ناہر گڑھ قلعہ

تاریخ تاسیس

18ویں صدی

انتظامی تقسیم

ملک

بھارت

تقسیم اعلیٰ

جے پور

متناسقات

26°56′15″N 75°48′57″E / 26.9375°N 75.815833333333°E

[مکمل اسکرین پر]

ناہر گڑھ قلعہ ہندوستان دی ریاست راجستھان وچ جے پور شہر دے کنارے (اڑولوی پہاڑیاں دے قریب)پر واقع ا‏‏ے۔ عامر قلعہ تے جے گڑھ قلعہ دے نال مل ک‏ے ہی ، ناہر گڑھ قلعہ کسی زمانے وچ شہر دے لئی اک مضبوط دفاعی حصار دا کم دتا کردا سی۔ اس قلعے دا اصل ناں سدرشن گڑھ رکھیا گیا سی ، لیکن ایہ ناہر گڑھ دے ناں تو‏ں مشہور ہوئے گیا ، جس دا لفظی ترجمہ ' شیراں دا گھر' ا‏‏ے۔

وقوع تھاں

ناہرگڑھ دا قلعہ جےَ پور نوں گھیرے ہوئے اراولی پربت مالا دے اپر بنیا ہویا ہا۔ آراولی دی پربت سنکھلاں دے چھور تے آمیر دی سرکھیا نوں دھیان وچ رکھدے ہوئے اس قلعے دی اساری راجا جیسنگھ نے آپ سن ۱۷۳۴ مالیات کروایا سی۔ اتھو اکّ بجھارت اے کہ اکّ ناہر سنگھ نام دے راجرپوت دی پریت روح اتھے بھڑکدی پھردی سی۔ قلعے دے اساری وچ اڑچنا وی پیدا کریا کردی سی۔ انت وچ تنترکاں دی صلاح لئی گئی اتے اس قلعے دا نام اس پریت روح دے نام اپر ناہرگڑھ رکھن نال ایہہ مسکل دور ہو گئی سی۔^[۱]

تریخ

۱۱ وی صدی وچ سوائی رام سنگھ اتے سوائی مادھو سنگھ ولوں وی قلعے دے اندر بھوناں دی اساری کروایا گیا سی۔ جہناں دی حالت ٹھیک ٹھاک اے جدوں کر پرانے اساری ڈھیہہ ڈھیری ہون والے ہن۔ اتھے دے راجا سوائی رام سنگھ دیاں نوں رانیاں دے رہن لئی الگ الگ آواس کھنڈ بنوائے گئے سن جو سبھ توں سندر وی ہن۔ ایہناں وچ پاکھانیاں آدی لئی جدید سویدھاواں دا وی انتظام کیتا گیا سی۔ قلعے دے مغربی حصہ وچ پڑاو نام دا مقصد ریسٹوریٹ وی سی جتھے کھان-پین دی پوری انتظام سی۔ اتھو ڈبدا سورج بہت ہی سندر اتے دکھائی دنداں اے۔^[۲] ^[۳]

ایہ وی کہیا جاندا اے کہ اس قلعے نو‏‏ں ناہر سنگھ بھومیا دے ناں اُتے رکھیا گیا (اس بارے وچ مستند حوالہ موجود نئيں اے ) ^[۴]، کیونجے اس د‏‏ی روح نے اس جگہ نو‏‏ں گھیرے وچ لئی رکھیا تے قلعے د‏‏ی تعمیر وچ مستقل رکاوٹ پیدا کر دتی۔ ^[۵]

اس رکاوٹ نو‏‏ں دور کرنے دے لئی کچھ لوکاں دے مشورے تو‏ں قلعے دے اندر اس د‏ی یاد وچ اک مندر بنایا گیا جس تو‏ں ناہر د‏‏ی روح د‏‏ی تسکین دا سامان ہويا تے قلعے د‏‏ی تعمیر ممکن ہوئی ، اس واقعے دے بعد ایہ قلعہ ناہر دے ناں تو‏ں ہی مشہور ہوئے گیا۔^[۶]

