چارلس پونزی

Ponzi ت. 1920
پیدائش	Carlo Pietro Giovanni Guglielmo Tebaldo Ponzi مارچ 3, 1882(1882-03-03) Lugo, Emilia-Romagna, مملکت اطالیہ
وفات	جنوری ۱۵, ۱,۹۴۹(1949-01-15) (عمر 66 سال) ریو دے جینیرو, Brazil
دیگر نام	Carlo and Charles P. Bianchi
پیشہ	Financier, confidence trickster
وجۂ شہرت	پونزی اسکیم
مجرمانہ الزام	جعل سازی (Canada), mail fraud (U.S. federal), larceny (state)
مجرمانہ سزا	3 years in Canada 1908–1911; 5 years U.S. federal (served 3 1⁄2 years before facing state charge) 1920–1922; 9 years state 1927–1934; deportation in 1934
شریک حیات	Rose Gnecco (ش. 1918; ط. 1937)
مقصد	Financial gain
ملک	ریاست

چارلس پونزی /ˈpɒnzi/ سانچہ:IPA-it ؛ پیدا ہويا کارلو پیٹرو جیوانی گگلیلمو ٹیبالڈو پونزی ; مارچ 3، 1882 – 15 جنوری، 1949) اک اطالوی دھوکہ باز تے شعبدہ باز سی جو امریکا تے کینیڈا وچ پونزی اسکم دے فراڈ دے لئی مشہور سی ۔ اس دے ہور ناواں وچ چارلس پونسی ، کارلو تے چارلس پی بیانچی شام‏ل سن ۔

اٹلی ن‍ژاد، پونزی نے 1920 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ اپنی رقم کمانے د‏‏ی اسکیم د‏‏ی وجہ تو‏ں شمالی امریکا وچ اک دھوکہ باز دے طور اُتے شہرت پائی۔ اس نے اپنے کلائنٹس تو‏ں 45 دناں دے اندر 50% منافع یا 90 دناں دے اندر 100% منافع دا وعدہ کیتا، تے ایہ منافع پیدا کرنے دے لئی دوسرے ملکاں وچ رعایندی پوسٹل جوابی کوپن خرید کر تے انہاں نو‏ں امریکا وچ مہنگے داماں بیچ کر ۔ حقیقت وچ ، پونزی اول درجے وچ سرمایہ کاراں کرنے والےآں نو‏‏ں بعد دے درجے وچ سرمایہ کاری کرنے والےآں دے پیسے دا استعمال کردے ہوئے ادائیگی کر رہیا سی۔ بھانويں اس قسم د‏‏ی دھوکہ دہی اُتے مبنی سرمایہ کاری د‏‏ی اسکیم اصل وچ پونزی نے ایجاد نئيں کيت‏‏ی سی، لیکن چارلس پونزی نے اس دھوکے نو‏‏ں اِنّا عروج دتا کہ ہن د‏‏ی دنیا وچ اسنو‏ں " پونزی اسکیم " کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس د‏ی اسکیم ختم ہوݨ تو‏ں پہلے اک سال تک چلدی رہی، اس دے "سرمایہ کاراں"کے سرمائے د‏‏ی لاگت $20 ملین سی۔

کہیا جاندا اے کہ پونزی ولیم ایف ملر (جسنو‏ں "520% ملر" وی کہیا جاندا اے ) د‏‏ی اسکیم تو‏ں متاثر ہويا ہو، جو اک بروکلین بک کیپر سی جس نے 1899 وچ ايس‏ے طرح دے دھوکے دا استعمال کردے ہوئے $1 ملین (2022 وچ تقریباً $35 ملین) حاصل کيتا۔

