مسجد رکن‌ الملک

مسجد رکن‌الملک
نام	مسجد رکن‌الملک
کشور	ایران
استان	استان اصفهان
شهرستان	اصفهان
اطلاعات اثر
کاربری	مذهبی
دورهٔ ساخت اثر	قاجار
بانی اثر	رکن‌الملک
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۱۶۰۴

رکن الملک مسجد 13ويں صدی ہجری تو‏ں متعلق ا‏‏ے۔ اے ایچ اور اصفہان وچ فیض اسٹریٹ اُتے واقع اے ، تخت فولاد کمپلیکس ، حاجی عبادہ دے نال۔ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۵٧ نو‏‏ں رجسٹریشن نمبر 1604 دے نال ایران دے قومی کماں وچو‏ں اک دے طور اُتے رجسٹر کيتا گیا سی۔

این مسجد توسط سلیمان‌خان رکن‌الملک ملقب به «رکن‌الملک»، نایب‌الحکومه‌ی ظل السلطان، (حاکم اصفهان) در سال ۱۳۲۵ قمری بنا شده است. ناں اولیه این مسجد مسجد اقصا بوده که تدریجاً بین مردم به ناں سازنده آن شناخته و معروف می شود.چندین ماده‌تریخ در مورد بنای آن وجود دارد که همگی به همین سال اشاره دارند. اما در کاشی‌کاری ایوان اصلی مسجد تریخ ١٣١٩ قید شده که به وضوح مشخص است. از جمله:

(بنای مسجد اقصا مبارک شد سلیمان را)وہور  {{{1}}}{{{2}}} (این صرح ممرد ہور بنیان ز سلیمان شد)

آیت اللہ نور اللہ نجفی اصفہانی نے وی کہیا اے:

؎ چون ز رکن‌الملک و الدین آن سلیمان دوم space
space شد بنای مسجد الاقصی هدی للمتقین

؎ سر برون آورد نور و بهر تاریخش سرود space
space از سلیمان شد بنای مسجد اقصی متین

رکن الملک مسجد مشرق تو‏ں فیض سٹریٹ تک ، جنوب تو‏ں تکیہ میرفندرسکی گلی تک ، شمال تو‏ں باغ ولیہ تے جنوب مشرق تو‏ں تکیہ عبادہ تک پھیلا ہويا ا‏‏ے۔ مسجد د‏‏ی عمارت مکمل طور اُتے مربع اِٹاں تے قجر طرز تو‏ں بنی ا‏‏ے۔ اس د‏ی تعمیر وچ کئی سال لگے تے اس دا منصوبہ حکیم مسجد تے سید اصفہان مسجد تو‏ں لیا گیا ا‏‏ے۔

عمارت د‏‏ی تعمیر تے خصوصیات

رکنات الملک نے ایہ مسجد نماز پڑھنے تے گرینڈ آیت اللہ حاج شیخ محمد رضا کلباسی اشطاری د‏‏ی مکمل نماز دے لئی بنائی ۔اس نے مسجد نو‏‏ں ختم کيتا۔

یہ تاریخی مسجد اک اِٹاں د‏‏ی عمارت تے فیروزی گنبد دے نال چمکتی اے جداں سٹیل دے بستر اُتے زیور۔ اس مسجد وچ 2 دروازے تے اک داخلی دروازہ اے جس وچ مختلف قسم دے ٹائلڈ پھُلاں دے ڈیزائن نيں۔ سر مین وچ تقریبا 9 9 میٹر چوڑا اے ، جو کہ تقریبا space 80 سینٹی میٹر اونچائی دے فرق د‏‏ی وجہ تو‏ں گلی د‏‏ی سطح تو‏ں کئی قدم باہر د‏‏ی جگہ تو‏ں جڑا ہويا ا‏‏ے۔ اس محراب دار محراب اُتے چھت دے دروازے اُتے اک لکڑی د‏‏ی عمارت اے جو کہ اذان دا اعلان کرنے دے لئی موذن د‏‏ی جگہ سی۔

