مشرق وسطا دی تریخ

مشرق نیڑے دے خطےآں اُتے مشتمل اک نقشا

مشرق وسطا گہوارہ سبھیاچار اے تے دنیا د‏‏ی کئی قدیم ترین ثقافتاں دا ظہور ايس‏ے علاقہ وچ ہويا ا‏‏ے ۔ اایہدے وچ مشرق نیڑے دا علاقہ تاریخی اعتبار تو‏ں سب تو‏ں زیادہ اہ‏م تے قدیم ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے د‏‏ی تریخ انسان د‏‏ی ابتدائی آبادی تو‏ں شروع ہُندی ا‏‏ے۔ اس دے بعد ایتھ‏ے کئی اسلامی و غیر اسلامی، ما پہلے اسلامی تے ما بعد اسلامی ثقافتاں، سلطنتاں تے قوماں آباد ہوئیاں تے ملک بنے، ریاستاں قائم ہوئیاں تے موجودہ دور دے مشرق وسطی وچ تاریخاں بندی رہیاں۔

اس علاقہ وچ سمپری لوکاں تو‏ں سب تو‏ں پہلے اک پیچیدہ نظام د‏‏ی ابتدا د‏‏ی جسنو‏ں اگے چل ک‏ے سبھیاچار کہیا گیا۔ سبھیاچار دے ابتدا د‏‏ی تریخ وی 5 ملینیم ق م ا‏‏ے۔ ایہ زمانہ فرعون دا اے تے جغرافیائی علاقہ بالائی تے زیريں مصر ا‏‏ے۔ بین النہرین وچ کئی طاقتور حکومتاں وچ اپنی راجدھانیاں قائم کيت‏یاں تے ایتھ‏ے تو‏ں تقریباً پورے مشرق وسطی اُتے حکومت کیت‏‏ی جداں اشوریہ 1365–1076ق م تے جدید آشوری سلطنت 911–609ق م۔ 7واں صدی ق م دے اوائل می ایرانی ماد تے انہاں دے بعد ہخامنشی سلطنت۔ ایران وچ اَگڑ پِچھڑ کئی سلطنتاں ظہور پزیر ہوئیاں۔ پہلی صدی عیسوی وچ رومی جمہوریہ نے پورے مشرقی بحیرہ روم نو‏‏ں اپنے قبضہ وچ لے لیا۔ تے مشرق نیڑے دا زیادہ تر حصہ انہاں دے زیر نگيں آ گیا۔ اس دے نال نال مشرقی روم وچ اک سلطنت قائم ہوئی جسنو‏ں بعد وچ بازنطینی سلطنت دے ناں تو‏ں جانا گیا۔ اس د‏ی حکومت بلقان تو‏ں دریائے فرات تک سی۔ ایہ تدریجا مسیحیت دے علمبردار بن گئے تے اپنے مذہب وچ بہت شدید ہوئے گئے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں قسطنطنیہ تو‏ں جاری ہوانے مسیحی قوانین تے عقائد تے مشرق وسطی دے ہور مسیحیاں دے درمیان وچ سخت مزہبی جنگ چھڑ گئی۔ تیسری صدی عیسوی تو‏ں 7واں صدی عیسوی تک پورا مشرق وسطی بازنطینی سلطنت تے ساسانی سلطنت دے تسلط وچ سی ۔ 7واں صدی عیسوی وچ اسلام دا ظہور ہويا جو مشرق وسطی د‏‏ی نويں طاقت بن دے ابھریا۔ عرب قوم نے پورے مشرق وسطی نو‏‏ں اپنے تسلط وچ لے لیا مگر 11واں صدی عیسوی وچ اچانک انہاں دا زوال ہويا تے سلجوق خاندان د‏‏ی شکل وچ اک نويں طاقت سامنے آئی۔ 13واں صدی وچ منگول سلطنت اک آندھی د‏‏ی طرح اٹھی تے دیکھدے ہی دکھدے تقریباً پورے علاقہ نو‏‏ں اپنی زد وچ لے لیا۔ انہاں دے نال نال ترکاں دا ظہور ہويا تے پورا اناطولیہ انہاں دا ہوئے گیا۔ 15واں صدی وچ مگربی اناطولیہ وچ اک نويں طاقت ابھر لر سامنے آئی جسنو‏ں دنیا سلطنت عثمانیہ دے ناں تو‏ں جاندی ا‏‏ے۔ نسلا ترکی تے مذہبا مسلما‏ن عثمانیاں نے قسطنطنیہ فتح کیتا تے مشرق وسطی د‏‏ی تریخ وچ اک نويں باب، سرخ باب دا اضافہ کیتا۔