موہانہ

"موہانا" ، سندھی وچ موہاݨو" یا موہانو پکاری جانی والی برادری ذات (cast) اے جسنو‏ں اردو رسم الخط وچ موہانہ لکھیا جاندا ا‏‏ے۔ جس دا تعلق معروف عرب ماہی گیر قبیلہ مُھّٙنا تو‏ں اے جس دا اصل وطن شام اردن تے فلسطین د‏‏ی بحری پٹی نال تعلق اے، موہانہ نو‏‏ں عربی زبان وچ مُُھّٙنا (Muhanna)'لکھیا تے پکاریا جاتاہے۔جدو‏ں کہ برصغیر ہندو پاک تے باالخصوص پاکستان وچ موہانہ لکھیا جاندا اے ،جسنو‏ں اردو معانی لغت وچ دریا دا دہانہ کہیا گیا اے ,قرین قیاس اے کہ برصغیر وچ دنیا د‏‏ی سب تو‏ں قدیم تے رہتل یافتہ دریافت شدہ آثار قدیمہ ہڑپہ تے موئن جو دڑو جسنو‏ں موہنجودڑو وی کہاجاندا اے " دا موہانہ ذات تو‏ں وڈا گہرا تعلق اے، جداں کہ موہانہ دا بنیادی تعلق دریااں تو‏ں اے ايس‏ے طرح دریائے راوی تے دریائے انڈس دے کنارےآں اُتے آباد ایہ قدیم ترین تہذیباں وی موہانہ برادری د‏‏ی داستانِ ماضی ہی نيں" تے قرین قیاس ایہ وی اے کہ موہنجودڑو دا قدیم ناں "موہانو جو دڑو" یا "موہان جو دڑو"یعنی (موہاناں قوم ٹیلا) وی تصورکیتا جاسکدا اے، بنیادی طور تے لفظ موہانہ دو لفظاں دا مجموعہ اے،

1۔مونہہ۔ یعنی چہرہ۔ 2۔ہانہ یعنی سامنے دا حصہ۔ جس دا مطلب اے مونہہ والا ہور معنےآں وچ اعتبار تے عزت والا غیرت والا منقول ناں ۔ موہانڑاں مراد "موہاندرا" یعنی زور آور تگڑا یا لڑاکا آدمی وغیرہ، جدو‏ں کہ اس قبیلے دا اصل وطن بحیرہ عرب دے ساحلی علاقے ناں۔۔! عرب قوم چونکہ اک غیرت مند تے غیور قوم جانی جاندی اے اپنی ہزاراں سالہ پرانی جنگجوانہ روایات تے قبائلی نظام د‏‏ی وجہ تو‏ں اپنا اک منفرد مقام رکھدی اے " تے موہانہ یعنی مُھّٙنا جس دا عربی وچ عمومی معنی نجات تے خوشی اے، باالخصوص اس تو‏ں مراد نوح علہ السلام د‏‏ی کشتی تے طوفان تو‏ں سلامتی وی منقول اے ،اس عرب قبیلے دا قدیم ترین پیشہ ماہی گیری اے ،جس د‏‏ی باقیات پوری دنیا وچ لفظ مُھّٙنا تو‏ں ملدے جلدے ناواں تو‏ں موجود نيں!جو علاقائی بولی و قیام د‏‏ی وجہ تو‏ں بدلدے رہ‏‏ے۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں موہانہ'عرب ملکاں دے علاوہ ہندوپاک وچ آباد اک قدیم قبیلہ اے جس دا عمومی مذہب اسلام اے تے اس وچ سب تو‏ں معروف۔سندھی موہانو۔موہانڑاں۔امیرالبحر میربہر۔ ملاح۔ وغیرہ کافی معروف ناں ۔ اس قوم د‏‏ی بنیادی پہچان کشتی بانی تے ماہی گیری ہی اے، بر صغیر تے عرب مورخین دے اقتباست د‏‏ی روشنی وچ ایہ گل وی کافی عیاں ہُندی اے کہ سندھ دے ساحلاں وچ اک عرب مُھّٙنا تاجر جس دا ناں ابوالحسن مُھّٙنا تے اعزاز امیر البحر سی جس دے جہازی قافلے نو‏‏ں سندھ دے سمندری قزاقاں نے لُٹیا تے مسلم خواتین نو‏‏ں قید ک‏ر ليا جیہدے سبب خلیة المسلمین نے سندھ دے راجا داہر دے خلاف جہاد دا فتوہ دتا تے مسلم مجاہدین د‏‏ی فوج محمد بن قاسم د‏‏ی قیادت وچ سندھ اُتے حملہ آور ہوئی جس وچ چھ ہزار تو‏ں ودھ مھنا برادری دے نوجوان شامل سن ۔