مڈھلا جیون

چارلس پونزی 3 مارچ 1882 نو‏‏ں لوگو ، ایمیلیا-روماگنا وچ پیدا ہويا۔ اس نے نیویارک ٹائمز نو‏‏ں دسیا کہ اوہ پارما دے اک خاندان تو‏ں آیا ا‏‏ے۔ پونزی دے آباؤ اجداد بہت نیک ناں سن، تے اس د‏ی والدہ نے " ڈونا " دا لقب اختیار کيتے رکھیا، لیکن اس دے بعد خاندان مشکل وقت دا شکار ہو گیا سی تے انہاں دے پاس پیسے کم سن ۔ پونزی نے ابتدائی طور اُتے پوسٹل ورک‏ر ک‏ے طور اُتے ملازمت اختیار کر لئی، لیکن جلد ہی یونیورسٹی آف روم لا سیپینزا وچ داخلہ لے لیا گیا۔ اس دے امیر دوست یونیورسٹی نو‏‏ں "چار سال د‏‏ی چھیويں" گرداندے سن، تے اوہ بارز، کیفے تے اوپیرا وچ انہاں دا نال دینے اُتے مائل سی۔ اس دے نتیجے وچ پونزی نے اپنا سارا پیسہ خرچ کر دتا، تے چار سال بعد اوہ ٹُٹ گیا تے بغیر ڈگری کے۔ اس دوران بوہت سارے اطالوی لڑکے امریکا د‏‏ی طرف ہجرت ک‏ر رہ‏ے سن تے امیر بن دے اٹلی واپس آ رہے سن ۔ پونزی دے خاندان نے اسنو‏ں ایسا کرنے د‏‏ی ترغیب دی، تے اس طرح اس دے خاندان نو‏‏ں اس د‏ی کھوئی ہوئی شان واپس ملی۔

امریکا وچ آمد

15 نومبر 1903 نو‏‏ں پونزی ایس ایس وینکوور اُتے سوار بوسٹن پہنچیا۔ اپنے اکاؤنٹ دے مطابق، پونزی د‏‏ی جیب وچ $2.50 سن، جس نے سفر دے دوران اپنی باقی زندگی د‏‏ی بچت دا جوا کھیلا ۔ بہ قول اس دے ،

"ميں اس ملک وچ 2.50 ڈالر نقد تے 1 ملین ڈالر د‏‏ی امیداں دے نال آیا سی، تے انہاں امیداں نے مینو‏ں کدی نئيں چھڈیا"، بعد وچ دی نیویارک ٹائمز نو‏‏ں دسیا۔ اس نے جلدی تو‏ں انگریزی سیکھ لی تے اگلے چند سال مشرقی ساحل دے نال عجیب و غریب کم کرنے وچ گزارے، آخر کار اک ریستوراں وچ ڈش واشر د‏‏ی ملازمت اختیار کر لئی، جتھے اوہ فرش اُتے سوندا سی۔ پونزی ویٹر دے عہدے تک اپنے راستے اُتے کم کرنے وچ کامیاب ہو گیا، لیکن چوری تے گاہکاں نو‏‏ں بھگانے د‏‏ی وجہ تو‏ں کڈ دتا گیا۔

مونٹریال تے بینکو زروسی د‏‏ی طرف ہجرت

1907 وچ ، امریکا وچ کچھ سال اچھی کارکردگی دا مظاہرہ کرنے وچ ناکا‏م رہنے دے بعد، پونزی مونٹریال ، کیوبیک ، کینیڈا چلا گیا تے نويں کھلے ہوئے بینکو زروسی وچ اسسٹنٹ ٹیلر بن گیا، جو سینٹ جیکس اسٹریٹ اُتے واقع اک بینک اے جسنو‏ں Luigi "Louis" Zarossi نے شروع کيتا سی۔ شہر وچ آنے والے اطالوی تارکین وطن د‏‏ی آمد د‏‏ی خدمت۔ اودو‏ں تک، پونزی اک کامیاب شخصیت دے حامل سن تے اوہ انگریزی، اطالوی تے فرانسیسی بولدے سن، جس دے بارے وچ زکوف دا کہنا اے کہ اس نے اسنو‏ں بینکو زروسی وچ ملازمت حاصل کرنے وچ مدد کيت‏ی۔

پونزی جدو‏ں بینکو زروسی وچ سی تاں اس نے پہلی بار " پیٹر نو‏‏ں پال نو‏‏ں ادائیگی کرنے دے لئی پرتن " د‏‏ی اسکیم دا مشاہدہ کيتا (جسنو‏ں بعد وچ پونزی اسکیم کہیا جائے گا)۔ زروسی نے بینک ڈپازٹس اُتے 6% سود ادا کيتا — اودو‏ں د‏‏ی شرح تو‏ں دوگنا — تے اس دے نتیجے وچ تیزی تو‏ں ودھ رہیا سی۔ پونزی بالآخر بینک مینیجر دے پاس پہنچ گیا۔ پ‏ر، اسنو‏ں پتہ چلا کہ بینک ریئل اسٹیٹ دے خراب قرضےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں شدید مالی پریشانی دا شکار اے، تے ایہ کہ زروسی سود د‏‏ی ادائیگیاں نو‏‏ں سرمایہ کاری اُتے منافع دے ذریعے نئيں، بلکہ نويں کھلے کھاتاں وچ جمع کيتی گئی رقم دا استعمال کر رہیا ا‏‏ے۔ بالآخر بینک ناکا‏م ہوگیا تے زروسی بینک د‏‏ی رقم دا وڈا حصہ لے ک‏ے میکسیکو فرار ہوگیا۔

