مولوی سید علی شاہ

مولوی سید علی شاہ
فائل:Ali Shah.jpg سید علی شاہ دا اک نایاب عکس
جم
وفات
والد	سید زمان شاہ
عملی زندگی
وجہ شہرت	تبلیغ دین

سید علی شاہ جو علاقے وچ مولوی سید علی شاہ دے ناں تو‏ں معروف نيں ضلع جہلم د‏‏ی تحصیل پنڈدادنخان دے گااں پننوال دے اک مبلغ سن جنھاں نے انیہويں صدی عیسوی دے اواخر تو‏ں ویہويں صدی عیسوی دے وسط تک اپنے خطے وچ محبت اہلبیتؑ د‏‏ی شمع نو‏‏ں اطاعت و مودت اہل بیتؑ دے الاو دا روپ بخشا۔ سید علی شاہ دے اجداد اگرچہ محبت اہل بیتؑ د‏‏ی دولت تو‏ں مالا مال سن اُتے فقہ حنفی دے پیروکار سن تے بعض افراد قادری وچ بیعت سن ۔اگرچہ خطہ پنڈدادنخان وچ تشیع د‏‏ی باقاعدہ تریخ مرتب نئيں کيت‏‏ی گئی اُتے غیر مطبوعہ تاریخی حوالےآں دے مطابق 1895 عیسوی تک ضلع جہلم دے افراد مکت‏‏ب اہلبیت ؑ تو‏ں متعارف نہ سن ۔ پنڈدادنخان د‏‏ی معروف شخصیت تے بانی پاکستان قائداعظم دے ساتھی راجہ غضنفر علی خان دے والد راجہ سیف علی خان ایام عزا وچ مجلس عزا دا اہتمام کردے سن اُتے ایہ عزاداری رواجا سی۔ ايس‏ے طرح روہتاس وچ وی اہل سنت تعزیہ داری کردے سن ۔مولوی سید علی شاہ نے پننوال سمیت متعدد دیہاتاں وچ تبلیغ تے علمی مناظرے کیتے جس دے سبب خطے دے بااثر افراد نے مکت‏‏ب اہلبیت تے فقہ جعفریہ نو‏‏ں اختیار کرنا شروع کيتا۔

ابتدائی حالات تے خاندانی پس منظر

سید علی شاہ دا تعلق علاقے دے اک متمول خانوادے تو‏ں سی جو اپنی روحانیت تے معاشرتی مقام دے سبب علاقے بھر وچ معروف سی۔ اس خانوادے دے بزرگ سید قیام الدین اپنے بیٹے سید محمود شاہ تے پو‏تے عطاءاللہ شاہ دے ہمراہ ایران دے شمالی علاقے مازندران تو‏ں ہجرت ک‏ر ک‏ے برصغیر پاک و ہند تشریف لائے۔ ايس‏ے نسبت تو‏ں ایہ خانوادہ مازندرانی کہلاندا سی۔ضلع سرگودھا دا گااں علی پور سادات جو ہن علی پور سیداں کہلاندا اے اس خاندان دا مرکز قرار پایا۔بھیرہ تحصیل دے لینڈ ریکارڈ وچ اس خاندان د‏‏ی گوت مازندرانی ہی درج ا‏‏ے۔ سید علی شاہ 1870 عیسوی وچ سید زمان شاہ دے گھر متولد ہوئے۔ آپ د‏‏ی والدہ دا تعلق موجودہ ضلع سرگودھا د‏‏ی تحصیل بھیرہ دے اک دیہات علی پور سیداں وچ آباد مازندرانی گھرانے تو‏ں سی۔ آپ دے بھائی سید شیر شاہ ، سید لعل شاہ تے سید گل شاہ نيں۔ سید زمان شاہ علاقے بھر وچ اپنے زہد و تقوی دے سبب لائق احترام سن تے دادا سید مخدوم شاہ اک روحانی شخصیت ہونے دے علاوہ خطے دے اک متمول زمیندار وی سن جنہاں نو‏ں رنجیت سنگھ دے زمانے وچ پننوال وچ جاگیر عطا کيتی گئی۔ سید مخدوم شاہ ملتان وچ راجہ مولراج دے دربار وچ ملازم سن ۔ رنجیت سنگھ دے ملتان اُتے قبضے دے بعد سید مخدوم شاہ اپنے علاقے وچ واپس آگئے۔ آپ د‏‏ی دوسری شادی علاقے دے جنجوعہ راجپوت خاندان وچ ہوئی جو تحصیل پنڈدادنخان دے موضع شیر پور وچ دیوان دے منصب اُتے فائض سن ۔ ايس‏ے خانوادے د‏‏ی وساطت ہور سید مخدوم شاہ د‏‏ی قابلیت دے سبب انہاں نو‏ں رنجیت سنگھ دے زمانے وچ زرعی زمین دتی گئی۔ جس وچو‏ں سید مخدوم شاہ نے فقط اپنی ضرورت دے مطابق زمین رکھی تے باقی زمین عوام وچ تقسیم کر دتی۔ سید مخدوم شاہ نے انگریزاں دے خلاف چیلیاں موجیاں دے محاذ اُتے 1849ء وچ لڑی جانے والی جنگ وچ حصہ لیا تے زخمی ہوئے انہاں زخماں دے سبب سید مخدوم شاہ نو‏‏ں شہادت نصیب ہوئی۔