مسجد دے مرکزی دروازے تو‏ں گزرنے دے بعد مسجد دا چھوٹا صحن اس دے ارد گرد کمرےآں دے نال واقع ا‏‏ے۔ اس چھوٹے تو‏ں صحن دے اک حصے وچ اک مقبرہ اے جتھے کالباسی خاندان دے بزرگ دفن نيں۔ اس صحن دے جنوبی جانب دروازہ اے جو مسجد دے مشہور آبی ذخائر دا داخلی دروازہ ا‏‏ے۔ اک پتھر جو آبی ذخائر د‏‏ی دیوار اُتے نصب کيتا گیا اے تے مضمون د‏‏ی نظماں وچ اک نمایاں نستعلیق رسم الخط دے نال اس ذخیرے د‏‏ی تکمیل د‏‏ی تریخ 1321 ہجری دسی گئی ا‏‏ے۔ رکن الملک د‏‏ی دو پینٹ شدہ تصاویر دونے طرف دیکھی جا سکدیاں نيں۔

داخلی راستہ عبور کرنے دے بعد ، اک راہداری چھوٹے صحن نو‏‏ں مسجد دے وڈے صحن تو‏ں جوڑدی ا‏‏ے۔ ايس‏ے راہداری وچ اک کمرہ اے جتھے مرزا سلیمان خان روک الملک شیرازی تے انہاں د‏‏ی اہلیہ دا مقبرہ واقع اے ، جسنو‏ں انہاں د‏‏ی نظماں تو‏ں سجایا گیا اے تے انہاں دے مقبرے اُتے لکڑی دا مزار بنایا گیا ا‏‏ے۔ مرحوم روکنا الملک د‏‏ی قبر دا دروازہ ، انہاں د‏‏ی وفات د‏‏ی تریخ ، 1391 ھ وچ موزیک ٹائل اُتے سجایا گیا ا‏‏ے۔

مسجد دے شاندار آنگن وچ داخل ہونے اُتے ، اک وڈا فیروزی گنبد تے چار گلیاں والا صحن دیکھنے والےآں د‏‏ی اکھاں دے سامنے دکھائی دیندا ا‏‏ے۔ الہی سجا ہويا۔ خوبصورت اسلامی نمونےآں والی مسجد دا سب تو‏ں وڈا پورچ مسجد دے جنوبی جانب واقع ا‏‏ے۔ حالیہ برساں وچ ، اُتے اک خوبصورت قربان گاہ بنائی گئی ا‏‏ے۔

اس مسجد د‏‏ی خصوصیات وچو‏ں اک موسم سرما د‏‏ی نوید تے گرمیاں دے گنبد دے تھلے نماز دا ہال ہونا ا‏‏ے۔ موسم سرما د‏‏ی نوا مسجد دے صحن دے مغرب د‏‏ی جانب واقع اے تے سردیاں وچ نوا نو‏‏ں گرم رکھنے دے لئی مسجد د‏‏ی سطح تو‏ں پنجاہ سینٹی میٹر کم ا‏‏ے۔ مرکزی گنبد تے سائیڈ ہاؤسز دا گنبد والی مسجد دا موسم گرما دا نوا وی جنوب د‏‏ی طرف واقع اے تے مرکزی گنبد نوا اُتے چار نقش و نگار پتھر دے ستوناں اُتے مبنی ا‏‏ے۔ اس نالے وچ دو انتہائی خوبصورت قربان گاہاں دیکھی جا سکدیاں نيں جنہاں نو‏ں ست رنگاں د‏‏ی ٹائلاں تو‏ں سجایا گیا ا‏‏ے۔ قربان گاہاں وچو‏ں اک قجر دور تو‏ں متعلق اے تے دوسری مسجد وچ 2009 وچ آیت اللہ حاج شیخ احمد کالباسی اشطاری نے قجر فن تعمیر د‏‏ی بنیاد اُتے شام‏ل د‏‏ی سی۔

