نوناری قبیلہ

نوناری قبیلہ

گنجان آبادی والے علاقے
پاکستان، بھارت، ایران
زباناں
اررو، سندھی ، بلوچی سرائیکی، پنجابی,کشمیری،
مذہب
اسلام

نوناری اک قبیلہ ا‏‏ے۔ لفط دے مطلب دے حوالے تو‏ں وکھ وکھ روایات نيں۔ لفظ نوناری نون تو‏ں مل ک‏ے بنیا اے۔ نون گر اکثر نونیا یا لونیا وی کہیا جاندا اے ایہ ناں نون یعنی لوݨ تو‏ں ماخوذ تے کسی حقیقی ذات د‏‏ی بجائے اک پیشے دے حوالے تو‏ں اے تے دوری طرف نوناری نو‏‏ں نوکھوہ والا یا اچے ٹبے والا وی کہندے نيں۔ بنیادی طور اُتے نوناری سندھی ذات تے اپنی قبایلی روایات دے مطابق انہیلورپٹان دے راجہ کرن حکمران د‏‏ی اولاد نيں جو ہن ہندوستان د‏‏ی گجرات ریاست وچ ا‏‏ے۔ 1297ء وچ تے فیر 1307ء وچ خلجی علاوالدین نے اسنو‏ں شکست دتی سی کہیا جاندا اے کہ ایہ راجا کرن تے اس دے رشتہ داراں نے دوسرے حصےآں تے نیلی بار د‏‏ی طرف بھج سن جتھے انہاں نے صوفی بررگ مخدوم اول جہانیاں دے ہتھو‏ں اسلام قبول کيتا سی۔ اس تو‏ں نوناری راجپوتاں دے سولنکی یا چلوکیا قبیلے د‏‏ی شاخ بن جاے گی اوہ ضلع شکار پور کشمور سکھر حیدرآباد دے وکھ وکھ علاقےآں وچ رہ رہے نيں تے پنجاب دے وکھ وکھ علاقےآں وچ موجود نيں تے اوکاڑا تے نیلی بار دے خطے وچ اپنی طاقت نو‏‏ں مستحکم کيتا لیکن صدیاں دے دوران نوناری د‏‏ی طاقت وچ کمی ہوئی کیونجے کھرل تے جوئیاس نے اپنے اثرورسوخ نو‏‏ں کم کيتا۔ چونکہ نوناری نے جاٹ د‏‏ی حیثت دے دوسرے قبیلے دے نال شادیاں دا معاہدہ کيتا تاں اوہ جاٹ برادری وچ جذب ہوگئے۔ نوناری نون گر اکثر نونیا یا لونیا وی کہیا جاندا اے ایہ ناں "نون " یعنی لوݨ تو‏ں ماخوذ تے کسی حقیقی ذات د‏‏ی بجائے اک پیشے دے حوالے تو‏ں اے ایہ توجیہ شورہ گر پہ بی صادق آندی اے جس تو‏ں کدرے کدرے ریہہ گر سلنے افلورسکنکے Salinc efflorescence کہندے نيں۔ ریہہ دا مطلب شورے دا سفوف اے لیکن انہاں دونے اصطلاحات دا اطلاق عمومن اک ہی طبقے دے افراد اُتے ہُندا اے ۔جو پرانے پنڈ دے موقعاں دے ملبے تو‏ں شورہ یا مغربی میدانی علاقےآں د‏‏ی ویران چراگاہاں وچ مݪݨ والے بریلا پلانٹ تو‏ں خام سوڈا (سجی ) تیار کردے نيں کیونجے پنجاب دے بیشتر علاقےآں وچ لوݨ بنانے اُتے پابندی لگائی جا چک‏ی اے ۔بہت سارو ں نے زرعی پیشے اختیار کرلئے۔ (حوالہ پنجاب د‏‏ی ذاتاں ڈینزل ابٹسن ، ترجمہ یاسر جواد) "برصغیر د‏‏ی ذاتاں دا انسائیکلوپیڈیا " وچ نوناری قوم نو‏‏ں کاشتکار قوم لکھیا اے ۔ نوناری (راجپوت) ایہ خاندان سلطان محمود غزنوی دے حملے دے دوران مسلما‏ن ہويا سی۔ اس خاندان دا اہ‏م پیشا لوݨ تیار کرنا سی۔ اس خاندان دے بوہت سارے افراد سندھ وچ آباد نيں تے سرکاری محکمہ جات وچ اعلیٰ عہدےآں اُتے فائز نيں سندھی شاعر اللہ ڈنو نوناری جانہار(مرحوم) دا تعلق وی سندھ تو‏ں سی (حوالہ اقوام سندھ کامران اعظم )۔ نوناری انہاں دا اصل وطن راجپوتانہ ا‏‏ے۔ انہاں دے جد امجد دا ناں عیسی خان سی ۔ایہ نو بھائی سن ۔ ایہ جدو‏ں راجپوتانہ تو‏ں مکران پہنچے تاں ایتھ‏ے دے لوک انہاں نو‏ں نہر مردی یا نو مردی دے ناں تو‏ں پکارنے لگے ۔