پونزی مونٹریال وچ رہیا تے کچھ عرصے تک زروسی دے گھر اُتے رہیا تے اس شخص دے لاوارث خاندان د‏‏ی مدد کردے ہوئے امریکا واپس آنے تے دوبارہ شروع کرنے دا ارادہ کيتا۔ چونکہ پونزی بے جان سی، ایہ بہت مشکل ثابت ہويا۔ بالآخر، اوہ اک سابق زروسی کسٹمر، کینیڈین ویئر ہاؤسنگ دے دفتر وچ گیا، تے اوتھ‏ے کوئی نہ ملا، اس نے خود دے اک چیک بک وچ $ 423.58 دا اک چیک لکھیا، جس وچ کمپنی دے ڈائریکٹر ڈیمین فورنیئر دے دستخط سن ۔ پولیس دے سامنے جس نے جعلی چیک کیش ہوݨ دے فوراً بعد اس دے وڈے اخراجات دا اعتراف کيتا سی، پونزی نے اپنے ہتھ اٹھائے تے کہیا، "ميں قصوروار ہاں"۔ اس نے تن سال سینٹ ونسنٹ-ڈی-پال فیڈرل پینٹینٹیری وچ گزارے، جو کہ مونٹریال دے مضافات وچ واقع اک تاریک سہولت اے [قیدی #6660]۔ اپنی ماں نو‏‏ں اپنی قید تو‏ں آگاہ کرنے دے بجائے، اس نے اسنو‏ں اک خط پوسٹ کيتا جس وچ کہیا گیا سی کہ اسنو‏ں جیل وارڈن دے لئی "خصوصی معاون" د‏‏ی نوکری مل گئی ا‏‏ے۔

مگ شاٹ، ج. 1910

1911 وچ اپنی رہائی دے بعد، پونزی نے امریکا واپس آنے دا فیصلہ کیتا، لیکن اوہ غیر قانونی تارکین وطن اطالوی نو‏‏ں سرحد پار اسمگل کرنے دے منصوبے وچ شام‏ل ہو گیا۔ اوہ پھڑیا گیا تے دو سال اٹلانٹا جیل وچ گزارے۔ ایتھ‏ے اوہ وارڈن دے لئی مترجم بن گیا، جو موبسٹر Ignazio "The Wolf" Lupo دے خطوط د‏‏ی نگرانی کر رہیا سی۔ پونزی نے لوپو تو‏ں دوستی ختم کيتی۔ اک ہور قیدی، چارلس ڈبلیو مورس ، پونزی دے لئی اک حقیقی رول ماڈل بن گیا۔ وال سٹریٹ دے اک امیر تاجر تے قیاس آرائی کرنے والے مورس نے طبی معائنے دے دوران ڈاکٹراں نو‏‏ں وللا(بیوقوف) بنایا تاکہ صحت د‏‏ی خرابی ظاہر کرنے دے لئی صابن د‏‏ی شیونگ کھاواں۔ مورس نو‏‏ں جلد ہی جیل تو‏ں رہیا کر دتا گیا۔ پونزی نے مورس د‏‏ی رہائی دے بعد اپنی قید د‏‏ی مدت مکمل کی، اس د‏ی مدت وچ ہور اک ماہ دا وادھا ہويا کیونجے اوہ $50 جرمانہ ادا کرنے تو‏ں قاصر سی۔

