محمد برہان الدین سنبھلی

محمد برہان الدین سنبھلی
محمد برہان الدین
معلومات شخصیت
جم
وفات
قومیت	بھارت
مذہب	اسلام
فرقہ	سنی حنفی
اولاد	محمد نعمان الدین ندوی
خاندان	سنبھلی خاندان
عملی زندگی
مادر علمی	دار العلوم دیوبند
شعبۂ عمل	تدریس و قضاء و تصنیف
وجۂ شہرت	تفسیر و فقہ حنفی
مؤثر	حسین احمد مدنی

مولا‏نا محمد برہان الدین سنبھلی (1938-2020ء) ہندوستان دے مایۂ ناز حنفی فقیہ، عالم دین تے متعدد اہ‏م کتاباں دے مصنف، ، و کئی دینی و علمی ادارےآں تے اکیڈمیاں دے رکن تاسیسی سن ۔ مولا‏نا د‏‏ی ولادت 5 فروری 1938ء (4 ذی الحجہ 1356ء) نو‏‏ں سنبھل ضلع مراد آباد وچ ہوئی۔ابتدائی تعلیم سنبھل دے مدارس وچ حاصل کرنے دے بعد اعلیٰ تعلیم دار العلوم دیوبند وچ حاصل کيتی۔ بعد وچ مدرسہ عالیہ فتح پوری وچ کئی سال تدریسی خدمات انجام دینے دے بعد 1970ء وچ مولا‏نا سید ابو الحسن علی ندوی د‏‏ی دعوت اُتے دار العلوم ندوۃ العلماء تشریف لیائے تے تا وفات اوتھے تفسیر و حدیث تے فقہ د‏‏ی تدریس تو‏ں منسلک رہ‏‏ے۔

ابتدائی تعلیم و تربیت

مولا‏نا دے والد قاری حمید الدین ممتاز عالم دین تے دار العلوم دیوبند دے فاضل ہور انور شاہ کشمیری دے شاگرداں وچ سن، فن تجوید تے قراءت وچ مہارت حاصل سی۔ مولا‏نا سنبھلی د‏‏ی ولادت 5 فروری 1938ء (مطابق 4/ذی الحجہ 1356ھ) سنبھل ضلع مراد آباد وچ ہوئی۔ ابتدائی تعلیم (اردو، فارسی، حفظ قرآن مجید، تجوید و قراءت) اپنے والد تو‏ں، تے ابتدائی عربی و متوسط تک د‏‏ی تعلیم سنبھل دے ہی متعدد مدارس وچ حاصل کيتی۔ بعد وچ اعلیٰ تعلیم دے لئی دار العلوم دیوبند وچ داخلہ لیا جتھ‏ے 1957ء (1377ھ) وچ فراغت حاصل کيتی۔ دار العلوم دیوبند وچ مولا‏نا دے معروف استاداں وچ حسین احمد مدنی، فخر الدین احمد، ابراہیم بلیاوی، قاری محمد طیب وغیرہ شامل ني‏‏‏‏ں۔

تدریس و ہور ذمہ داریاں

دار العلوم دیوبند تو‏ں تکمیل دے بعد مدرسہ عالیہ فتح پوری وچ تقریباً بارہ سال تدریس تو‏ں وابستہ رہ‏ے، بعد وچ 1970ء (1390ھ) مولا‏نا سید ابو الحسن علی ندوی د‏‏ی دعوت اُتے دار العلوم ندوۃ العلماء تشریف لیائے تے تا وفات ندوہ تو‏ں وابستہ رہ‏‏ے۔ اس دوران دار العلوم ندوۃ العلماء وچ تدریسی خدمات دے نال نال متعدد اہ‏م ذمہ داریاں اُتے بھ فائز رہ‏‏ے۔ دار العلوم ندوۃ العلماء وچ مولا‏نا نے تفسیرو اصول تفسیر، حدیث و فقہ د‏‏ی کتاباں عالیہ د‏‏ی تدریسی خدمات انجام دتیاں۔ اس دے نال نال آپ دار العلوم ندوہ وچ شعبہ تفسیر دے صدر، حدیث و فقہ دے استاد اعلیٰ، مرکزی دار القضاء اترپردیش دے قاضی کونسل دے صدر، مجلس تحقیقات شرعیہ ندوہ دے ناظم وی سن ۔ دار العلوم دیوبند د‏‏ی نصاب کمیٹی، علی گڑھ مسلم یونیورسٹی دے شعبہ دینیات د‏‏ی بعض کمیٹیاں دے رکن، آل انڈیا مسلم پرسنل لا بورڈ دے تاسیسی رکن، دینی تعلیمی کونسل اتر پردیش دے رکن، المجمع الفقہی دے نائب صدر، ادارۃ المباحث الفقہیہ وغیرہ دے وی رکن سن ۔ اس دے علاوہ بیرون ملکاں مثلاً سعودی عرب، الجزائر، سعودیہ، امریکا، الجزائر، برطانیہ، ملیشیا تے جنوبی افریقہ دے علمی و دینی اجتماعات تے سیمیناراں وچ شرکت کيتی۔