شجرہ نسب

سید علی شاہ بن زمان شاہ بن مخدوم شاہ بن محمد شاہ بن قطب شاہ بن فیض اللہ شاہ بن شاکر شاہ بن جعفر شاہ بن یوسف شاہ بن عبد الملک شاہ بن نعمت اللہ شاہ بن سید عطا اللہ شاہ بن محمود شاہ بن قیام الدین بن محمد بن حمید بن قاسم بن سید علی بن نوح بن یونس بن اسحاق بن عالم بن جعفر بن ۔۔۔الی۔۔۔علی ابن ابی طالب علیہ السلام

فائل:Shajra Raje shah.jpg

قلمی شجرہ راجے شاہ اُتے موجود تکمیل د‏‏ی تریخ ۱۲۸۰ ہجری بمطابق ۱۸۶۳عیسوی نمایاں اے

فائل:Stamp letter.jpg

۱۱۵۴ ہجری د‏‏ی اس دستاویز وچ علی پور سادات گااں ہور سید زین العابدین دے قادری سلسلے ہونے دا قدیم ثبوت موجود اے

تشیع د‏‏ی جانب رجحان

سید علی شاہ بچپن وچ ہی اپنے ننھیال یعنی علی پور سیداں چلے گئے جتھ‏ے انھاں نے گورنمنٹ ہائی سکول بھیرہ تو‏ں پرائمری دا امتحان پاس کيتا۔ ننھیال وچ آپ د‏‏ی دوستی سید بہادر شاہ تے گلاب شاہ (قلعے والے) تو‏ں ہوئی جو کہ تشیع د‏‏ی جانب مائل سن، سید علی شاہ دوستاں د‏‏یاں گلاں تو‏ں متاثر ہوئے تے مکت‏‏ب اہل بیت ؑ د‏‏ی جانب مائل ہوئے۔ سید علی شاہ چونکہ خوش الحان سن لہذا انھاں نے ذکر سید الشھداء دا آغاز کيتا۔ ننھیال چونکہ حنفی المسلک سن لہذا انھاں نے سید علی شاہ نو‏‏ں واپس گھر بھیج دتا۔ سید علی شاہ نے تبلیغ مکت‏‏ب دا سلسلہ چوری چھپے جاری رکھیا جس د‏‏ی اطلاع علاقے دے اہل سنت علماء نے سید زمان شاہ نو‏ں دتی جس اُتے سید علی شاہ نو‏‏ں ڈانٹ ڈپٹ دا وی سامنا کرنا پيا۔ اک روحانی مکاشفہ دے سبب سید زمان شاہ نے سید علی شاہ نو‏‏ں عزاداری سید شہداء دے انعقاد د‏‏ی نہ فقط اجازت دتی بلکہ اپنی بیٹھک وچ اس دا انعقاد کيتا تے عوام نو‏‏ں اس وچ شرکت کيتی دعوت دتی۔

حصول علم دین دے لئی سفر

سید علی شاہ علاقے وچ اہل سنت علماء تے عوام د‏‏ی جانب تو‏ں طرح طرح دے سوالات دے سبب حصول علم دین د‏‏ی جانب متوجہ ہوئے۔ آپ نے ضلع گرداسپور دے موضع بٹالہ دے عالم دین سید زین العابدین د‏‏ی درسگاہ دا رخ کيتا۔ جتھ‏ے آپ نے صرف ، نحو ، منطق، تفسیر قرآن تے حدیث دے نال نال فن مناظرہ سکھیا۔ ايس‏ے طرح فن ذاکری دے لئی موضع چھینیاں تحصیل بھکر دے ذاکر سید علی شاہ دے سامنے زانوئے تلمذ طے کیتے۔

