ٹھاٹھ
ٹھاٹھ پاک و ہند کلاسیکل سنگیت وچ راگ تقسیم کرن دا طریقا اے ۔ سیتاک دے 12 اکھراں وچوں 6 نوں ترتیب نال ٹھاٹھ کہیا جاندا اے ، مرکزی سُراں دے مجموعے (جیہدے توں راگ دا آغاز ہویا) نوں میل وی کہیا جاندا اے ۔ ٹھاٹھ دا بنیادی کَم میوزک کمپوزیشن لئی راگاں دی درجا بندی واسطے ہُندا اے ۔ ٹھاٹھ دی اصطلاح ستار تے وینا ورگے تار والے آلات دے حوالے نال وی استعمال ہُندی اے ۔
ایہدیاں کچھ علامتاں تے غور کرو :
- کسے وی ٹھاٹھ وچ کم از کم 7 سُراں دا استعمال ضروری اے ۔
- ٹھاٹھ وچ لہجہ قدرتی ترتیب وچ ہوݨا چاہیدا ۔ یعݨی سی توں بعد کرن ، سی توں بعد سی وغیرہ۔
- اوہ گایا نئیں جاندا ۔ ایہدے نال اک راگ پیدا ہُندا اے جیہنوں گایا جاندا اے ۔
- بہت سارے راگ ٹھاٹھ توں شروع ہوسکدے نیں ۔
ٹھاٹھاں دی ونڈ
[سودھو]محمد رضا تے بھات کھنڈے نے پہلاں 10 راگاں دے ٹھاٹھ قائم کیتے فیر ایہناں راگاں دے سُراں نال میل کھاندے ہوئے راگ تے راگݨیاں ایہناں ٹھاٹھاں دے تحت مرتب کیتیاں نیں ۔ اس وقت راگ دی درجا بندی دا ایہ طریقہ مروج اے ۔ ایہناں دی نویں ونڈ ایہ اے :
دس ٹھاٹھ
[سودھو]دس ٹھاٹھاں دے ناں مندرجا ذیل نیں ۔
- 1. کلیان ٹھاٹھ
- 2. بلاول ٹھاٹھ
- 3. کھماچ ٹھاٹھ
- 4. بھیروں ٹھاٹھ
- 6. اساوری ٹھاٹھ
- 7. ٹوڈی ٹھاٹھ
- 8. پوربی ٹھاٹھ
- 9. ماروا ٹھاٹھ
- 10. کافی ٹھاٹھ
- (1) کلیان ٹھاٹھ :
ایہدے سبھ سُر تیور نیں ۔ ایہدے وچ ایہ راگ راگݨیاں شامل نیں نیں : ایمن، شدھ کلیان، بھوت کلیان، عمیر، کیدارا، چھایانٹ، کامود، شام کلیان، ہنڈول، گون سارنگ، مالسری، ایمنی، بلاول، چندرکانت، ساونی کلیان، جیت کلیان ۔
- (2) بلاول ٹھاٹھ :
ایہدے سبھ سُر شدھ نیں ۔ ایہدے وچ ایہ راگ راگݨیاں نیں : بلاول، بہاگ، بھاگڑا، رلیکار، پہاڑی، ککبا، شنکرا، نٹ، مانڈ، سرپردا، الیا، کمل کلی سکل، نٹ بلاولی، ہنس، دھن، چاساکھ، ہیم، درگا، نوروچکا، ملوھا کیدارا، دیوگری، جلدھر کیدارا، پٹ منجری ۔
- (3) کھماچ ٹھاٹھ :
ایہدی رکھب، گندھار، مدھم تے دھیوت شدھ اے تے دوویں مکھاداں لگدیاں نیں ۔ ایہدے وچ راگ راگݨیاں ایہ نیں : کھماچ، جھنجھوٹی، سورٹھ، دیس کھمباوتی، تلنگ، درگا، راگیری، جے جے ونتی، گونڈ ملار، نٹ ملار، تلک کامود، بڈھنس، غارا، نارائنی ۔
- (4) بھیروں ٹھاٹھ :
ایہدی رکھب ، گندھار تے دھیوت کومل نیں ۔ مدھم شدھ تے نکھارد تیور اے ۔ ایہدے وچ راگ راگݨیاں ایہ نیں : بھیروں دا لنگڑا، میگھ رنجنی، سوراشبٹر، جوگیا، رام کلی، پرھاوتی، تبھاس گوری، ست پنچم، ساویری، بنگال بھیروں، شیومت بھیروں، گن کلی، ھجیج، اھیر بھیروں، زیلف، دیس، گونڈ ۔
- (5) بھیرویں ٹھاٹھ :
ایہدے سارے سُر کومل نیں ۔ ایہدے وچ راگ راگݨیاں ایہ نیں : بھیرویں، مالکوس، ساوری، دھناسری، زنگولا، موٹکی، سدھ ساونت، بسنت کمھاری، بلاس خانی ۔
- (6) اساوری ٹھاٹھ :
ایہدی رکھب تیور، گندھار تے دھیوت کومل، مدھم شدھ نیں ۔ ایہدے وچ راگ راگݨیاں ایہ نیں : اساوری، جونپوری، دیوگندھار، اڈانا، سندھ، کوسی، درباری، دیسی، کھٹ، ابھری ۔
- (7) ٹوڈی ٹھاٹھ :
ایہدی رکھب، گندھار تے دھیوت کومل اے ۔ تیور مدھم تے نکھاد شدھ اے ۔ ایہدے وچ راگ راگݨیاں ایہ نیں : ٹوڈی، گوجری، میاں کی ٹوڈی، بہادری ٹوڈی ۔
- (8) پوربی ٹھاٹھ :
ایہدی رکھب تے دھیوت کومل اے ۔ گندھار مدھم تے نکھاد تیور اے ۔ ایہدے وچ راگ راگݨیاں ایہ نیں : پوری، گوری، ریوا، میہاس، دیپک، تربینی، مالوی، سری راگ، جیت سری، بسنت پرچ، دھنا سری، پوریا دھنا سری، ہنس نارائن ۔
- (9) ماروا ٹھاٹھ :
ایہدی رکھب کومل تے گندھار مدھم، دھیوت تے نکھاد تیور نیں ۔ ایہدے وچ راگ راگݨیاں ایہ نیں : ماروا، پوریا، سوہنی، براری، جیث، بھکار، بھٹیار، ببہاس، ساج گری، مالی گورا، پنچم ۔
- (10) کافی ٹھاٹھ :
رکھب تے مدھم شدھ نیں ۔ گندھار تے نکھاد کومل تے دھیوت تیور نیں ۔ ایہدے وچ راگ راگنیاں ایہ نیں: سیندورا، دافی، دھانی، بھیم پلاسی، بہار، مدھ ماد، باگیسری، حسینی کا نہرا، میگھ ملار، رام داسی ملار، میاں کی ملار، سوہا، نیلا مبری، سور ملار، پٹ منجری، پردیپکی، شہانا، دیو ساکھ، ہنس کنکنی۔ بندرا بنی، پیلو، کوسی کا نہرا، نائکی کا نہرا، میاں کی سارنگ، سگھرئی، شدھ، بروا، ساونت، سارنگ، سری رنجنی، لنکدھن ۔