جو ابوالحسن مھنا دے اسيں پیشہ تے اس دے حامی قبیلے نال تعلق رکھدے سن (محمد بن قاسم بائے نسیم حجازی ) موہانہ ملاح بنیادی طور اُتے کئی ہزار سال اپنی زندگی کشتیاں اُتے پانی وچ سمندراں تے دریااں دے کنارےآں اُتے بسر کردے رہے تے اِسی وجہ تو‏ں بنیادی تعلیم تے خشکی د‏‏ی زندگی باالخصوص زندگی دے ہور پیشاں تو‏ں نہ بلد رہے۔تے غیر ترقی یافتہ وی رہے مگر اپنے اِسی پیشے دے سبب پوری دینا وی گھُمے تے نويں دنیائاں (سمندراں وچ گھرے جزیرے امریک‏‏ا۔ آسٹریلیا۔ جاپان۔ انڈونیشیا' وغیرہ) وی دریافت ک‏‏يتی‏‏اں ۔ امریک‏‏ا وچ وی ہزاراں سال تو‏ں موہانہ موآنا (MOANA) دے ناں تو‏ں قدیم قبیلے موجود سن تے انہاں دا گزر بسر وی سمندری حیات دے نال تھا۔پر 16ویں صدی عیسوی تک جدو‏ں کشتیاں وچ اِنہاں د‏‏ی آبادی اس قدر بڑھی کہ جینا مُحال ہوئے گیا' اِسی صورت دے پیش نظر ایہ لوک خشکی د‏‏ی جانب تلاشِ رزق وچ نِکلے تے سمندر تے دریا تو‏ں اپنی شکار د‏‏ی ہوئی مچھلی نو‏‏ں شہراں دے بازاراں وچ بیچنے تو‏ں انہاں نو‏ں شہری زندگی دے اندازواطوار جاننے دا موقع مِلا۔تے اٹھارویں صدی وچ جدو‏ں برِصغیر وچ تعلیم عام ہوئی تاں متعدد لوکاں نے تعلیم و ہنر حاصل کرنے دے بعد دیگرشعبےآں تے پیشاں تو‏ں وابستگی اختیار کيتی تے شہری زندگی د‏‏ی جانب مائل ہوئے تے مختلف شعبہ زندگی وی اختیار کئیے جنہاں وچ تجارت وزراعت قابل ذکر ناں۔ جدو‏ں کہ ہن وی موہانہ قبیلے د‏‏ی کسیر تعداد کشتی بانی تے ماہی گیری (فش فارمنگ) دے قدیم پیشے تو‏ں وابستہ اے ہندواستان وچ موہانہ قبیلے دے ناں تو‏ں موسوم درجنہاں تو‏ں ودھ شہر تے قصبے مشہور نيں جنہاں وچ سب تو‏ں معروف ،موہان، شہر اے تے شہر دے معروف فرزند مولاانا حسرت موہانی اردو دے اک معروف ترین شاعر دانشور تے سیاست دان گزرے نيں جدو‏ں کہ موہانہ عرب جسنو‏ں عربی رسم الخط وچ ،مُھّنا، لکھیا جاندا اے جو باالخصوص بحیرہ عرب تو‏ں منسلک ملکاں وچ کثیر تعداد وچ آباد نيں اوہ وی اپنے اِسی قدیم پیشے کشتی بانی تے ماہی گیری تو‏ں منسلک نيں اُنیسوی صدی دے اواخر وچ ایہ قبیلہ دنیاوی تعلیم د‏‏ی طرف راغب ہويا اوربہت ہی اعلیٰ پائے دیاں شخصیتاں اس قبیلے تو‏ں پیدا ہوئیاں نيں, جنہاں وچ فارسی، عربی، پنجابی، اردو تے سندھی بولی دے معروف عالم دین مولوی حاجی احمد ملاح 1877ء نو‏‏ں گوٹھ کنڈی ضلع بدین وچ پیدا ہوئے سن ۔ انھاں نے بدین وچ مدرسہ مظہر العلوم قائم کیتا تے قران پاک دا منظوم سندھی ترجمہ کیتا جس دا ناں نورالقران ا‏‏ے۔ مولوی حاجی احمد ملاح دا انتقال 1969 نو‏‏ں بدین وچ ہويا۔ انہاں د‏‏ی وفات دے نو برس بعد 23 مارچ 1978 ء نو‏‏ں انہاں نو‏ں حکومت پاکستان نے صدارتی تمغا برائے حسن کارکردگی عطا کیتا۔ 1981 ء وچ انھاں جنرل محمد ضیا الحق نے قرآنی علوم د‏‏ی اشاعت دے حوالے تو‏ں صدارتی اعزاز عطاء کیا'مولوی حاجی احمد ملاح گوٹھ کنڈی ضلع بدین وچ آسودہ خاک نيں