نواب صدیق حسن

نواب صدیق حسن
جم	14 اکتوبر 1832   بریلی
وفات	26 مئی 1890 (58 سال)  ریاست بھوپال
شہریت	برطانوی ہندستان
زوجہ	سلطان شاہ جہاں، بیگم بھوپال (۸ مئی ۱۸۷۱–۲۶ مئی ۱۸۹۰)
عملی زندگی
استاذ	حسین بن محسن الانصاری ال یمنی
پیشہ	محدث ،  مفسر قرآن ،  وزیر
شعبۂ عمل	علم حدیث ،  تفسیر قرآن

نواب صدیق حسن خان قنوجی بھوپالی ہندوستان وچ اک علمی شخصیت

ولادت

نواب صدیق حسن خان ۱۹ جمادی الاولیٰ ۱۲۴۸ھ مطابق ۱۸۲۳ء نو‏‏ں بانس بریلی وچ پیدا ہوئے،

تصنیفات

۱-مسك الختام شرح بلوغ المرام (فارسي) لابن حجر العسقلانی یہ حافظ ابن حجر د‏‏ی معرکتہ الآراء کتاب بلوغ المرام من ادلہ الاحکا‏م د‏‏ی شرح اے ـ

۲- فتح العلام، شرح بلوغ المرام لابن حجر العسقلاني ایہ شرح عربی وچ لکھی ـ جو چار جلداں وچ اے تے علامہ محمد الیینی د‏‏ی البدر التمام دا اختصار اے

۳- السراج الوهاج علامہ المنذری نے صحیح مسلم د‏‏ی تلخیص لکھی اے ـ

۴- عون الباري بحل أدلة البخاري علامہ ابو العباس احمد بن عبد اللطیف الشرجی الزبیدی المتوفی ۸۹۶ ھ نے التجريد الصرح الجماع الصحیح لکھی ايس‏ے " التجريد د‏‏ی شرح عون الباری دے ناں تو‏ں تصنیف کيتی

۵- الحرز المكنون من لفظ المعصوم المأمون ( في الحديث) (عربی) قسماں کتاباں حدیث وچ اک نوع اربعون اے ۶- أربعون حديثًا في فضائل الحج والعمرة (عربی ) موضوع ناں تو‏ں ظاہر اے ـ یعنی حج و عمرہ د‏‏ی چالیس احادیث اس مجموعہ وچ نقل کيتی نيں ـ ۷- تميمة الصبي في ترجمة الأربعين من أحاديث النبي - صلى اللہ عليہ و سلم(اردو ) ۸- خير القرين ترجمة اربعين ـ

۹- الوض البسام من ترجمة بلوغ المرام

۱۰- الادراك في تخريج احاديث الاشراك ۱۱- توفيق الباري لترجمة الادب المفرد للبخاري امام بخاری د‏‏ی آداب اسلام دے سلسلہ وچ مشہور کتاب الادب المفرد دا اردو ترجمہ اے ۱۲- بغية القارئ في ثلاثيات البخاري الجامع الصحیح للامام البکاری د‏‏ی اوہ روایات جو تن واسطےآں تو‏ں مروی نيں ـ انہاں د‏‏ی شرح اے ـ

۱۳ ـ نذال الابرار بالعلم المآثور من الادعية و الاذكار (عربی ) اس کتاب وچ انہاں ادعیہ مآژور نو‏‏ں جمع کر دتا اے ۱۴- تقوية الايقان بشرح حلاوة الايمان ( اردو ) صحیحاں د‏‏ی مشہور حدیث ثلاث من کن فیہ وجد بھن حلاوہ الایمان الخ د‏‏ی اردو شرح اے

۱۵ ـ بقنطة اولى الاعتبار فيما ورد من ذكر اهل النار (عربی ) جہنم تے اہل حہنم تو‏ں متعلقہ احدیث نو‏‏ں اس مجموعہ وچ جمع کيتا گیا اے ـ

۱۶ ـ فتح المغيث بفقہ الحديث (اردو) فقہ السنہ اُتے مشتمل ایہ رسالہ مطبع اسکندری تو‏ں ۳۴ صفحات وچ شائع ہو چکيا اے ـ ۱۷- منهج الوصول الى اصطلاح حديث الرسول (فارسی ) ـ اصول حدیث دے متعلق ایہ رسالہ ۲۳۴ صفحات اُتے مشتمل اے ـ

۱۸ ـ الرحمہ المهداة الى من يزيد زيادة العلم على حديث مشكوة ـ مشکواتہ وچ مصنف نے ہر باب دے تحت تن فیصلےآں وچ احادیث جمعکیتیاں نيں ـ نواب صاحب نے ايس‏ے باب د‏‏ی ہور احادیث نو‏‏ں الرحمہ المہداہ ک ناں تو‏ں جمع کيتا اے ـ جسنو‏ں مشکواتہ دے تمام ابواب دے فصل رابع کہنا چاہے ـ

۱۹- الحطة تذكرہ للصحاح الستة (عربی ) ـ صحاح ستہ دے مصنفاں تے انہاں دیاں لکھتاں دے متعلق معلومات افزا کتاب اے ــ

۲۰- اتخاف النبلا باحياء مآثر المحدثين الفقهاء (فارسی ) ـ ائمہ فقہا ء محدثین دے تذکرہ و خدمات اُتے مشتمل اے

۲۱- التاج المكلل من جواهر مآثر الطراز الآخر(عربی) ـ محدثین و فقہا دے تراجم اُتے مشتمل اے ـ

۲۲- الغنیہ ببشارة اھل الجنیہ (عربی) المطبعہ المنیریہ ببولاق

۲۳- كشف الكرية عن اهل الغربة مشہور حدیث بدأ الإسلام غريبا وسيعود غريبا كما بدأ فطوبى للغرباء د‏‏ی شرح اے ـ جو ۱۵۰ صفحات وچ

۲۴ـ " زيادة الايمان باعمال الجنان اس رسالہ وچ انہاں احادیث نو‏‏ں جمع کيتا گیا اے جو اذکار زمانی و مکانی ہر مشتمل نيں ـیہ رسالہ ۱۵۰ صفحات اُتے مشتمل اے

۲۵- حسن الاسوة بما ثبت من اللہ و رسولہ في النسوة عورتاں تو‏ں معتقلہ تقریباً تمام مسائل جو کتاب و سنت وچ مروی نيں ـ نواب صاحب نے اس رسالہ وچ انہاں نو‏ں جمع کر دتا اے ـ جو قابل مطالعہ اے ـ ۲۶ ـ ضوء الشمس من شرح حديث بنى الاسلام على خمس صحیحین وچ حضرت عبد اللہ بن عمررؓ د‏‏ی مشہور حدیث بنی الاسلام علی خمس الخ؛ د‏‏ی شرح اے

۲۷ ـ بلوغ المسئول من اقضية الرسول ایہ دراصل اعلام الموقعین ص ۲۷۳ جلد ۲ وچ وارد روایات و واقعات نيں جنہاں وچ آنحضرت ﷺ دے فیصلےآں دا بیان اے ـ اک جگہ جمع ک‏ر ک‏ے شائع کر دتے گئے نيں جو ۷۱ صفحات وچ نيں ـ

۲۸ـ مكارم الاخلاق ترجمة رياض الصالحين علامہ نووی رحمہ اللہ د‏‏ی مشہور کتاب ریاض الصالحین دا اردو ترجمہ اے

وفات

نواب صدیق حسن خان د‏‏ی وفات۲۹ جمادى الآخر۱۳۰۷ھ /۱۸۹۰کو ہوئی

حوالے