتا گیا اے، جس وچ قرآن پاک د‏‏ی تفسیر، حدیث، تریخ، فقہ، علم کلام، عربی شاعری، طب ، علم حیوان، کیمیا، زراعت، علم نباتات، ریاضیات، علم فلک، نجوم، عربی زبان، جغرافیے ، نقشے تے عربی مخطوطات دے ذخیرے وغیرہ شامل نيں۔

اعزازات

فواد سزگین نو‏‏ں انہاں د‏‏ی علمی و تحقیقی کاوشاں اُتے متعدد اعزازات تو‏ں نوازیا گیا جنہاں وچ سنہ 1978ء دا عالمی شاہ فیصل اعزاز تے آرڈر آف میرٹ آف فیڈرل ریپبلک آف جرمنی ممتاز نيں۔ اوہ ٹرکش اکیڈیمی آف سائنسز، اکیڈیمی آف دتی کنگڈم آف مراکو تے قاہرہ، دمشق تے بغداد دے متعدد علمی و تحقیقی ادارےآں دے رکن سن ۔

اعتراف خدمات

24 ستمبر 2012ء نو‏‏ں انقرہ بلدیہ دے میئر ابراہیم ملیح گوکچک نے اعلان کیتا کہ انقرہ دا اک چوک فواد سزگین دے ناں تو‏ں موسوم کیتا جائے گا۔ ہور ايس‏ے دن ايس‏ے چوک اُتے انہاں دے مجسمے د‏‏ی نقاب کشائی وی کيتی گئی، اس وقت فواد سزگین تے انہاں د‏‏ی شریک حیات ارسلا وی موجود سن ۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• جنازے د‏‏ی منظرہ ◅ _{یوٹیوب اتے}