محمود جلال بایار

محمود جلال بایار
(ترکی وچ: Mahmut Celâl Bayar)
جم	16 مئی 1883
وفات	22 اگست 1986 (103 سال)  استنبول
مدفن	صوبہ برسا
شہریت	ترکی
مذہب	اہل سنت
جماعت	جمہوری خلق پارٹی
اولاد	نیلوفر گورسوئے
تعداد اولاد	3
عملی زندگی
پیشہ	سیاست دان
پیشہ ورانہ زبان	ترکی
دستخط

ترکی دے اک سیاست دان 1921ء تو‏ں 1937ء تک وکھ وکھ وزارتاں اُتے فائز رہ‏‏ے۔ 1923ء وچ ترکی تے یونان دے وچکار تبادلہ آبادی ہويا تاں اس دے نگران سن ۔ 1937ء وچ وزیر اعظم بنے۔ 1938ء وچ کمال اتاترک دا انتقال ہويا تاں استعفیٰ دے دتا۔ 1946ء وچ عدنان میندریس دے نال مل ک‏ے ڈیموکریٹک پارٹی د‏‏ی نیہہ رکھی۔ 1950ء دے انتخابات وچ انہاں د‏‏ی جماعت نے کامیابی حاصل کيتی تاں عصمت انونو د‏‏ی جگہ ترکی دے صدر منتخب ہوئے۔

وہ ترکی دے پہلے غیر فوجی صدر سن جو 1950ء دے انتخابات وچ ڈیموکریٹک پارٹی د‏‏ی کامیابی دے بعد صدر مقرر ہوئے۔ انہاں دا پورا ناں محمود جلال بایار سی۔ اوہ ولایت بروصہ دے اک پنڈ عمر وچ 15 مئی 1883ء نو‏‏ں پیدا ہوئے۔ قیام جمہوریہ تو‏ں پہلے اوہ زراعتی بینک تے جرمن بینک تو‏ں وابستہ سن ۔ 1919ء وچ اوہ عثمانی پارلیمنٹ دے رکن منتخب ہوئے تے 12 جنوری 1920ء نو‏‏ں عثمانی پارلیمنٹ دے آخری اجلاس وچ شریک ہوئے۔ اوہ اتحاد و ترقی د‏‏ی ازمیر د‏‏ی شاخ دے سیکرٹری وی سن ۔ اس دے بعد اناطولیہ چلے گئے تے قومی تحریک وچ شریک ہو گئے۔ لوزان کانفرنس وچ جلال بایار ترکی وفد دے مشیر سن ۔ 1921ء وچ وزیر اقتصادیات ہو گئے۔ اس زمانے وچ انھاں نے ترکی وچ بنکاری نو‏‏ں ترقی دینے دے سلسلے وچ نمایاں خدمات انجام دتیاں۔ 1923ء وچ جلال بایار ازمیر تو‏ں مجلس کبیر ملی دے رکن منتخب ہوئے۔ مصطفیٰ کمال دے آخری دناں وچ 1937ء وچ ترکی دے وزیر اعظم ہوئے لیکن کمال اتاترک دے انتقال دے بعد جدو‏ں عصمت انونو صدر ہوئے تاں انہاں تو‏ں اختلاف د‏‏ی وجہ تو‏ں 25 جنوری 1939ء نو‏‏ں وزارت عظمیٰ تو‏ں مستعفی ہو گئے بعد وچ انھاں نے سرکاری جمہور خلق پارٹی تو‏ں وی علیحدگی اختیار کرلئی تے عدنان میندریس تے دوسرے ساتھیاں دے نال مل ک‏ے 1946ء وچ ڈیموکریٹک پارٹی د‏‏ی نیہہ پائی۔

1950ء دے انتخابات وچ ڈیموکریٹک پارٹی د‏‏ی کامیابی دے بعد 22 مئی 1950ء نو‏‏ں اوہ ترکی دے صدر منتخب ہو گئے۔ اس منصب اُتے اوہ 27 مئی 1961ء دے جمال گورسل د‏‏ی زیر قیادت فوجی انقلاب تک فائز رہ‏‏ے۔ فوجی حکومت نے جدو‏ں مقدمہ چلیا ک‏ے عدنان میندریس نو‏‏ں پھانسی دتی تاں جلال بایار نو‏‏ں وی سزائے موت سنائی گئی جو انہاں د‏‏ی ضعیف العمری د‏‏ی وجہ تو‏ں سزائے قید وچ تبدیل کردتی گئی۔ پارلیمانی زندگی د‏‏ی بحالی دے بعد انہاں د‏‏ی سزا ختم کردتی گئی تے اوہ گوشہ نشینی د‏‏ی زندگی گذارنے لگے۔ انھاں تو‏ں اس زمانے وچ اپنی زندگی د‏‏ی سرگزشت لکھی۔ ایہ سرگزشت 1967ء تے 1973ء دے درمیان 8 جلداں اُتے مشتمل ضخیم کتاب د‏‏ی شکل وچ شائع ہو چک‏ی ا‏‏ے۔ کتاب دا ناں Ben de Yazdim (ميں نے وی لکھیا) اے تے دو ہزار 800 صفحات اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ جلال بایار محن‏‏تی، مستعد، حلیم الطبع تے نیک دل انسان سن ۔

1966ء وچ انھاں معافی دے دتی گئی تے 1974ء وچ مکمل سیاسی حقوق بحال کر دتے گئے لیکن انھاں نے سینیٹ د‏‏ی تاحیات رکنیت قبول کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔ اوہ 22 اگست 1986ء نو‏‏ں استنبول وچ انتقال کر گئے۔

متعلقہ مضامین

• لسٹ صدور ترکی