قازان خانیت دے دوران باشکورتوستان

باشقورتوستان (باشکیرستان)کے اس حصے د‏‏ی تریخ جو قازان خانات دا حصہ بنیا۔

گولڈن ہارڈ دے خاتمے دے بعد، تاریخی باشکورتوستان د‏‏ی زمیناں نوغائی ہورڈ ، کازان تے سائبیرین خانیت دا حصہ بن گئياں۔

چنگیز خانات دے تحت قازان خانیت ۱۵ويں صدی دے وسط وچ ابھری۔ باشکیر-کازان تعلقات گولڈن ہارڈ د‏‏ی روایت دا تسلسل سن ۔ باشکیر لوکاں نے اپنے شہری حقوق کازان خاندے د‏‏ی زمیناں اُتے بھیجے، جو خان د‏‏ی شہریت نو‏‏ں قبول کرنے د‏‏ی بنیادی شرط سی۔ خیال کيتا جاندا اے کہ گولڈن ہارڈ دے لئی اولگ محمد تے بارک دے درمیان جنگ دے دوران، باشکراں نے اولگ محمد د‏‏ی حمایت د‏‏ی تے قازان خانیت د‏‏ی بنیاد رکھی۔ اپنی حکومت دے دوران، اس نے باشکورتوستان وچ اک فوجی سیاسی اڈہ بنایا ۔ تکتمیش اولگ محمد دا آباؤ اجداد سی۔

شہزادہ آندرے کربسکی دسدے نيں کہ بشکیر "عظیم دریائے چلمان تو‏ں اُچے" رہندے سن، تے اوہ قازان خانات وچ رہنے والے لوکاں د‏‏ی زباناں نو‏‏ں موردوویان، سواش، سرمیش، ووٹیاک (آر) تے بشکیر وی سمجھدے سن ۔ ابتدائی طور پر، تاریخی باشکورتوستان دا اک اہ‏م حصہ، مشرقی باشکورتوستان د‏‏ی سرحداں دے علاوہ، جو سائبیرین خانات دا حصہ سی، کازان خانات تو‏ں مختلف طریقےآں تو‏ں یا کازان خانات دے نال منسلک تعلقات وچ تعلق سی۔

وصل-سینوریل تعلقات دے معاہدے دے تحت، چلمان-اقباشی باشکیر قبیلہ خان د‏‏ی رعایا سی، تے شمالی، وسطی تے جنوبی علاقےآں دے باشکیر کازان خان دے نال قریبی تعلقات وچ سن ۔ کازان خاندے وچ مرکزی حکومت دے کمزور پڑنے تے نوگائی ہورڈے دے عروج دے نال، تاریخی باشکورتوستان دا شمال مغربی حصہ خان دے براہ راست دائرہ اختیار وچ رہیا۔ نوگئی باشکورتوستان د‏‏ی سرحد کازان خاندے دے نال آئیک تے چلمان ندیاں نو‏‏ں عبور کر گئی۔ بعد وچ چلمان-یک بشکیراں وچ سریش-کپچک، ٹینگاور ، آئیل، برجن، گارا، سپ، اراکٹے ، سوین-کیپچک، منگ، سینگران، تبین، تمیان، ٹوک، یورمی، کورپیچ-تابین، گینا، کرغیز، یانا شام‏ل سن ۔ قبائلی بھیڑیے تقسیم نيں۔ یو ایم۔ یوسوپوف دے مطابق، ایہ باشکیر قبیلے، جو کہ کازان خانات دا حصہ سن، اکباشی طاس د‏ی مرکزی آبادی بناندی سی ۔ بعض علماء نے ایہ قیاس کيتا اے کہ ایہ جگہ خانیت د‏‏ی اک وکھ انتظامی اکائی سی ۔