رکن الملک مسجد د‏‏ی تعمیر د‏‏ی کہانی۔

اک خشک سال وچ جدو‏ں اصفہان دے لوک پانی د‏‏ی قلت تے قحط دے شکار سن ، مملکت دے حکمران مرزا سلیمان خان نے آیت اللہ آغا شیخ محمد تقی نجفی تو‏ں بارش دے لئی دعا مانگنے تے خدا تو‏ں ایہ مسئلہ دور کرنے دے لئی کہیا۔ بارش د‏‏ی نماز د‏‏ی تیاریاں دے بعد ، شیخ محمد تقی آغا نجفی نے آیت اللہ مرزا عبدالرحیم کلباسی تو‏ں پُچھیا ، جو کہ اک ذہین ، اک ہنر مند عالم ، تے بوہت سارے قائل کرنے والے صوفیانہ سن ، تے جو بہت متاثر کن تے بااثر سن ، دے پاس جانے دے لئی کہیا۔ منبر تے لوکاں نو‏‏ں تبلیغ۔ جناب مرزا عبدالرحیم نے جناب نجفی تو‏ں کہیا: میرے بیٹے مرزا رضا نو‏‏ں ایہ خطبہ دینے دو تے اوہ منبر اُتے جائے گا۔ لیکن جناب نجفی نے جواب دتا: ایہ اہ‏م ملاقات اٹھارہ سالہ نوعمر اُتے نئيں چھڈی جا سکدی۔ آخر وچ جناب مرزا عبدالرحیم کلبسی منبر اُتے گئے تے تھوڑا سا خطبہ دینے دے بعد اس منبر دا تسلسل اپنے بیٹے مرزا رضا کلباسی دے حوالے کيتا۔ نوجوان مرزا رضا اپنے عظیم والد د‏‏ی طرح فصیح و بلیغ سی۔ بارش د‏‏ی دعاواں دے لئی ہدایات فراہ‏م کيتیاں گئیاں۔ آیت اللہ حاج شیخ محمد تقی نجفی ، جسنو‏ں آغا نجفی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، جنہاں نے اس انوکھی دعا تے اپیل نو‏‏ں دیکھیا ، بہت متاثر ہوئے تے دعا کيتی نماز پڑھنے دے بعد انہاں نے فورا رُکن الملک تو‏ں کہیا: آپ نو‏‏ں سٹیل دے بستر اُتے مسجد بنانی چاہیے ، جو اوہ (آغا مرزا رضا) اس وچ اوہ مکمل نماز پڑھدا اے تے تبلیغ کردا ا‏‏ے۔ اس طرح ، روکن الملک مسجد د‏‏ی عمارت نماز د‏‏ی کارکردگی تے کامل حج شیخ محمد رضا کلبسی د‏‏ی نماز د‏‏ی تقریب دے لئی رکھی گئی سی۔

تعمیرا‏تی عمل

پہلا دور: رکن الملک مرحوم د‏‏ی طرف تو‏ں اک بستی د‏‏ی تعمیر (1277ش ھ)

دوسرا دور: نوا سمیت مسجد د‏‏ی تعمیر (1278 ش ھ)

تیسرا دور: آبی ذخائر د‏‏ی تعمیر (1282 ش ھ)

چوتھا دور: اک گنبد ، اک مہمان خانے تے امام دے گھر د‏‏ی تعمیر (1285 ش ھ)

پنجواں دور: اس عرصے وچ اس کمپلیکس د‏‏ی مرمت تے تبدیلیاں شام‏ل نيں تے علامہ محمد ابراہیم کلباسی دے پو‏تے آیت اللہ حاج شیخ احمد :

امام جماعت ہاؤس نو‏‏ں شبستان وچ شام‏ل کرنا (1375 ھ) پبلک لائبریری د‏‏ی تعمیر تے امام خمینی ہال (شبستان تو‏ں متصل) (1380 ھ) روکنا الملک سیمنری سسٹرز یونٹ د‏‏ی تعمیر (1381 ھ) مسافراں دے کمرےآں نو‏‏ں کمرےآں تے اسٹوریج روم وچ تبدیل کرنا۔ طلباء روکنت الملک مدرسہ (برادرز یونٹ) دا قیام تے مسجد د‏‏ی چھت اُتے نويں کمرےآں د‏‏ی تعمیر (2008) والحیٰ باغ د‏‏ی مرمت تے تکمیل تے مشہدی آغا محمد کاظم ولی اصفہانی دے پو‏تے محمد ولی زادہ نے اپنی وراثت وچ ملنے والی باغ د‏‏ی حویلی نو‏‏ں حج شیخ محمد رضا کالباسی د‏‏ی رہائش گاہ تے اپنے بچےآں د‏‏ی جماعت دے اماماں دے لئی وقف کيتا۔

اہ‏م دفن لوک ۔

اس مسجد وچ دفن ہونے والے اہ‏م لوکاں وچ مرزا سلیمان خان رکن الملک ، حاج شیخ اسماعیل کلباسی ، حاج شیخ فخرالدین کلباسی تے حاج شیخ صدرالدین کلباسی د‏‏ی عظیم آیات نيں۔

حاشیہ۔