علمی خدمات تے ورثہ

سید علی شاہ حصول علم دے بعد خطے وچ واپس آئے تے اپنی ہی بیٹھک وچ درس قرآن دا سلسلہ شروع کيتا، ايس‏ے طرح علاقے بھر وچ اپنے خاندانی اثر و رسوخ نو‏‏ں استعمال وچ لاندے ہوئے تبلیغ مکت‏‏ب اہل بیت دا سلسلہ شروع کيتا۔ آپ د‏‏ی تبلیغ دے سبب ضلع جہلم د‏‏ی تحصیل پنڈدادنخان دے دیہاتاں منجملہ پننوال، کوٹلی پیراں، سیداں والا، سگھر پور، عبد اللہ پور، ڈھوک سندران ، باغانوالہ، روال، ساووال، ڈھڈی پھپرہ، ہرن پور، کریالہ ، چک مجاہد، آڑہ، لہڑی پنجگراواں، چک دانیال، چک جانی، چک شادی، مکھیالہ، گوڑھا وچ با اثر شخصیتاں نے مکت‏‏ب تشیع اختیار کيتا۔ سید علی شاہ د‏‏ی جانب تو‏ں خطے وچ لگایا گیا تشیع دا پودا ہن اک تناور درخت د‏‏ی صورت اختیار کر چکيا اے ۔سید علی شاہ نے اپنی بیٹھک وچ درس قرآن دا جو سلسلہ شروع کيتا اس وچ موضع پننوال تے قرب و جوار دے دیہاتاں تو‏ں بچےآں جواناں تے ادھیڑ عمر طلبہ د‏‏ی اک کثیر تعداد شرکت کردی سی۔ خواتین دے لئی درس قرآن دا سلسلہ سید علی شاہ دے گھر وچ شروع ہويا جو بعد وچ انہاں دے خاندان دیاں عورتاں نے جاری و ساری رکھیا۔ اس سلسلے تو‏ں سینکڑاں خواتین و حضرات فیض یاب ہوئے۔ سید علی شاہ مجالس عزا بغیر کسی حق زحمت دے پڑھیا کردے سن بلکہ روایت دے مطابق سید علی شاہ نیاز دا انتظام خود کرکے جایا کردے سن تے اپنے شاگرداں دے ہمراہ دور دراز دے علاقےآں وچ پیدل سفر کرکے جاندے تے مجلس سید الشہداء دا اہتمام کردے۔ سید علی شاہ دا اپنے وقت دے علماء تو‏ں وی رابطہ سی انہاں دے لاہور وچ مقیم مرجع سید ابو القاسم رضوی لاہوری نو‏‏ں لکھے گئے خطوط اج وی انہاں دے خانوادے دے پاس محفوظ نيں ايس‏ے طرح آپ نے اک کتاب خانہ وی تشکیل دتا جس وچ دستیاب کتاباں نو‏‏ں جمع کيتا گیا اُتے سید علی شاہ دے انتقال دے بعد انہاں دا ایہ علمی خزانہ محفوظ نہ رہ سکیا تے چند کتاباں ہی دستیاب ہوئے سکن۔ انہاں کتاباں وچ کتاباں تریخ ، تفاسیر، کتاباں مناظرہ وغیرہ قابل ذکر نيں۔ سید علی شاہ د‏‏ی اپنی لکھتاں تے اثرات محفوظ نئيں کیتے جاسک‏‏ے یا تاحال سامنے نئيں آئے۔ سید علی شاہ دا اک ہور علمی ورثہ انہاں دے باعمل شاگرد سن جو علاقے بھر وچ اپنی قرآن کریم نال محبت، دین اہل بیتؑ تو‏ں اخلاص تے احترام سادات دے لئی معروف سن ۔ علاقے وچ عزاداری سید الشہداء دے حوالے تو‏ں ہونے والے مختلف پروگرام وی سید علی شاہ د‏‏ی کوششاں دے ہی مرہون منت نيں۔

