مرزا محمد حیدر دوغلات
| مرزا محمد حیدر دوغلات | |
|---|---|
 |
|
| جم | 8 اگست 1499 |
| وفات | سنہ 1551 (51–52 سال) |
| خاندان | بورجگین |
| عملی زندگی | |
| پیشہ | شاعر ، مورخ |
ترمیم  | |
مرزا محمد حیدر دوغلات بیگ (ولادت: 1499ء یا 1500ء – وفات: 1551ء) اک چغتائی تورکو منگول فوجی جنرل، کشمیر دا حکمران تے اک تاریخی مصنف سن ۔ اوہ ترک بولنے والے دوغلات شہزادے سن جس نے فارسی [۱] تے چغتائی زباناں وچ لکھیا سی۔ شہزادہ مرزا محمد حیدر، شہزادہ ظہیر (جو بعد وچ شہنشاہ بابر دے ناں توں مشہور ہويا) دے پہلے کزن سی، انہاں دونے دی ماواں بہناں سن۔
زندگی[سودھو]
مرزا محمد حیدر دوغلات نے پہلے کاشغر دے سلطان سعيد خان دی طرف توں 1533ء وچ کشمیر وچ انتخابی مہم چلائی سی۔ اس نے بابر دے دوسرے بیٹے کامران نوں کڈ دتا۔[۲] پر، اوہ مقامی سلطان دے نال معاہدہ کرنے دے بعد زیادہ دیر تک کشمیر وچ نئيں رہیا۔ مرزا محمد حیدر دوغلات دی فوج نوں شکست دا سامنا کرنا پيا تے فیر کشمیریاں توں معاہدہ کيتا۔ اس دے مختصر قیام دا اس حقیقت توں کچھ تعلق رہیا ہوئے گا کہ سلطان سعيد خان ايسے سال فوت ہوگئے سن ۔
مرزا محمد حیدر دوغلات 1540ء وچ مغل شہنشاہ نصیر الدین محمد ہمایوں، [۳] بابر دے پہلے بیٹے، دے لئی لڑنے دے لئی واپس آیا۔ ایہ 1540ء وچ کنوج دی لڑائی وچ ہمایوں دی شکست دے فورا بعد ہويا، جتھے دغلاٹ وی ہارنے دی طرف سی۔ مرزا محمد حیدر دوغلات نے لداخ دے راستے تبت اُتے وی حملہ کيتا سی لیکن اوہ ناکام رہیا سی۔[۴] کشمیر پہنچ کے حیدر نے سلطان نوں سربراہ نازک دے طور اُتے نصب کيتا۔ 1546ء وچ ، ہمایوں نے کابل اُتے دوبارہ قبضے ہونے دے بعد، حیدر نے نازوک شاہ نوں ہٹا دتا۔[۵] اوہ 1550ء وچ کشمیریاں نال جنگ وچ مارے جانے دے بعد فوت ہويا۔ اوہ سری نگر دے گورستان شاہی وچ دفن کیتے گئے۔
تحریر[سودھو]
مرزا محمد حیدر دوغلات دا تاریخی کم تریخ رشیدی اے یہ اک ذاتی یادداشت اے جو وسطی ایشیائی تریخ دے نال مل کے فارسی وچ لکھیا گیا اے۔
کنبہ[سودھو]
مرزا محمد حیدر دوغلات کاشغر دے موروثی حکمراناں دوغلات امیر دے خاندان نال تعلق رکھدے سن ۔ مرزا محمد حیدر دوغلات دے والد محمد حسین مرزا کرکان سن (ان دی شادی خوب نگار خانم، یونس خان دی بیٹی نال ہوئی سی)، بیٹا محمد حیدر مرزا کورکن (اس دی شادی دولت نگار خانم، عیسن بوقہ خان دی بیٹی نال ہوئی سی)، امیر سید علی کورکن دے بیٹے (اس دی شادی ویس خان دی بہن ازون سلطان خانم نال ہوئی سی)۔
مرزا محمد حیدر دوغلات دی والدہ خوب نگار خانم، ایان دولت بیگم توں یونس خان دی تیسری بیٹی تے بابر دی والدہ کٹلک نگار خانم دی چھوٹی بہن سن۔ مرزا محمد حیدر نے کشمیر اُتے 1540ء توں 1551ء حکومت کیتی۔[۶]
محمد حیدر مرزا (اول) دوغلات انہاں دے دادا سن ۔
فلماں[سودھو]
2007ء وچ ، قازق فلم اسٹوڈیو نے محمد حیدر دوغلات («Мұхаммед Хайдар Дулати») دستاویزی فلم جاری کی، جس دی ہدایت کاری کالیلا عمرو نےکيتی سی ۔
حواشی[سودھو]
- ↑ René Grousset, The Empire of the Steppes: A History of Central Asia (1970 translation), p. 497.
- ↑ Sanderson Beck (2006), "Mughal Empire 1526–1707", India & Southeast Asia to 1800, World Peace Communications, ISBN 978-0-9762210-9-8
- ↑ Shahzad Bashir, Messianic Hopes and Mystical Visions: The Nurbakhshiya Between Medieval And Modern Islam (2003), p. 236.
- ↑ Bell, Charles (1992). Tibet Past and Present. omer Banarsidass Publ. p. 33. ISBN 81-208-1048-1.
- ↑ Stan Goron and J.P. Goenka: The Coins of the Indian Sultanates, New Delhi: Munshiram Manoharlal, 2001, pp. 463-464.
- ↑ List of Rulers: South Asia | Thematic Essay | Timeline of Art History | The Metropolitan Museum of Art
حوالے[سودھو]
- مMansura Haidar (translator) (2002), Mirza Haidar Dughlat as Depicted in Persian Sources
باہرلے جوڑ[سودھو]
- Karim, Abdul (2012). "Tarikh-i-Rashidi". In Islam, Sirajul; Jamal, Ahmed A. Banglapedia: National Encyclopedia of Bangladesh (Second ed.). Asiatic Society of Bangladesh.
- تاریخ-I-راشدی توں انتخابات
- دی طارق رشیدی مراد بٹ دے ذریعہ مکمل کتاب پی ڈی ایف ڈاؤن لوڈ کرن
- तारکِ I-راشدی
- تریخ طرقی: وسطی ایشیا دے مغلاں دی تریخ۔ انگریزی ورژن (1895)
- تاریخِ راشدی