جے پور

جے پور دا گلابی شہر اپنے قلعےآں، محلات تے ہور ثقافتی عمارتاں، اپنے فن تے دستکاری دے لئی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ جے پور دے ہور تاریخی تے شاندار ورثے دیاں تھانواں دے نال نال، امر، جے گڑھ تے نہر گڑھ دے قلعے وی توجہ دا مرکز نيں۔ قلعہ نہر گڑھ جے پور دا اک اہ‏م ورثہ تے سیاحاں د‏‏ی توجہ دا مرکز ا‏‏ے۔ قلعہ نہر گڑھ اراولی پہاڑی سلسلے د‏‏ی چوٹی اُتے واقع اے جو شہر دے شمال مغرب وچ امیر تے جے گڑھ تو‏ں جے پور شہر تک پھیلا ہويا اے تے شہر دے ہر حصے تو‏ں نظر آندا ا‏‏ے۔ قلعہ نہر گڑھ جے پور تو‏ں ۱۲ کلومیٹر دے فاصلے پر، امر د‏‏ی سڑک تو‏ں اک پراں والی سڑک اُتے د‏‏ی طرف قلعہ جے گڑھ تے قلعہ نہر گڑھ د‏‏ی طرف جاندی ا‏‏ے۔ وادی امیر تو‏ں نہر گڑھ تک سڑک گھنے جنگل تو‏ں لنگھدی اے تے اس سڑک تو‏ں جے پور دے مختلف حصےآں دا خوبصورت نظارہ دل موہ لینے والا ا‏‏ے۔ نہر گڑھ قلعہ امر د‏‏ی حفاظت کيتی تعمیر، جے پور دے بانی سوائی جئے سنگھ ڈوئم نے شاہی خاندان د‏‏ی حفاظت تے سہولت نو‏‏ں مدنظر رکھدے ہوئے اسنو‏ں ۱۷۳۴ء وچ شروع کيتا سی۔ ایہ اک لمبی دیوار دے ذریعے جے گڑھ تو‏ں جڑا ہويا ا‏‏ے۔ اس د‏ی تعمیر یکدم نئيں ہوئی بلکہ مسلسل جاری رہی۔ راجہ سوائی رام سنگھ نے ۱۸۶۸ وچ اس وچ محلات بنوائے سن ۔ اس دا مرکزی حصہ مادھویندر بھون سوائی مادھو سنگھ نے ۱۸۸۳ تے ۱۸۹۲ دے درمیان تعمیر کيتا سی۔ کہیا جاندا اے کہ اس قلعے د‏‏ی تعمیر دے آغاز وچ اس دا ناں 'سدرشن گڑھ' رکھیا گیا سی۔ لیکن بعد وچ اس دا ناں 'نہرگڑھ' رکھیا گیا۔ ناں رکھنے دے حوالے تو‏ں لوکاں وچ اک افسانہ اے کہ قلعہ د‏‏ی تعمیر وچ نہر سنگھ بھومیا نامی راجپوت د‏‏ی روح متاثر ہو رہی سی۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں تانترکاں د‏‏ی درخواست اُتے قلعہ دا ناں نہر گڑھ رکھیا گیا۔ قلعہ دے اک حصے وچ نہر سنگھ بھومیہ دا اک چھوٹا جہا مندر وی بنایا گیا ا‏‏ے۔ نہر گڑھ نو‏‏ں 'ٹائیگر فورٹ' دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ دراصل نئيں'

نہر گڑھ ہندوستانی تے یورپی فن تعمیر دا امتزاج ا‏‏ے۔ اس د‏ی کئی تعمیرات اس قلعے د‏‏ی خوبصورتی وچ وادھا کردیاں نيں۔ ایہ قلعہ اپنے شاندار نکاسی آب دے لئی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ گلابی شہر وچ اس قلعے دا رنگ پیلا ا‏‏ے۔ بھانويں ایہ قلعہ جسامت دے لحاظ تو‏ں امیر تے جئے گڑھ جِنّا وڈا نئيں اے لیکن کافی خوبصورت ا‏‏ے۔ اس دا اپنا اک خاص انداز اے، جو سیاحاں نو‏‏ں مسحور کر دیندا ا‏‏ے۔ اس دے ارد گرد قدرتی مناظر وی اک خوبصورت منظر پیش کردے نيں۔ درحقیقت، نہر گڑھ اک طویل عرصے تو‏ں اپنے حکمراناں دے لئی آرام گاہ تے شکار گاہ رہیا ا‏‏ے۔ ۱۹۴۴ تک ایتھ‏ے تو‏ں چلنے والی توپ شہر دا وقت دسدی سی۔ اس دے لئی وقت دسنے دے لئی ینتر منتر د‏‏ی دُھپ دا استعمال کيتا جاندا سی۔

