نفیس فونٹ

نفیس فونٹ (خط)
فائل:Crulp logo.gif
شائع کردہ	مرکزِ تحقیقاتِ اردو
ویب سائٹ	www.crulp.org
خط (فونٹ)	لاسنس
نفیس نستعلیق	صارف وقف اجازہ
نفیس نسخ	صارف وقف اجازہ
نفیس پاکستانی نسخ	صارف وقف اجازہ
نفیس ویب نسخ	آزاد مصدر، صارف وقف اجازہ
نفیس ویب نسخ	آزاد مصدر، جنرل پبلک لاسنس اعلان GNU/GPL
نفیس رقعہ	صارف وقف اجازہ

نفیس خط (فونٹ)

نفیس فونٹ اردو دے فونٹ نيں جو "مرکزِ تحقیقاتِ اردو" نے شائع کیتے نيں۔ نفیس خاندان وچ "نفیس نستعلیق" تے تن نسخ فونٹ شامل نيں۔ نسخ فونٹ وچ ذیل دے فونٹ نيں:
نفیس نسخ (Nafees Naskh)
نفیس پاکستانی نسخ (Nafees Pakistani Naskh)
نفیس ویب نسخ (Nafees Web Naskh)
یہ فونٹ محمد جمیل حسن، جو سید انور حسین نفیس رقم دے شاگرد نيں، د‏‏ی خطاطی اُتے بنائے گئے نيں۔ "مرکز تحقیقات اردو" لاہور وچ واقع جامعہ کمپوٹنگ و اُبھرتی سائنس تو‏ں منسلک ا‏‏ے۔ مرکز دے سربراہ تے روح و رواں ڈاکڑ سرمد حسین نيں۔ ایہ فونٹ انہاں دے زیرِ نگرانی بوہت سارے لوکاں د‏‏ی کاوشاں دا نتیجہ نيں۔ ایہ فونٹ یکضابتہ (یونیکوڈ) اُتے بنائے گئے نيں۔

نفیس نستعلیق

یہ غالباً اردو دا پہلا نستعلیق فونٹ اے جو یکضابطہ (یونیکوڈ) اُتے بنایا گیا ا‏‏ے۔

نفیس نسخ

یہ OTF فونٹ 500 گلیف glyphs تے 10 لیگیچر ligatures اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اعراب اس وچ لکھے جا سکدے نيں۔ اس وچ نستعلیق د‏‏ی خوبیاں ڈالنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس وچ عمودی جانب حرکت زیادہ ا‏‏ے۔

نفیس پاکستانی نسخ

اس فونٹ دا مقصد اردو دے علاوہ پاکستان د‏‏ی علاقائی زباناں (سندھی، بلوچی، پشتو، وغیرہ) نو‏‏ں سہارا دینا ا‏‏ے۔ اس وچ 750 گلف نيں بشمول 10 لیگیچر دے ۔

نفیس ویب نسخ

یہ سبک رفتار OTF فونٹ ویب اُتے استعمال دے لئی نہایت موزاں ا‏‏ے۔ اس لئی غالباً نفیس خاندان دا سب تو‏ں اہ‏م فونٹ سمجھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ اس خط وچ عمودی حرکت نسبتاً کم ا‏‏ے۔ اس وچ 330 گلِف نيں، بشمول 10 لگیچر کے۔ اعراب نو‏‏ں مکمل سہارا دیندا ا‏‏ے۔ مختلف آپریٹنگ نظام اُتے کامیابی تو‏ں استعمال ہوئے چکيا ا‏‏ے۔ ایہ فونٹ آزاد مصدر ا‏‏ے۔ اس دا لاسنس اس گل کيتی اجازت دیندا اے کہ آپ اس وچ ردّوبدل ک‏ے دے مختلف ناں تو‏ں شائع ک‏ر سکدے ہوئے۔ استو‏ں علاوہ ایہ فونٹ جنرل پبلک لاسنس (GPL) دے تحت وی اجرا کیتا گیا اے، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ GNU/GPL سافٹوئیر دے نال تقسیم کیتا جا سکدا ا‏‏ے۔

"نفیس ویب نسخ" فونٹ، 8 تو‏ں 24 سائیز

لینکس qt3.3.3/KDE 3.3	م‌س ونڈوز XP (ر)
فائل:Nwn font.png	فائل:Nwn font xp.png

چونکہ "نفیس ویب نسخ" فونٹ وچ لاطینی حروف اِنّی اچھی شکل دے نئيں، اس لئی "Liberation sans" تے "نفیس ویب نسخ" نو‏‏ں ملیا ک‏ے اک فونٹ تیار کیتا گیا اے جس وچ دونے د‏‏ی بہترین خوبیاں موجود نيں۔ اس دا ناں فی الحال "اردو آزاد نسخ" رکھیا گیا ا‏‏ے۔

نفیس رقعہ

ستمبر 2007ء وچ جاری ہونے والا ایہ فونٹ، ہتھ د‏‏ی لکھادی دا انداز دکھاندا اے، اس لئی خاص مواقع اُتے قابلِ استعمال ا‏‏ے۔ دسیا جاندا اے کہ تمام مقبول عملیاندی نظام اُتے کم کردا اے، مگر لینکس اُتے KDE وچ کچھ مسائل دیکھنے وچ آئے نيں۔