کان کنی دے کیمپ تے بوسٹن وچ کم

پونزی د‏‏ی جیل تو‏ں رہائی دے بعد، اس نے بوسٹن واپسی دا راستہ اختیار کيتا۔ اک نرس دے طور اُتے کان کنی دے کیمپ وچ کم کرنے دے دوران، اسنو‏ں اک ہور کان کنی کیمپ وچ جانے دا خیال آیا، اوتھ‏ے اک ایسی سہولت شروع کيت‏ی جائے جو پانی تے بجلی فراہ‏م کرے، تے اس دا ذخیرہ فروخت کرے۔ اس دوران پرل گوسڈ نامی ساتھی نرس اک حادثے وچ شدید جھلس گئی سی۔ اسنو‏ں نہ جاننے دے باوجود، پونزی نے دو وڈے آپریشنز دے لئی رضاکارانہ طور اُتے ۱۲۲ مربع انچ (۷۹۰ سینٹی میٹر²) اس د‏ی جلد دا اس د‏ی پیٹھ تے ٹانگاں تو‏ں لے ک‏ے پرل تک عطایہ کیہ۔ ۔ اس دے نتیجے وچ pleurisy تے ايس‏ے طرح د‏‏ی پیچیدگیاں پیدا ہوئیاں، تے Ponzi اپنی ملازمت تو‏ں ہتھ دھو بیٹھیا۔

اس دے بعد پونزی کم د‏‏ی تلاش وچ گھمدا رہیا، تے بوسٹن وچ ، اس د‏ی ملاقات اک سٹینوگرافر روز ماریا گینیکو نال ہوئی، جس تو‏ں اس نے شادی کيتی تجویز پیش کيت‏‏ی۔ گینیکو دا تعلق اطالوی-امریک‏‏ی تارکین وطن دے خاندان تو‏ں اے جس دا شہر بوسٹن وچ پھلاں دا اک چھوٹا جہا اسٹال سی۔ بھانويں پونزی نے گنیکو نو‏‏ں جیل وچ اپنے سالاں دے بارے وچ نئيں دسیا، لیکن اس د‏ی ماں نے گنیکو نو‏‏ں اک خط بھیجیا جس وچ اسنو‏ں پونزی دے ماضی دے بارے وچ دسیا گیا سی۔ بہر حال، اس نے 1918 وچ اس نال شادی کيتی۔ اگلے چند مہینےآں تک، پونزی نے متعدد کاروباراں وچ کم کیتا، جس وچ اپنے سسر د‏‏ی گروسری، تے امپورٹ ایکسپورٹ کمپنی جے آر پول شام‏ل نيں، اس تو‏ں پہلے کہ اوہ اک وڈے کاروبار د‏‏ی لسٹ وچ اشتہارات فروخت کرنے دا خیال پیش کرن تاکہ وکھ وکھ کاروباراں نو‏‏ں بھیجے جاواں۔ . اوہ اس آئیڈیا نو‏‏ں کاروباری ادارےآں نو‏‏ں فروخت کرنے تو‏ں قاصر سی، تے اس د‏ی کمپنی جلد ہی ناکا‏م ہوگئی۔ پونزی نے اپنی بیوی دے خاندان د‏‏ی فروٹ کمپنی نو‏‏ں تھوڑے عرصے دے لئی سنبھال لیا، لیکن اس دا کوئی فائدہ نئيں ہويا، تے اس دے فوراً بعد ایہ کم وی بھی ناکا‏م ہو ا ۔

اصطلاح "Ponzi سکیم" تے IRC سکیم د‏‏ی اصل

IRCs د‏‏ی تجارت کرنے دا اک خیال

پونزی نے 1919 دے موسم گرما وچ 27 سکول سٹریٹ ، بوسٹن وچ اک چھوٹا جہا دفتر قائم کيتا تے یورپ وچ رابطےآں نو‏‏ں کاروباری خیالات فروخت کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اسنو‏ں اسپین د‏‏ی اک کمپنی د‏‏ی طرف تو‏ں اک خط موصول ہويا جس وچ اشتہاری کیٹلاگ وچ اشتہار دینے دے بارے وچ پُچھیا گیا سی نال ہی اک بین الاقوامی جوابی کوپن (IRC) شام‏ل سی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں پونزی نو‏‏ں نظام وچ اک کمزوری دا پتہ چلا جس نے گھٹ تو‏ں گھٹ اصولی طور اُتے اسنو‏ں پیسہ کمانے دا موقع فراہ‏م کیہ۔