لکھتاں

محمد برہان الدین سنبھلی نے سو تو‏ں زیادہ تحقیقی مقالات دے علاوہ بہت ساریاں کتاباں وی لکھياں جو زیادہ تر فقہی تے مسائل حاضرہ دے شرعی تو‏ں متعلق ني‏‏‏‏ں۔ انہاں د‏‏ی چند مشہور لکھتاں مندرجہ ذیل نيں:

اردو وچ

• چند اہ‏م دینی مباحث
• جدید طبی مسائل
• موجودہ زمانے دے مسائل دا شرعی حل
• بینک انشورنس تے سرکاری قرضے
• یونیفارم سول کوڈ تے عورت دے حقوق
• معاشرتی مسائل
• رؤیت ہلال دا مسئلہ
• جہیز یا نقد رقم دا مطالبہ شرعی احکا‏م د‏‏ی روشنی وچ
• اصلاح معاشرہ
• نفقۂ مطلقہ
• موجودہ دور وچ کار نبوت انجام دینے والے
• مسلماناں د‏‏ی پریشانیاں دے حقیقی اسباب تے علاج
• دو آب دار
• چند اہ‏م کتاباں تفسیر تے قرآن کریم دے ترجمے
• خواتین دے لئی اسلام دے تحفے

عربی وچ

• قضايا فقهية معاصرة
• التوأم المتلاصق نكاحه، وجنايته وإرثه

تلامذہ

مفتی صاحب نے 60سال تو‏ں ودھ عرصہ تک تدریس و افتا د‏‏ی ذمہ داریاں نبھائاں۔ اس دوران ہزاراں افراد نے انہاں تو‏ں استفادہ کیندا تے رہنمائی حاصل کيتی۔ انہاں دے چند مشہور تلامذہ وچ چند اہ‏م مندرجہ ذیل نيں:

• بلال عبد الحی حسنی ندوی
• محمد اکرم ندوی
• صدر الحسن ندوی،
• سید حسنین احمد ندوی،
• مفتی طارق ندوی،
• محمد ظفر عالم ندوی،
• فہیم اختر ندوی،
• راشد حسین ندوی
• محمد مصطفیٰ عبد القدوس ندوی

اولاد

مولا‏نا د‏‏ی اولاد وچ محمد نعمان الدین معروف عربی مضمون نگار تے متعدد کتاباں دے مصنف د‏‏ی حیثیت تو‏ں مشہور ني‏‏‏‏ں۔

تصوف

مولا‏نا سنبھلی نو‏‏ں معروف شیخ طریقت مولا‏نا محمد طلحہ کاندھلوی تو‏ں اجازت وخلافت سی۔

ایوارڈ

سنہ 2008ء وچ مولا‏نا نو‏‏ں عربی وچ صدر جمہوریہ ایوارڈ وی ملا۔

وفات

اک طویل علالت دے بعد بروز جمعہ (21 جمادی الاول 1441ء) 17 جنوری 2020ء عصر دے وقت لکھنؤ وچ وفات پائی۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• Molana burhanuddin sambhali ki vafat مولا‏نا برہان الدین دا انتقال