پرنامی مندر
پرنامی مندر ملکہ ہانس پاکپتن
پاکپتن توں صرف 18 کلومیٹر دی فاصلے اُتے مشہور تاریخی قصبہ ملکہ ہانس واقع اے۔ اس قصبے دی وجہ شہرت اوہ حجرہ اے جتھے وارث شاہ نے ہیر لکھی سی۔ بوہت گھٹ لوک جاندے نيں کہ ملکہ ہانس وچ اک ہور وی تاریخی عمارت اے جو اپنی قدامت ، خوبصورتی تے اہمیت دی وجہ توں مشہور اے تے کدی متحدہ برصغیر دی اہم ترین جگہ ہُندی سی۔ جدوں وارث شاہ ملکہ ہانس وچ اپنی ہیر لکھ رہے سن ايسے زمانے وچ پرنامی مندر اپنی شہرت دی بلندیاں اُتے سی۔ قدیم تریخ دی مناسبت توں ملکہ ہانس وچ ایسی بہت ساریاں قدیم عمارتاں مخدوش حالت وچ موجود نيں جو کدی اقليتی عبادت گاہ یا مذہبی رسومات دے لئی استعمال کیتی جاندیاں سن۔ انہاں وچوں اک مسجد وارث شاہ دی پچھلی گلی وچ واقع پرنامی مندر اے۔ مسجد دیکھنے دے بعد اسيں گلیاں وچوں ہُندے ہوئے مندر دے سامنے جا کھڑے ہوئے۔ اک بہت وڈا پرانے طرز دا لکڑی دا دروازہ سی۔ جو بند سی۔ دروازہ بار بار کھٹکھٹانے اُتے کافی دیر بعد اک چھوٹا بچہ آیا جس نے نئيں نئيں دی گردان لگادتی۔ انال پیار توں سمجھایا لالچ دتا کہ بہت دور توں آئے نيں اندر آنے دو چند منٹ کیلے مندر دیکھنا اے۔ اِنّے وچ اندر توں سوانیاں دی آواز آئی کہ اندر آنا منع اے۔ مقامی دوست نے منت سماجت کیتی تے وڈی مشکل توں چند شرائط اُتے اندر آنے دی اجازت ملی کہ تصویر نئيں کھینچنی تے اس دی حالت بارے کسی توں گل نئيں کرنی۔ ميں نے میزبان توں اس دی وجہ پوچھی تاں اس نے دسیا کہ اندر رہائش اے تے انہاں نے مندر دا برا حال کردتا اے۔ جس دی وجہ توں ایہ تصویراں کھینچنے توں منع کردے نيں۔ خیر اندر گئے۔
ایہ مندر تقریباً 4 توں 5 سو سال تک پرانا اے۔ اس مندر دی طرز تعمیر تے نقش و نگار پاکستان وچ موجود تمام پرانے مندراں توں یکسر مختلف اے۔ ایتھے بہت سارے قد آور بت ہُندے سن جنہاں وچ اک بارش دا دیوتا ، دوسرا صحت دا دیوتا تے تیسرا کھانے دا دیوتا ہُندا سی۔ جتھے دور دراز توں ہندو اپنی عبادت کیلے آندے سن ۔ انہاں دیوتاواں دے علاوہ بہت ساری ایستادہ دیویاں وی سن جنہاں دے لباس و نقوش قدرے یونانی نيں۔ دیوتا تاں اج نئيں نيں مگر ایہ یونانی دیویاں اج وی اپنی اصل حالت وچ موجود نيں۔ پرنامی مندر اک بورڈنگ سکول ہُندا سی جتھے ہندو ازم دے اشلوکاں دی سنسکرت وچ تعلیم دتی جاندی سی تقسیم دے بعد ہندوواں دے ہجرت کرجانے توں سکول ختم ہوگیا۔ تقریباً 70 ایکڑ دی وسیع رقبے اُتے پھیلے ہوئے پرنامی مندر دی مرکزی عمارت وچ اک سرنگ وی سی۔ جو عرصے توں بند ہونے دے باعث مخدوش حالت وچ اے تے اس دے متعلق ہور معلومات وی دستیاب نئيں نيں۔ پرنامی مندر دا پروہت اپنے وقت دی اہم شخصیت ہُندی سی تے ایہ مندر ہندو مت دے مرکزی ناتھ مندر کمیٹی توں منسلک ہُندا سی۔ تقسیم دے بعد انڈیا دا اک وزیر ایچ دے ایل بھگت ایتھے آیا سی کیونجے اس دا والد ایتھے دا سب توں وڈا پروہت ہُندا سی۔
دہائیاں توں بند پرنامی مندر اپنی بقا دی جنگ لڑ رہیا اے۔ مندر دی زمین اُتے مسلسل قبضہ ہورہیا اے۔ مندر دی مرکزی عمارت جو کدی بند ہُندی سی ہن محکمہ اوقاف دی ملی بھگت توں اس وچ اک خاندان رہائش پزیر اے۔ جنہاں دی بھینساں تے بکریاں وی نال ہی رہندیاں نيں۔ مندر دی خاص عمارت دے نال توڑ پھوڑ جاری اے۔ پہلے سیاحاں دے آنے اُتے گھر والے مندر دیکھنے دی اجازت دے دیندے سن ۔ مگر ہن ہر طرح دے سیاحاں دے لئی داخلہ بند کردتا گیا۔ جس دی بنیادی وجہ مندر دے اندر رہنے والی فیملی نے کافی توڑ پھوڑ دی اے تے دوسری منزل اُتے ایستادہ دیویاں نوں آہستہ آہستہ توڑیا جارہیا اے۔ عمارت دے نقش ونگار نوں ختم کردتا گیا اے۔ تے مندر دی باریک ٹائل نوں اکھاڑ کر ملحقہ کمرےآں دی مرمت کیتی جاری اے۔ جدوں کہ نال دی عمارتاں وچ ہن لوک رہائش پزیر ہوگئے نيں۔ جس توں مرکزی عمارت نوں کافی نقصان پہنچیا رہیا اے۔ میں پنج سال پہلے جدوں آیا سی۔ تے ہن دی بار عمارت زیادہ تباہ حال نظر آئی۔ جے ایہی حال رہیا تاں شائد آئندہ پنج دس سالاں وچ ایہ مندر صرف کتاباں وچ باقی رہ پائے گا۔ محکمہ آرکیالوجی ، محکمہ وقف املاک تے محکمہ اوقاف کھنڈر ہُندے اس ورثے نوں کوشش کرکے بچا سکدے نيں۔ ضرورت اس امر دی اے کہ فوری طور اُتے مندر دے اندر رہائش پزیر خاندان نوں باہر کڈ کے مرمت کرکے محکمہ اوقاف اسنوں براہ راست اپنے کنٹرول وچ کرے۔