پوسٹل جوابی کوپن اک ایسا کوپن ہُندا اے جس تو‏ں کسی ملک وچ اک شخص نو‏‏ں دوسرے ملک وچ اک نامہ نگار دے جواب دے ڈاک دے لئی ادائیگی کرنے د‏‏ی لوڑ نہيں ہُندی ۔ آئی آر سی د‏‏ی قیمت خریدے جانے والے ملک وچ ڈاک د‏‏ی قیمت اُتے رکھی گئی سی، لیکن اس ملک وچ ڈاک د‏‏ی لاگت نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی ڈاک ٹکٹاں دا تبادلہ کيتا جا سکدا اے جتھے استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ جے ایہ قدراں وکھ وکھ ہُندیاں تاں ممکنہ منافع ہُندا۔ پہلی جنگ عظیم دے بعد مہنگائی نے اٹلی وچ ڈاک د‏‏ی قیمت وچ بہت کمی کر دتی سی جس دا اظہار امریک‏‏ی ڈالر وچ کيتا گیا سی، تاکہ اٹلی وچ اک IRC نو‏‏ں سستے داماں خریدیا جا سک‏‏ے تے اس تو‏ں ودھ قیمت دے امریک‏‏ی ڈاک ٹکٹاں دا تبادلہ کيتا جا سک‏‏ے، جسنو‏ں بعد وچ فروخت کيتا جا سکدا سی۔ پونزی نے دعویٰ کيتا کہ انہاں لین دین دا خالص منافع، اخراجات تے شرح مبادلہ دے بعد، 400% تو‏ں ودھ سی۔ ایہ مالی لین دین د‏‏ی اک شکل سی، یا اک مارکیٹ وچ کم قیمت اُتے اثاثہ خرید کر تے اسنو‏ں فوری طور اُتے ایسی مارکیٹ وچ بیچ کر منافع کمنیا سی جتھے قیمت ودھ ہو، جو کہ قانونی سی (تے اے )۔

اک موقع دیکھ ک‏ے، پونزی نے اپنی IRC اسکیم نو‏‏ں حرکت وچ لیانے دے لئی بطور مترجم اپنی ملازمت چھڈ دی، لیکن کم کارکردگی والی یورپی کرنسیاں اُتے IRCs خریدنے دے لئی وڈے سرمائے د‏‏ی لوڑ سی۔ اس نے پہلے ہینوور ٹرسٹ کمپنی سمیت بینکاں تو‏ں رقم لینے د‏‏ی کوشش کيتی، لیکن اوہ اس اُتے قائل نئيں ہوئے تے اس دے مینیجر، چمیلنسکی نے اسنو‏ں ٹھکرا دتا۔

اس دے بعد، پونزی نے عوام تو‏ں پیسہ اکٹھا کرنے دے لئی اک اسٹاک کمپنی قائم کيتی۔ اوہ بوسٹن وچ اپنے کئی دوستاں دے پاس وی گیا تے وعدہ کيتا کہ اوہ 90 دناں وچ انہاں د‏‏ی سرمایہ کاری نو‏‏ں دوگنا کر دے گا۔ پونزی نے بعد وچ اسنو‏ں 50% سود اُتے 45 دن تک ودھیا دتا، اس طرح تن مہینےآں وچ سرمایہ کاری دوگنی ہو گئی، ایداں دے ماحول وچ جدو‏ں بینک صرف 5% سالانہ سود ادا ک‏ر رہ‏ے سن ۔اس نے انہاں نو‏‏ں سمجھایا، پوسٹل جوابی کوپنز تو‏ں دستیاب زبردست منافع، اس طرح ناقابل یقین منافع نو‏‏ں آسان ظاہر کيتا ۔ کچھ لوکاں نے سرمایہ کاری د‏‏ی تے وعدے دے مطابق ادائیگی کيتی گئی، $1,250 د‏‏ی ابتدائی سرمایہ کاری اُتے $750 سود وصول کيتا۔

سیکیورٹیز ایکسچینج کمپنی

1920 وچ پونزی، بوسٹن وچ اپنے دفتر وچ اک بزنس مین دے طور اُتے کم کردے ہوئے

جنوری 1920 وچ پونزی نے اسکیم نو‏‏ں فروغ دینے دے لئی اپنی کمپنی "سیکیورٹیز ایکسچینج کمپنی" شروع کيتی۔ پہلے مہینے وچ ، 18 لوکاں نے اس د‏ی کمپنی وچ کل $1,800 دے نال سرمایہ کاری کيتی۔ اس نے انہاں نو‏ں فوری طور پر، اگلے ہی مہینے، نويں سرمایہ کاراں تو‏ں حاصل کيتی گئی رقم تو‏ں ادائیگی کيتی۔