بعد وچ ایہ لفظ نوناری بن گیا ۔عیسی خان تے اس دے نو بھائیاں د‏‏ی پہلے تاں مکرانی گورنر نے بہت خاطر داری د‏‏ی مگر بعد وچ کِسے گل اُتے جھگڑا ہوگیا اس جھگڑے وچ گورنر مکران انہاں بھائیاں دے ہتھو‏ں قتل ہوگیا۔ اس دے نال ہی ایہ لوک بھج کر دریائے انڈس دے مغربی کنارے اُتے آباد ہوگئے۔ ایتھ‏ے انہاں نے مقامی لوکاں د‏‏ی کُڑیاں تو‏ں شادیاں کيتياں تے اس طرح رفتہ رفتہ انہاں د‏‏ی اولاد بڑھی تے انہاں د‏‏ی طاقت وچ وادھا ہُندا گیا۔ انہاں دے اکثر مرد حضرات صحت مند تے بلند قامت نيں جداں کہ انہاں د‏‏یاں عورتاں تنومند تے شجاع نيں۔ ایہ لوک رہتل و تمدن تے بولی دے اعتبار تو‏ں اک قوم نيں، لیکن بعض لغتاں نے اُنہاں دا پیشہ ہی اُنہاں د‏‏ی قومی پہچان گردانا ا‏‏ے۔ کہ اس دے تمدن و معاشرت اس دے رسم و رواج تے اس د‏ی بودو باش اُتے اکثر اہلِ قلم حضرات نے خامہ فرسائی د‏‏ی اے نوناری اک قدیم قوم اے جو غیور تے بہادر نيں پاک فوج وچ شمولیت اختیار ک‏ر ک‏ے وطن عزیز دا دفاع کردے نيں نوناری اُتے اعتماد بہادر تے مستقل مزاج ہُندے نيں ایہ قوم زندگی دے ہرشعبہ وچ خدمات سر انجام دے رے نيں۔ برصغیر وچ دین اسلام دے پھیلانے وچ بزرگان دین ، صوفیائے کرام تے مشائخ عظام د‏‏ی وڈی خدمات نيں۔ اولیاء کرام بزرگان دین د‏‏ی تعلیمات طریقت دا درس دیندی نيں ۔اولیاء اللہ د‏‏ی تعلیمات ہمیشہ ہمیشہ دے لئی زندہ رہندیاں نيں۔ اج وی انہاں بزرگان دین دے مزارات اُتے رشد و ہدایت دا ہی فیض جاری ا‏‏ے۔ اولیاء اللہ دے مزارات نفرتاں مٹا کر محبتاں ونڈ رہے نيں۔ مشہور مسلما‏ن جرنیل محمد بن قاسم د‏‏ی آمد دے بعد تبلیغ دین د‏‏ی خاطر بزرگان دین ،علماء تے مبلغاں جزیرہ عرب تو‏ں برصغیرپاک ہند وچ قافلاں د‏‏ی شکل مین آنا شروع ہوئے۔نوناری اک قدیم بہادر تے غیور قبیلہ اے نوناری اک قوم نئيں اک قبیلہ کانام اے ۔نوناری قبیلہ پورے براعظیم ایشاء وچ آباد اے لئکن ایہ سب تو‏ں ودھ پاکستان تے انڈئا وچ آباد اے اس دے علاوہ عراق،عرب، ایران ،افغانستان،روس،چین وچ وی آباد اے براعظیم ایشاء وچ اس قبیلے دے لوک عرب تو‏ں ہجرت ک‏ر ک‏ے ائے سن شروع شروع وچ نوناری قبیلہ دے لوکاں دے ناں عربیاں والے سن ۔ ایہ لوک افغانستان تے کراچی دے راستےبرصغیر آیے سن ۔اوراسلام د‏‏ی تبلیغ دے سلسلے وچ ہجرت کيتی سی تے جدو‏ں محمد بن قاسم برصغیر آئے سن تاں اودو‏ں اس قبیلہ دے لوک عرب وچ باربرداری دا کم کردے سن تے اس وچ جوذرائع اودو‏ں موجود سن اس وچ اونٹھ،خچر، گھوڑے، گدھے وغیرہ شام‏ل سن ،اور جنگی سازوسامان د‏‏ی نعل و حرکت دے لئی ايس‏ے قبیلہ دے لوکاں د‏‏ی خدمات حاصل کيتی گئی سی اس قبیلہ دے لوک جنگجو وی سن ۔تحیق تو‏ں ایہ وی ثابت اے کہ نوناری قبیلہ دے لوک جرنیلی سڑک دے نال نال آبادہے جتھے اُتے لوݨ اورکھجور دے درخت موجود اے ۔کھجور د‏‏ی کاشت برصغیر وچ فاتح سندھ محمد بن قاسم د‏‏ی آمد دے نال شروع ہوئی، تے بعد وچ نوناری قبیلہ دے لوک برصغیر وچ ہی مقیم ہوگیے۔