پیپسو
پیپسو انگریزی دے شبد PEPSU توں آیا اے۔ اس دا مطلب اے پٹیالہ اینڈ ایسٹ پنجاب سٹیٹ یونین۔ انگریزاں ماتحت پنجاب دا ایہہ اک پریمسج سی ۔ پیپسو 1948 توں 1956 تک بھارت دا صوبہ رہا سی۔ ایہہ اٹھ دیسی ریاستاں ، ریاست پٹیالہ، ریاست جیند ، ریاست نابھہ، ریاست فریدکوٹ، ریاست کلسیاں، ریاست ملیرکوٹلا، ریاست کپورتھلہ اتے ریاست نالاگڑھ توں ملکے بنیا سی۔ ایہہ 15 جولائی، 1948 وچ بنیا اتے 1950 وچ بھارت دا صوبہ رہا۔ اس دا راجگڑھ پٹیالہ[۱] سی۔ اس صوبہ دا رقبہ 26,208 مربع کلومیٹر سی، اتے شملہ، کسولی، کنڈاگھاٹ، دھرمپور اتے چیل اس دا حصہ سن۔
1947 وچ جد انگریز بھارت نوں چھڈّ کے گئے تاں اس ویلے پنجاب وچ بہت ساریاں ریاستاں موجود سن جہناں وچوں مکھ پٹیالہ، کپورتھلہ، جیند، فریدکوٹ، ملیرکوٹلا، نالاگڑھ وغیرہ سن۔ ہن پنجاب وچ دو صوبے سن: پنجاب تے پیپسو۔ پنجابی ریجن دی بولی پنجابی (گورمکھی لپی وچ) منی گئی۔ پیپسو وچ پنجابی زون اتے پنجابی فارمولا اتے ہندی زون اتے سچر فارمولا لاگوُ ہونا منیا گیا۔ ریجنل فارمولے دا ہور کوئی نتیجہ تاں نہ نکل سکیا پر 1 نومبر 1956 دے دن پنجاب اتے پیپسو صوبیاں نوں ملا کے اک صوبہ بنا دتا گیا۔ 13 جنوری 1949 نوں پیپسو دا پہلا مکھ منتری گیان سنگھ راڑیوالا بنے اتے کرنل رگھویر سنگھ نے 23 مئی 1951 نوں دجے مکھ منتری بنے۔
سبڈویزن[سودھو]
- 1948 دے شروع وچ پیپسو نوں اٹھ ضلعیاں وچ وچ ونڈیا گیا۔ جو ہیٹھ لکھے مطابق سن۔
- پر 1953, وچ ضلعےآں دی گنتی پنج کر دتی گئی جس وچ برنالہ نوں سنگرر وچ اتے کوہستان اتے فتہگڑھ نوں پٹیالہ وچ شامل کر دتا گیا۔ پیپسو وچ چار لوک سبھا علاقے سن۔ 1951 دی جنگننا سمے صوبہ دی آبادی 3,493,685 سی جس وچ 19% آبادی شہری اتے وسوں دی سنگھنتا 133 فی مربع کلومیٹر سی۔
تریخ[سودھو]
پیپسو اس توں مطلب اے ‘ پٹیالہ اینڈ ایسٹ پنجاب سٹیٹس یونین’ ۔ ایہہ یونین 5 مئی 1948ء نوں بنائی گئی ۔ اس وچ مشرقی پنجاب دیاں اٹھ ریاستاں نوں شامل کیتا گیا ۔ ایہناں ریاستاں دے ناں اس پرکار ہن— پٹیالہ ، جیند ، نابھہ ، کپورتھلہ ، فریدکوٹ ، کلسیا ، ملیرکوٹلا اتے نالاگڑھ ۔ ایہناں وچوں پہلیاں چھ سکھ ریاستاں 18ویں صدی وچ ہوند وچ آئیاں ، جد کہ ملیرکوٹلا ریاست 15ویں صدی وچ شیروانی افغاناں ولوں قائم کیتی گئی سی ۔ ایہناں وچوں سبھ توں پرانی ریاست اے نالاگڑھ جو بارہویں صدی دے شروع وچ قایم ہوئی سی ۔ اس یونین نوں بناؤن دا مقصد ایہہ سی کہ ایہناں ریاستاں نوں وڈے کھیتر دا روپ دے کے اس دی پربندھکی انتظام نوں اپیکت بنایا جا سکے ۔ اس یونین دا افتتاح سردار پٹیل نے 15 جولائی 1948ء نوں کیتا اتے 20 اگست 1948ء نوں مہاراجہ یادوندر سنگھ نے راج پرمکھ دا کارج-بھارج سمبھالیا ۔ اس نوں اٹھ ضلعیاں وچ ونڈیا گیا — پٹیالہ ، برنالہ ، بٹھنڈہ ، فتح گڑھ صاحب ، سنگرور ، کپورتھلہ ، مہندرگڑھ اتے کوہستان ۔ کپورتھلہ ریاست دے مہاراجہ جگتجیت سنگھ نوں نائب-راج پرمکھ دج عہدہ دتا گئیا ۔ پر منتری- منڈل بناؤن ویلے کئی کٹھنائیاں پیدا ہو گئیاں ۔ آخر 20 اگست 1948 نوں س۔ علم سنگھ راڑیوالا ماتحت نگران سرکار بنائی گئی ۔ کئی یتناں توں بعد 13 جنوری 1949 ای۔ نوں س۔ علم سنگھ راڑیوالے نوں مکھ منتری بنا کے منتری- منڈل بنایا گیا ۔ پر پھر وی منتری-منڈل دی ٹٹ-بھنّ چلدی رہی ۔
سن 1952 ای۔ دیاں چوناں وچ کسے وی سیاسی پارٹی نوں اکثریت حاصل نا ہو سکی ۔ آزاد امیدواراں دی مدد نال پہلاں کانگرس نے سرکار لئی حق جتایا اتے بعد وچ اکالی دل نے یونائیٹڈ فرنٹ دی حکومت بنائی ۔ پر مارچ 1953 وچ اوہ ٹٹ گئی ۔ تد صدارتی راج لاگوُ کیتا گیا ۔ سن 1954 وچ انترم چوناں ہوئیاں جس وچ کانگرس نوں اکثریت حاصل ہوئی ۔ پہلاں کرنل رگھبیر سنگھ مکھ منتری بنیا اتے سن 1955 وچ اس دی موت توں بعد برشبھان نوں مکھ منتری بنایا گیا ۔ سن 1953 وچ ہند سرکار ولوں قائم کیتے سٹیٹس ریارگنائیزیشن کمیشن دی سفارش’ تے 1 نومبر 1956 نوں پیپسو نوں پنجاب وچ سمو دتا گیا ۔ اس طرحاں پنجاب دیاں ریاستاں دی ہوند مستقل طور تے ختم ہو گئی ۔
حوالے[سودھو]
- ↑ Gupta, Om (2006). Encyclopaedia of India, Pakistan and Bangladesh Vol.7. Delhi: Isha Books, 1875-6. ISBN 81-8205-396-X.