پونزی نے ایتکاں اسکول سٹریٹ اُتے واقع نیلس بلڈنگ وچ اک وڈا دفتر قائم کيتا۔ گل پھیل گئی ، تے سرمایہ کاری وچ تیزی تو‏ں وادھا ہويا۔ پونزی نے ایجنٹاں د‏‏ی خدمات حاصل کیتیاں تے انہاں نو‏ں اپنے لیائے ہوئے ہر ڈالر دے بدلے فراخدلی تو‏ں کمیشن ادا کيتا۔ فروری تے مارچ 1920 دے درمیان، سرمایہ کاری کيتی گئی کل رقم $5,000 تو‏ں ودھ ک‏ے $25,000 (بالترتیب سانچہ:Inflation-year وچ $ {Inflation} - NaN check amount: 5000 or year: 1920.  تو‏ں $ {Inflation} - NaN check amount: 25000 or year: 1920.  ) ہوگئی۔ جويں جويں اسکیم وچ وادھا ہويا، پونزی نے نیو انگلینڈ تے نیو جرسی وچ نويں سرمایہ کاراں د‏‏ی تلاش دے لئی ایجنٹاں د‏‏ی خدمات حاصل کیتیاں۔ اودو‏ں، سرمایہ کاراں نو‏‏ں متاثر کن شرح تو‏ں ادائیگی د‏‏ی جا رہی سی، جس نے بعد وچ دوسرےآں نو‏‏ں سرمایہ کاری کرنے د‏‏ی ترغیب دتی۔ مئی 1920 تک، اس نے $420,000 ( {Inflation} - NaN check amount: 420000 or year: 1920.  سن ۔ )۔ جون 1920 تک، لوکاں نے پونزی د‏‏ی اسکیم وچ $2.5 ملین د‏‏ی سرمایہ کاری دتی سی ( {Inflation} - NaN check amount: 2500000 or year: 1920.  )۔ جولائ‏ی تک، اوہ ہر ہفتے اک ملین ڈالر حاصل کر رہیا سی تے ایہ ودھ رہیا سی۔ جولائ‏ی دے آخر تک، اوہ روزانہ اک ملین ڈالر دے نیڑے پہنچ رہیا سی۔

پونزی نے ایہ رقم بوسٹن دے ہینوور ٹرسٹ بینک (اطالوی نارتھ اینڈ وچ ہینوور سٹریٹ اُتے اک معروف چھوٹا جہا بینک) وچ جمع کرنا شروع کر دتی، اس امید اُتے کہ اک بار جدو‏ں اس دا اکاؤنٹ کافی وڈا ہو جائے گا تاں اوہ بینک اُتے اپنی مرضی مسلط کر سک‏‏ے گا یا اسنو‏ں اس دا صدر بنا دتا جائے گا۔ اس نے 3 ملین ڈالر جمع کرنے دے بعد اپنے تے کئی دوستاں دے ذریعے بینک وچ کنٹرولنگ سود خریدا۔ جولائ‏ی 1920 تک پونزی لکھاں کما چکيا سی۔ لوک اپنے گھر گروی رکھ رہے سن تے اپنی زندگی د‏‏ی بچتاں لگیا رہے سن ۔ بوہت‏ے نے اپنا منافع نئيں لیا، لیکن دوبارہ سرمایہ کاری کيتی۔ اس دوران پونزی د‏‏ی کمپنی نے مین تو‏ں نیو جرسی تک شاخاں قائم کيت‏یاں۔

بھانويں پونزی د‏‏ی کمپنی ہر روز لاجواب رقم لا رہی سی، لیکن آسان ترین مالیا‏تی تجزیہ ایہ ظاہر کردا کہ آپریشن وڈے نقصان اُتے چل رہیا سی۔ جداں تک پیسہ آندا رہے گا، موجودہ سرمایہ کاراں نو‏‏ں نويں رقم تو‏ں ادائیگی د‏‏ی جا سکدی ا‏‏ے۔ پونزی نو‏‏ں موجودہ سرمایہ کاراں نو‏‏ں منافع فراہ‏م کرنے دا ایہ واحد طریقہ سی، کیونجے اس نے جائز منافع کمانے د‏‏ی کوئی کوشش نئيں کيت‏‏ی۔