آر جی۔ کوزیوکا اس دے مطابق، وکھ وکھ قبیلے د‏‏ی وضاحت اس حقیقت نال کيتی گئی اے کہ کازان خان نے زمین حاصل کرکے تے انہاں نو‏ں ٹیکس د‏‏ی مراعات دے ک‏ے بشکراں نو‏‏ں فوجی خدمات دے لئی بھرتی کيتا۔ بشکیر قبیلے دے اوپری طبقے نو‏‏ں ترخان دے لیبل ملے، جس نے کازان خاناں نو‏‏ں اک اہ‏م فائدہ پہنچایا۔ ترخانلک نے کازان خانات аерым хокуклар ۔ مثال دے طور پر، XV-XVI صدیاں دے آغاز وچ ، ذیلی صحارا دے علاقے دے باشکیر - موروثی قبیلے دا حصہ - کازان خاندے د‏‏ی مشرقی سرحد د‏‏ی طرف ہجرت کر گئے، جتھے انہاں نو‏ں بھرتی کيتا گیا تے اک نويں نسلی علیحدگی پسند نو‏‏ں حاصل کيتا۔ عراقی ("کرمان د‏‏ی خدمت وچ ")، تے اوہ ۱۵۲۳ تو‏ں قازان خان صاحب گرے دے زیر تسلط سن ۔ ملکیت:

”

میرا لفظ ایہ ا‏‏ے۔ ایہ شیخ احمد ولد محمود، فیر شیخ احمد ابدال دا بیٹا، فیر سعید احمد، اس دا بھائی محمد ولد موسیٰ، یعقوب ولد سعید، اس دا بھائی بولانے، اس دا بھائی ہائپ سید، ایہ ست لوک جو ساڈے پاس آئے، انہاں نے ماریا۔ مرچ کہ اوہ ساڈے سابق سردار خاناں دے ترکھان سن ۔ اک بار فیر اساں انہاں ہستیاں نو‏‏ں سلام پیش کيتا جنہاں دا ذکر خدائے بزرگ و برتر دے ناں تو‏ں کيتا گیا اے تے حضرت محمد صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی خاطر انہاں نو‏ں ترکانی بنا دتا گیا اے ۔‘‘

“

اسی صاحب گرے لیبل وچ ۱۳ قسم دے салым تے محصولات نيں: یاسک (۱۰ فیصد انکم ٹیکس)، قبیلہ (خان تے انہاں دے خاندان دے حق وچ بالواسطہ الفا ٹیکس)، ٹیکس (ملٹری سروس ٹیکس)، کولش، کٹلیک، بچ (کسٹمز) فرائض)، سالا ہراجی (پنڈ دا ٹیکس)، زمین ہبلہ (زمین دا ٹیکس)، گٹیون ساکی (گھریلو ٹیکس)، سوسن (سڑک دے اہلکاراں دے لئی کھانا) تے گلف (اہلکاراں دے گھوڑےآں دے لئی мал азыгы )۔ ایہ وی معلوم ہويا اے کہ بشکراں نے حیدر غالی د‏‏ی طرف تو‏ں ابراہیم خان نو‏‏ں ۱۳۹۸ وچ جاری کردہ لیبل د‏‏ی منظوری دی۔ ایہ ٹیگ بیوہ گولبوستان، اس دے بیٹےآں محمد گزیز تے اس دے نوکر محمدگلی خوشکلدے نو‏‏ں دتا گیا سی، تے انہاں نو‏ں ترکھان دے حقوق دتے گئے سن، جس دا مطلب سی کہ انہاں نو‏ں بوائی، مہماناں د‏‏ی پارکنگ، ایسکارٹ ٹیکس تے مختلف پابندیاں تو‏ں چھُٹ دینا سی۔

بھانويں کازان خاندے د‏‏ی مرکزی آبادی اُتے салым салынса да بنیادی طور اُتے آزاد کمیونٹی دے افراد اُتے مشتمل سی۔ بشکراں نے یاساک دے نال نال فوجی ، سڑک تے ہور کماں د‏‏ی ادائیگی کيتی۔ بی۔ ایل۔ خامدولین دے مطابق، خان بذات خود کازان خانات وچ باشکیر د‏‏ی زمیناں دا سب تو‏ں وڈا مالک سی، تے اس دے حق وچ لوکاں تو‏ں ٹیکس وصول کيتا جاندا سی، لیکن زمیناں گورنراں وچ تقسیم کيتی جاندی سی، تے باشکیر رقص، بدلے وچ ، انہاں دے جاگیردار