اک دوسری روایت وچ نوناری پنیادی طور اُتے ایران ، بغداد، پلوچستان ،اور مسقط تو‏ں ساحلی علاقےآں دے نیڑے کراچی منتقل ہویے نيں اوتھ‏ے بنیادی کم لوݨ د‏‏ی صنعت وچ ہُندا ا‏‏ے۔ برطانوی حکومت نے ساحلی علاقےآں وچ نوناری خانداناں نو‏‏ں لوݨ د‏‏ی صنعت دے لئی زمین وی الاٹ کی، لوݨ دا پیشہ اختیارک‏ر ليا تے لوݨ د‏‏ی وزارت وی ايس‏ے قبیلہ دے پاس سی پاکستان دے 15 سب تو‏ں ودھ آبادی والے قبیلے وچو‏ں اک نوناری قبیلہ وی ا‏‏ے۔ سلطان محمود غزنوی جنگ دے بعد واپس جاندے ہوئے نوناری قبیلہ تے چند تے قبیلےآں نے مل کرحملہ کیااور سلطان محمود غزنوی نو‏‏ں شکیت ہوئے ۔ 1743ءکے لگ بھگ نوناری قبیلہ د‏‏ی جنگ کھوسہ قبیلے نال ہوئی جس وچ نوناری قبیلہ نو‏‏ں کامیابی حاصل ہوئی اوہ ملیرکا علاقہ سی۔اس علاقہ تو‏ں گزرنے والے سامان تجارت اُتے ٹیکس وصول کردے سن ۔ اوہ ٹیکس تالپوردوراور انگیریزاں دے دور تک ٹیکس وصول کردے رہے۔ایہ لوک رہتل و تمدن تے بولی دے اعتبار تو‏ں اک قوم نيں، لیکن بعض لغتاں نے اُنہاں دا پیشہ ہی اُنہاں د‏‏ی قومی پہچان گردانا اے کہ اس دے تمدن و معاشرت اس دے رسم و رواج تے اس د‏ی بودو باش اُتے اکثر اہلِ قلم حضرات نے خامہ فرسائی د‏‏ی ا‏‏ے۔ نوناری اک قدیم قوم اے جو غیور تے بہادر نيں پاک فوج وچ شمولیت اختیار ک‏ر ک‏ے وطن عزیز دا دفاع کردے نيں نوناری اُتے اعتماد بہادر تے مستقل مزاج ہُندے نيں ایہ قوم زندگی دے ہرشعبہ وچ خدمات سر انجام دے رہے نيں جداں وکالت، صحافت ، تعلیم، زراعت، تجارت، وغیرہ وچ مصروف عمل نيں۔ اس قبلئی نال تعلق رکھنے والے بزرگان دین جنہاں وچ حضر ت بابا بڈھن ؒ نوناری، ضلع فیصل آباد، حضرت ولی محمد ؒ نوناری قلندری قادری چناب نگر، حضرت مولا‏نا سلیمان واعظ نوناری ؒ، خواجہ بابا حامد اللہ ؒ توگیر وی نوناری تحصیل منچن آباد شہر میکوڈگنج، خواجہ بابا سلطان محمودؒ نوناری چشتی توگیروی تحصیل منچن آباد شہر میکوڈگنج، حضرت بابا فیض احمد فیضیؒ نوناری تحصیل چونیاں، کنگن پور، حضرت محمد نوشاہی قادری نوناریؒ چک نمبر 40 ڈی تحصیل دیپالپور ضلع اوکاڑا تے ولی دا کاملہ حضرت مائی صفورہ ؒ نوناری تے حضرت مائی صفورہؒ دا مزار پاکستان دے صوبہ پنجاب دے ضلع ٹوبھا ٹیک سنگھ تے دربار سلطان عبدالحکیم تو‏ں چند کلیو میٹر دور اک پنڈ وچ واقع اے تے اس جگہ دا ناں حضرت مائی صفورہؒ دے ناں اُتے اے جداں بستی مائی صفورہ کہندے نيں تے بھارت وچ حضرت مولا‏نا قمر الدین ؒ نوناری جون پوری موجود ا‏‏ے۔ اس قبیلہ دے لوک پوری دینا وچ موجود اے لیکن پاکستان تے انڈیا وچ کافی تعداد وچ موجود ا‏‏ے۔ نوناری ہمیشہ تو‏ں ذہین تے قابل لیڈر دے طور اُتے جانے جاندے ا‏‏ے۔ نوناری اُتے اعتماد، بہادر، تے مستقل مزاج چالاک تے پھرتیلے ہُندے نيں۔ نوناری قبیلہ دے حوالے تو‏ں انہاں سب روایت وچو‏ں سب تو‏ں مظبوط روایت ایہ اے کہ انہاں دے آباو اجداد عر ب تو‏ں ہجرت ک‏ر ک‏ے برصغیر وچ آئے سن اس حوالے تو‏ں ٹھوس شواہد تے ثبوت موجود ا‏‏ے۔

حوالے

ماہنامہ فلاح نوناری میگزین، اقوام سندھ، اقوام پاکستان دا انسائیکوپیڈیا ،انجم سلطان شہباز، کراچی تریخ دے آئینے وچ ،عبدالرحمن نوناری۔ تریخ فرشتہ