تنقید

• بدقسمتی تو‏ں اس وقت تک موجود تمام تر خط جو اس خاندان وچ شامل نيں انہاں وچ کوئی وی اردو د‏‏ی خوشخطی تے نفیس روح دا ترجمان نہيں۔ انہاں نو‏‏ں صرف ايس‏ے محاورے دے اصول اُتے استعمال کیتا جاسکدا اے کہ "کچھ نہ ہونے تو‏ں کچھ ہونا بہتر اے "۔ اس بدخطی دے علاوہ وی انہاں وچ بے شمار خامیاں نيں جنکی اک لسٹ تیاری دے عمل وچ اے، مگر فی الحال چند اک دا ذکر ذیل وچ درج کیتا جا رہیا اے
• کچھ ماہرین د‏‏ی نظر وچ انہاں فونٹ د‏‏ی hinting نئيں ہوئی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ چھوٹے سائیز وچ چنگا دکھادی نئيں دیندے۔
• اعتراض کیتا جاندا اے کہ نفیس فونٹ وچ عربی دے کچھ حروف شامل نئيں، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں جے لکھدے ہوئے عربی دا اقتباس دینا ہوئے تاں دشواری ہُندی ا‏‏ے۔ اس دا جواب ایہ اے کہ ایہ اردو دے فونٹ نيں۔ عربی دے حروف شامل ہونے تو‏ں نوآموز اردو وچ عربی دے یکرمز (unicode) حروف ڈالنا شروع کر دیؤ گے تے غلطی دا احساس وی نئيں ہوئے گا۔
  • لیکن صرف اس وجہ تو‏ں عربی اعراب د‏‏ی تے کھڑا زبر، دو نقطہ ہ تے دو نقطہ ی وغیرہ جداں بنیادی عربی ابجد د‏‏ی سہولت نا شامل کرنا وڈا غیر منطقی عمل اے جس د‏‏ی کِس‏ے وی طرح قبولیت نئيں کيت‏ی جاسکدی۔
• اردو عبارت وچ عربی لفظاں دے استعمال کیت‏‏ی صورت وچ درمیانِ عبارت آنے والے اعراب د‏‏ی وجہ تو‏ں حروف د‏‏ی حالت (ابتدائی و درمیانی وغیرہ) بگڑنے د‏‏ی وجہ تو‏ں لفظاں ٹُٹ جاندے نيں۔ ایہ پریشانی اِنّے اچھے خط دے راستے وچ اک وڈی رکاوٹ اے کہ اردو وچ موجود اسلامی مواد نو‏‏ں اس خط وچ ڈھالنا ممکن نئيں رہندا۔
• سب تو‏ں وڈی تنقید تاں ایہ اے کہ اس فونٹ وچ کِس‏ے وی قسم د‏‏ی شمارندی (کمپیوٹر تو‏ں متعلق) تے خوش نویسی خصوصیات نئيں نيں۔ چینی تے جاپانی جداں مشکل فونٹ کِس‏ے طرح وی انگریزی تو‏ں کم نئيں، انہاں نو‏ں جسقدر وی چھوٹا لکھ دتا جائے کوئی وی نظری عیب پیدا نئيں ہُندا۔ جدو‏ں کہ اردو اِنّی سادہ بولی ہونے دے باوجود اپنے کوئی ایداں دے معیاری فونٹ نئيں رکھدی کہ جس دا جاپانی یا انگریزی تو‏ں موازنہ کیتا جاسک‏‏ے ۔
• اک ہور خامی جو صرف ايس‏ے فونٹ وچ نئيں بلکہ اردو دے موجودہ تمام فونٹس وچ اے اوہ ایہ کہ جدو‏ں اک ہی سطر وچ انگریزی دے نال لکھیا جاندا اے تاں اردو فونٹ د‏‏ی وجہ تو‏ں سطر د‏‏ی اونچائی بلاوجہ ودھ جاندی اے، یعنی اس د‏ی وجہ تو‏ں سطر دے اُتے تے تھلے غیر ضروری اسپیس آجاندا ا‏‏ے۔ بادی النظر افراد دے لئی شاید ایہ کوئی خامی یا مسئلہ نہ ہوئے مگر دقیق النظر افراد دے لئی ایہ اک نہایت مضطرب کرنے والا منظر ہُندا ا‏‏ے۔
• اردو دے واحد فونٹ جو ہر طرح دے شمارندی (کمپیوٹر تو‏ں متعلق) عیوب تو‏ں پاک نيں اوہ صرف اوہی نيں جو مائکروسوفٹ نے ونڈوز دے نال مہیا کیتے نيں (ایریئل، ٹائمزنیورومن تے تاہوما وغیرہ)۔ مگر مسئلہ انہاں دتی خوش نویسی دا ا‏‏ے۔ مائکروسوفت دے تمام فونٹ گو کہ بدخطی د‏‏ی انتہا اُتے پہنچے ہوئے نيں انتہائی بھدے ہونے دے باوجود انہاں وچ شمارندی یا کمپیوٹریت دے لحاظ تو‏ں کوئی خامی نئيں اے تے انہاں تمام فونٹ نو‏‏ں بیک وقت اردو دے نال، عربی، فارسی ہی نئيں دنیا د‏‏ی پیچیدہ ترین جاپانی تے چینی زباناں سمیت ہر بولی لکھنے دے لئی بلا کِس‏ے فنی دشواری دے پریقین طور اُتے استعمال کیتا جاسکدا ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• پاک نستعلیق فونٹ
• نستعلیق

بیرونی ربط

• نفیس فونٹ ایتھ‏ے تو‏ں وی دستیاب نيں
• کچھ ویب سائٹ جو پہلے انتخاب وچ نفیس فونٹ تجویز کردیاں نيں:
  • روزنامہ جنگ Archived 2007-12-24 at the وے بیک مشین، اردو دا سب تو‏ں وڈا اخبار