اے ن عثمانوف دے مطابق، قازان خان نے باشکورتوستان دے علاقے وچ اک شہزادے، اک مرزا یا کراچ نو‏‏ں گورنر مقرر کيتا۔ انہاں وچ اوفا دا شہزادہ وی شام‏ل اے، جسنو‏ں کلیمبت (Kilakhmet) تے باشکیر رقص کارا کلیمبٹ دے برابر کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ۱۵۰۹ وچ محمد خان نے نو‏‏ں زار ایوان III دے سفیر دے طور اُتے ماسکو بھیجیا۔

۱۹۶۰ د‏‏ی دہائی دے آخر وچ ، باشکراں نے خان د‏‏ی دو اہ‏م فوجی مہماں وچ ودھ چڑھ کر حصہ لیا۔ ۱۴۶۷–۱۴۶۸ وچ ، خان نے روسی فوج د‏‏ی طرف تو‏ں قازان خانات دے مارچ د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی بشکراں نو‏‏ں بلايا۔ ۱۴۶۸ وچ ، رونو تے شہزادہ ایوان زیوینٹسیف د‏‏ی کمان وچ ، نوقرات تے چلمان دے پِچھے، ماسکو دے دستےآں نے پِچھے ہٹنے والے خان دے دستےآں نو‏‏ں ستایا، تے دریائے سفید ( وولوزکا ) دے کنارے اُتے بشکراں دا پِچھا کیا، انہاں دے فوجی رہنما، تولیازے نو‏‏ں پھڑ لیا۔ ترکھان۔ ۱۴۶۹ وچ روسیاں دا خانات د‏‏ی طرف مارچ دہرایا گیا۔ ابراہیم خان نے مشرقی علاقےآں تو‏ں ہور جنگجو بھرتی کيتے، تے اس جنگ وچ بشکراں د‏‏ی شرکت اک اہ‏م انجام نو‏‏ں پہنچی۔ علامات دے مطابق، ۱۵۵۲ وچ باشکیر نے وی قازان دے دفاع وچ حصہ لیا. ایہ گل قازان دے کرانیکلر نے وی کہی ا‏‏ے۔ روسی فوجیاں د‏‏ی طرف تو‏ں شہر اُتے قبضہ کرنے دے بعد، باشکیر دے دستے گھر واپس آگئے۔ انہاں وچ کازان خانات دے ترخان جنہاں دا ذکر اُتے کيتا گیا اے - عیسی خان (آسان خان) تے اراکتے دے کارا کیپچک قبیلے تو‏ں اکمان۔

ذرائع ایہ وی دسدے نيں کہ بشکراں نے قازان خانات دے خاناں دے خلاف جنگ لڑی سی، اس حقیقت د‏‏ی وجہ تو‏ں کہ ٹیکس دا بجھ ناقابل برداشت سی تے باشکیر ہورڈ خاناں دے درمیان تنازعہ وچ ملوث سن ۔ خانیتاں دے درمیان پورے باشکورتوستان اُتے قبضہ کرنے دے لئی جنگاں وی ہوئیاں ۔ مثال دے طور پر، باشکیر مہاکاوی "جیک مرگن" وچ مغربی باشکراں د‏‏ی کازان خان دے نال جیک مرگن بطر د‏‏ی قیادت وچ جدوجہد د‏‏ی عکاسی کيتی گئی اے ۔ قازان خانات دے درمیان وی اک تنازعہ اے جس د‏‏ی بنیاد باشکراں نے دریائے چلمان اُتے رکھی سی تے اس د‏ی ملکیت کیہڑی تے قازان خان جس نے فتوحات نو‏‏ں شائع کرنے د‏‏ی نیت تو‏ں منظم کيتا سی ۔

زار ایوان چہارم دا قازان اُتے قبضہ روسی ریاست تو‏ں باشکورتوستان دے الحاق دے لئی اک شرط سی۔ اک ہی وقت وچ ، روايتی طور پر، باشکیر-قازان تعلقات دے بنیادی اصول باشکیر تے ماسکو دے گرینڈ ڈیوک دے درمیان تعلقات اُتے مبنی نيں.