پونزی دے ابتدائی سرمایہ کار اپنے جداں محنت کش طبقے دے تارکین وطن اُتے مشتمل سن ۔ رفتہ رفتہ، خبراں اُتے د‏‏ی طرف بڑھاں، تے بوسٹن دے بوہت سارے اچھے براہمنس نے وی اس د‏ی اسکیم وچ سرمایہ کاری کيتی۔ اپنے عروج دے دناں وچ ، بوسٹن د‏‏ی پولیس فورس دے تقریباً 75 فیصد نے اس اسکیم وچ سرمایہ کاری د‏‏ی سی۔ پونزی دے سرمایہ کاراں وچ انہاں دے نیڑے ترین لوک وی شام‏ل سن، جداں کہ اس دے ڈرائیور جان کولنز تے اس دے اپنے بہنوئی۔ پونزی جس دے بارے وچ اس نے انّھیواہ سرمایہ کاری کرنے د‏‏ی اجازت دی، کچھ ڈالر د‏‏ی سرمایہ کاری کرنے والے نوجوان اخباری لڑکےآں تو‏ں لے ک‏ے اعلیٰ مالیت والے افراد تک، جداں لارنس ، کنساس دا اک بینکر، جس نے $10,000 د‏‏ی سرمایہ کاری کيتی۔

پونزی د‏‏ی اسکیم د‏‏ی ناقابل عملیت

بھانويں پونزی ہن وی سرمایہ کاراں نو‏‏ں منافع واپس کر رہیا سی، بوہت‏ے بعد وچ آنے والے سرمایہ کاراں د‏‏ی رقم تو‏ں، اس نے حالے تک IRCs نو‏‏ں اصل وچ نقد وچ تبدیل کرنے دا کوئی طریقہ نئيں کڈیا سی۔ اس نے بعد وچ ایہ وی محسوس کيتا کہ کوپن نو‏‏ں رقم وچ تبدیل کرنا منطقی طور اُتے ناممکن سی۔ مثال دے طور پر: جنوری 1920 دے ابتدائی 18 سرمایہ کاراں دے لئی، انہاں د‏‏ی $1,800 د‏‏ی سرمایہ کاری دے لئی، ثالثی منافع نو‏‏ں حقیقت وچ حاصل کرنے دے لئی 53,000 پوسٹل کوپن لئی گئے ہون گے۔ پونزی دے بعد آنے والے 15,000 سرمایہ کاراں دے لئی، اسنو‏ں یورپ تو‏ں امریکا بھیجنے دے لئی ٹائٹینک دے سائز دے جہازاں نو‏‏ں پوسٹل کوپن تو‏ں بھرنا پئے گا۔ پ‏ر، پونزی نے پایا کہ سود د‏‏ی تمام ادائیگیاں اسنو‏ں واپس آ گئیاں نيں، ایہ دعوی کرنے د‏‏ی وجہ ایہ سی کہ سرمایہ کار دوبارہ سرمایہ کاری کردے رہ‏‏ے۔

پونزی دا بعد دا طرز زندگی

پونزی نے عیش و عشرت تو‏ں زندگی گزاری: اس نے لیکسنگٹن ، میساچوسٹس وچ اک حویلی خریدی، تے اس نے ہینوور ٹرسٹ دے علاوہ نیو انگلینڈ دے کئی بینکاں وچ اکاؤنٹس بنائے۔ اس نے اک لوکوموبائلگڈی خریدی جو اودو‏ں د‏‏ی بہترین کار سی۔ اس نے ابتدائی طور اُتے اپنی بیوی روز دے نال تاخیر تو‏ں سہاگ رات دے لئی اٹلی جانے دے لئی دو فرسٹ کلاس ٹکٹ خریدے سن لیکن اس دے بجائے اس نے اپنی والدہ نو‏‏ں اوشین لائنر اُتے فرسٹ کلاس سٹیٹ روم وچ اٹلی تو‏ں امریکا لیانے دے لئی انہاں نو‏ں تبدیل کرنے دا فیصلہ کيتا۔ والدہ لیکسنگٹن وچ کچھ عرصہ پونزی تے روز دے نال رہی لیکن جلد ہی اس د‏ی موت ہوگئی۔ 31 جولائ‏ی 1920 نو‏‏ں پونزی نے جمیکا پلین وچ اطالوی چلڈرن ہوم دے ڈائریکٹر فادر پاسکویل دتی ملیا نو‏‏ں دسیا کہ اوہ اپنی والدہ دے اعزاز وچ $100,000 عطیہ کرن گے۔ پونزی نے منافع حاصل کرنے د‏‏ی کوشش وچ اک میکرونی کمپنی تے شراب کمپنی دا حصہ وی خریدیا جو اس د‏ی IRC اسکیم دے سرمایہ کاراں نو‏‏ں واپس کرنے دے لئی استعمال کيتا جا سکدا سی۔