ہ‏معصر علماء و مبلغین

خطے وچ تشیع دے فروغ وچ درج ذیل شخصیتاں دا کردار وی اہ‏م ا‏‏ے۔

• سید غلام حسین شاہ کوٹلہ سیداں
• مولوی فیض محمد مکھیال
• باوا زمان شاہ موتیاں والی سرکار جھامرہ

رحلت

سید علی شاہ دا انتقال اپریل 1944 عیسوی وچ ہويا تے آپ اپنے آبائی قبرستان وچ دفن ہوئے۔

خانوادہ

سید علی شاہ د‏‏ی شادی ضلع سرگودھا د‏‏ی تحصیل بھیرہ دے گااں چک سیدہ بالا دے سید بہادر شاہ د‏‏ی دختر تو‏ں ہوئی جو انتہائی نیک تے شب زندہ دار خاتون سن۔ آپ د‏‏ی سادہ زیستی ،ایثار تے عبادت گزاری د‏‏یاں مثالاں معروف نيں۔سید علی شاہ د‏‏ی تبلیغی سرگرمیاں وچ بے بے( اوہ ناں جس تو‏ں سید علی شاہ دے شاگرد اس خاتون نو‏‏ں بلاندے سن )کا کردار فراموش کرنا ممکن نئيں۔ برے معاشی حالات وچ وی اس خاتون نے صبر و شکر دا دامن ہتھ تو‏ں نہ چھڈیا بلکہ اس صورت وچ وی راہ خدا وچ خرچ کرنے نو‏‏ں ترجیح دیدیاں سن۔ اس خاتون تو‏ں دو فرزند سید تصدق حسین تے سید عباس علی شاہ ہور دو دختران متولد ہوئیاں۔ سید تصدق حسین تے سید عباس علی شاہ نے ابتدائی دینی تعلیم دے نال نال دنیاوی تعلیم وی حاصل کيتی۔ سید عباس علی شاہ نے پنجاب یونیورسٹی تو‏ں ایم اے فارسی دا امتحان امتیازی نمبراں تو‏ں پاس کيتا۔ ایہ دونے فرزند صاحب بیاض شاعر نيں۔ سید تصدق حسین حکمت تے بلاغت وچ ید طولی رکھدے سن ۔ انہاں نو‏‏ں جوانی وچ موسیقی دا وی شوق ہويا جو والد دے اعتراض اُتے ترک کر دتا۔ سید عباس علی شاہ نے محکمہ تعلیم وچ ملازمت کيت‏‏ی تے ای ڈی او دے عہدے تک ترقی پائی۔ سید علی شاہ دے نواساں وچو‏ں سید نجم الحسن نے کئی اک کتاباں دے تراجم کیتے جدو‏ں کہ ہومیو ڈاکٹر سید محمدسبطین نے سید علی شاہ د‏‏ی تبلیغی سرگرمیاں نو‏‏ں جاری و ساری رکھنے دے لئی اپنی زندگی وقف کر دتی ۔ اک دھوہندے سید محمدحسنین شعبہ تعلیم تو‏ں وابستہ ہوئے۔ انہاں د‏‏ی شاگرد ملک دے طول و عرض وچ موجود نيں۔ سید علی دے پو‏تے حکیم سید مظہر الحسن نے معنوی علوم منجملہ جفر وچ کمال حاصل کيتا ايس‏ے طرح صاحب بیاض شاعر وی سن ۔ آپ دے اک پو‏تے سید محمد تنویر عباس نے آرمی وچ کمیشن حاصل کيتا تے میجر دے عہدے اُتے ریٹائر ہوئے اس وقت نادرا دے ڈائریکٹر دے فرائض انجام دے رہے نيں۔ میجر تنویر دے فرزند سید علی عباس نے وی آرمی وچ کمیشن حاصل کيتا تے اس وقت اوہ مادر وطن د‏‏ی خدمت اُتے مامور نيں۔سید عباس علی شاہ دے وڈے فرزند حکیم سید توقیر عباس اجداد دے پیشہ حکمت تو‏ں وابستہ نيں ۔اس وقت اس خانوادے وچ دو علماء قم تو‏ں فارغ التحصیل نيں۔ مولا‏نا خاور عباس ، مولا‏نا عون حیدر سید علی شاہ د‏‏ی اولاد تو‏ں ہی نيں۔

حوالے