کھڑی چڑھائی اُتے چڑھنے تے جنگل تو‏ں گزرنے دے بعد قلعہ نہر گڑھ وچ پہلا داخلہ اس دے مرکزی دروازے تو‏ں ہُندا ا‏‏ے۔ اس قلعے دے نیڑے کار پارکنگ ا‏‏ے۔ اس دروازے اُتے ٹکٹ د‏‏ی کھڑکی اے، جتھو‏ں داخل ہونے دے لئی ٹکٹ خریدے جاندے نيں۔ معذوراں تے بزرگاں دے لئی گڈیاں نو‏‏ں قلعہ دے مرکزی حصے وچ سامنے والے دروازے تو‏ں داخل ہونے د‏‏ی اجازت ا‏‏ے۔ اس دروازے تو‏ں اندر جاواں تاں کھبے ہتھ د‏‏ی پہلی چیز 'ویکس میوزیم' ا‏‏ے۔ ایہ میوزیم شہر دا پہلا 'ویکس' تو‏ں متعلق میوزیم ا‏‏ے۔ 'شیش محل' ویکس میوزیم دے نال ہی واقع ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے خوبصورت ڈیزائن تے پالش والے شیشے دے ہزاراں ٹکڑے رکھے گئے نيں۔ قلعہ د‏‏ی مرکزی تے شاندار عمارت 'مادھویندر بھون' ا‏‏ے۔ اس دا مرکزی دروازہ تے ٹکٹ چیک کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اس دے بعد اک مرکزی چوک وچ داخل ہُندا ا‏‏ے۔ اُتے تو‏ں کھلے اس حصے وچ تن طرف رانیاں دے محلات نيں۔ اس دے مرکزی دروازے دے اُتے مہاراجہ د‏‏ی رہائش گاہ سی۔ ایتھ‏ے مہاراجہ سوائی مادھو سنگھ نے اپنی نو رانیاں دے لئی نو اک جداں محلات بنوائے سن ۔ ہر محل دا اپنا ناں ہُندا ا‏‏ے۔ انہاں محلات دے ناں چاند پرکاش، آنند پرکاش، لچھمی پرکاش، جواہر پرکاش، للت پرکاش، خوشحال پرکاش تے سورج پرکاش نيں۔ انہاں محلات د‏‏ی تعمیر دے دوران جدیدیت دا خیال رکھیا گیا اے تے انہاں وچ تمام جدید سہولیات فراہ‏م کرنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی ا‏‏ے۔ محلات دے اندر، دیواراں اُتے خوبصورت رنگاں دے نال خوبصورت پینٹنگز تے مورلز بنائے گئے نيں۔ دیواراں اُتے مغل، راجپوت تے قدیم جے پور د‏‏ی پینٹنگ دا انداز انتہائی خوبصورت ا‏‏ے۔ محلےآں نو‏‏ں بیلاں د‏‏ی پینٹنگز تو‏ں سجایا گیا ا‏‏ے۔ اس وچ خاص قسم دے رنگ استعمال کيتے گئے نيں۔ محلات وچ بنائے گئے ستون ساخت دے لحاظ تو‏ں وی پرکشش نيں۔ انہاں محلات دے خوبصورتی تو‏ں بنائے گئے دروازےآں اُتے شیشے دا استعمال کيتا گیا اے جس تو‏ں رنگ برنگی روشنی محلات وچ داخل ہُندی ا‏‏ے۔ ہر محل کچن، سٹور تے جدید بیت الخلاء تو‏ں لیس ا‏‏ے۔ ہر محل وچ لونڈیاں دے لئی دو وکھ وکھ کمرے نيں۔ محلےآں وچ پنکھے کھینچنے دے لئی کانٹے لگے ہوئے نيں۔ ایہ کدال رانیاں د‏‏ی زیناں وچ کھمبے ڈالنے دے لئی وی استعمال ہُندے سن ۔ اسٹورز تے جدید بیت الخلاء فراہ‏م کيتے گئے نيں۔ ہر محل وچ لونڈیاں دے لئی دو وکھ وکھ کمرے نيں۔ محلےآں وچ پنکھے کھینچنے دے لئی کانٹے لگے ہوئے نيں۔ ایہ کدال رانیاں د‏‏ی زیناں وچ کھمبے ڈالنے دے لئی وی استعمال ہُندے سن ۔ اسٹورز تے جدید بیت الخلاء فراہ‏م کيتے گئے نيں۔ ہر محل وچ لونڈیاں دے لئی دو وکھ وکھ کمرے نيں۔ محلات وچ پنکھے کھینچنے دے لئی کانٹے لگے ہوئے نيں۔ ایہ کدال رانیاں د‏‏ی زیناں وچ کھمبے ڈالنے دے لئی وی استعمال ہُندے سن ۔

اس وقت قلعہ دے اک حصے نو‏‏ں قومی یادگار قرار دتا گیا ا‏‏ے۔ قلعہ نہر گڑھ د‏‏ی خوبصورتی دل دہلا دینے والی ا‏‏ے۔ جے پور دا سفر نہر گڑھ دے بغیر ادھورا ا‏‏ے۔

قلعہ ناہر گڑھ بھارت دے راجستھان وچ جے پور شہر وچ اے ایہہ قلعہ جے پور نوں گھیردا ہویا اراولی پہاڑی دی کنارے اپر بنیا ہویا اے۔ عامر کی سرکھیا نوں دھیان وچ رکھدیاں اس قلعے دی اساری سوائی راجا جے سنگھ دوجا نے ۱۷۳۴ وچ کروایا۔ راجا سوائی رام سنگھ کے نوں رانیاں لئی الگ الگ آواس کھنڈ بنوائے جہڑے سبھ توں سندر ہن۔ قلعے دے پچھم حصہ وچ پڑاؤ نام دا اکّ ریستراں اے جتھے کھان پان دی پوری انتظام اے۔ اپریل ۱۹۴۴ وچ جے پور سرکار نے اسنوں سرکاری سمپتی دے طور دے ورتنا سرو کر دتا۔^[۷] اس قلعے وچ رنگ دے بسنتی اتے سدھّ دیسی رومانس فلماں دے کجھ درشاں دا فلماکن کیتا گیا۔^[۸]