کازان خانات د‏‏ی تریخ وچ "روسی فوج دے لئی سورا باتیر د‏‏ی حمایت"، "امبت بطر"، "ایوان دتی ٹیریبل نے کازان سویازسک نو‏‏ں کِداں بنایا تے اس اُتے قبضہ کیا" وغیرہ شام‏ل نيں۔ ب بشکیر دے افسانےآں تے افسانےآں وچ جھلکتا ا‏‏ے۔

نوٹ

ادب

• https://bigenc.ru/domestic_history/text/2032779 Archived 2017-07-02 at the وے بیک مشین وڈا روسی انسائیکلوپیڈیا۔ کازان خانیت

• باشکورتوستان دا انسائیکلوپیڈیا

• Ahmetzaki Validi Togan Bashkir تریخ / ترکی تو‏ں ترجمہ۔ اے ایم۔ یلداش بائیفا؛ aut تعارف اے دے مضامین ایم۔ یولداشبایف، آئی. Togan – Ufa: کتاب، ۲۰۱۰. - ۳۵۲ ص. - ISBN 978-5-295-05000-8 ۔
• باشکیر کنودنتیاں تے کنودنتیاں. تالیف، تعارفی مضمون، فنوزا نادرشینہ دے تبصرے - اوفا: بشکیر بک پبلشنگ ہاؤس، ۱۹۸۵۔ بی۔ ۹۵-۹۸۔ - ص ۲۸۸
• ینیکیف زیڈ I., Yenikeev A. Z. باشکورتوستان د‏‏ی ریاست تے قانون د‏‏ی تریخ - اوفا: کتپ، ۲۰۰۷. - ۴۳۲ ص. - ISBN 978-5-295-04258-4 ۔
• باشکورتوستان د‏‏ی تریخ: ابتدائی دور تو‏ں لے ک‏ے ۱۹ويں صدی دے آخر تک۔ اٹھويں جماعت دے لئی نصابی کتاب۔ / جواب دتیاں ایڈ وچ . جی۔ اکمانوف - Ufa: Kitap، ۲۰۰۵. - ۲۴۸ ص. - ISBN 5-295-03503-4 ۔
• باشکیر خاندان د‏‏ی تریخ۔ مفت. جلد ۱۲/ص وچ . حمیدالن، یو۔ ایم۔ یوسپو، آر. آر شیخیف، آئی۔ آر Saitbattalov, V. جی۔ ولکوف، اے۔ اے کیریموف، اے۔ ایم۔ زینولن، بی۔ ایس۔ ارمانشین، وی. ن موراتووا، ایف۔ ایف۔ گیسینا، جی۔ یو گیلیوا، جی۔ ڈی Sultanova – Ufa: GUP RB Ufa Polygraph Plant، 2015. - 456 p. - ISBN 978-5-85051-645-1 ۔
• باشکیر لوکاں د‏‏ی تریخ: 7 t/ch وچ ۔ ایڈ ایم۔ ایم۔ کلشاریپوف؛ UNT RAS تریخ، بولی تے ادب دا ادارہ - Ufa: Gilem، ۲۰۱۲۔ --.t. II – 400 ص. - ISBN 978-5-91608-100-8 ۔
• مازیتوف این. A., Sultanova A. ن باشکورتوستان د‏‏ی تریخ۔ قدیم دتی مڈل ایجز - اوفا: اک کتاب، ۲۰۱۰۔ بی۔ ۴۵۰-۴۵۳۔ - ۴۹۶ص۔ - ISBN 978-5-295-05078-7 ۔
• یوسوپوف یو۔ ایم۔ Bashkortostan XV-XVI صدیاں د‏‏ی تریخ (سماجی سیاسی پہلو) - اوفا: گیلم، ۲۰۰۹. - ۱۹۲ ص۔ - ISBN 978-5-7501-1014-8 ۔