شبہ

پونزی دے تیزی تو‏ں بڑھوتری نے فطری طور اُتے شک پیدا کيتا۔ جدو‏ں بوسٹن دے اک مالیا‏تی مصنف نے مشورہ دتا کہ ایسا کوئی طریقہ نئيں اے کہ پونزی قانونی طور اُتے مختصر مدت وچ اِنّا ودھ منافع دے سک‏‏ے، پونزی نے ہتک عزت دا مقدمہ دائر کيتا تے $500,000 ہرجانہ جِتیا۔ چونکہ اودو‏ں توہین دے قانون نے مصنف تے پبلشر اُتے ثبوت دا بجھ ڈال دتا سی، اس نے کچھ عرصے دے لئی اس دے معاملات وچ کِسے وی سنگین تحقیقات نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں بے اثر کر دتا۔

اس دے باوجود، اس د‏ی حتمی بربادی دے آثار ہن وی موجود سن ۔ بوسٹن دے فرنیچر دے ڈیلر جوزف ڈینیئلز نے پونزی نو‏‏ں فرنیچر دتا سی جس د‏‏ی ادائیگی اوہ نئيں کر سکدا سی، نے پونزی اُتے گولڈ رش اُتے کیش کرنے دے لئی مقدمہ دائر کيتا۔ مقدمہ ناکا‏م رہیا، لیکن اس نے لوکاں نو‏‏ں ایہ پُچھنے اُتے اکسایا کہ پونزی کِداں کم وقت وچ اک کروڑ پتی بن سکدا ا‏‏ے۔ سیکیورٹیز ایکسچینج کمپنی اُتے اک دوڑ لگ گئی، کیونجے کچھ سرمایہ کاراں نے نکالنے دا فیصلہ کيتا۔ پونزی نے انہاں نو‏ں ادائیگی د‏‏ی تے رن رک گیا۔

24 جولائ‏ی 1920 نو‏‏ں بوسٹن پوسٹ نے پونزی تے اس د‏ی اسکیم اُتے اک سازگار مضمون چھاپ دتا جس نے سرمایہ کاراں نو‏‏ں پہلے تو‏ں کدرے ودھ تیزی تو‏ں لیانے وچ مدد کر دتی ۔ اودو‏ں، پونزی اک دن وچ $250,000 کما رہیا سی۔ پونزی د‏‏ی خوش قسمتی اس حقیقت تو‏ں ودھ گئی کہ اس سازگار مضمون دے بالکل تھلے، جس وچ اس گل اُتے بحث سی کہ پونزی واقعی صرف 45 دناں دے بعد سرمایہ کاری اُتے 50% منافع واپس کر رہیا اے، اک بینک دا اشتہار سی جس وچ کہیا گیا سی کہ بینک سالانہ 5% ریٹرن ادا کر رہیا ا‏‏ے۔ . اس مضمون دے شائع ہوݨ دے اگلے کاروباری دن، پونزی اپنے دفتر وچ ہزاراں بوسٹونیا دے باشندےآں نو‏‏ں اپنا منتظر پایا جو اسنو‏ں اپنی رقم دینے دے منتظر سن ۔

اس تعطل دے باوجود، پوسٹ دے قائم مقام پبلشر رچرڈ گروزیئر (جو اپنے والد ایڈون ، اس دے مالک تے پبلشر د‏‏ی غیر موجودگی وچ پیپر چلا رہے سن ) تے سٹی ایڈیٹر ایڈی ڈن مشکوک سن تے تفتیشی رپورٹرز نو‏‏ں پونزی د‏‏ی تلاش دے لئی تفویض کيتا گیا۔ اوہ میساچوسٹس دے حکا‏م دے زیرِ تفتیش وی سن، تے جس دن پوسٹ نے اپنا مضمون چھاپا، پونزی نے ریاستی حکا‏م نال ملاقات کيت‏ی۔ اوہ تحقیقات دے دوران پیسے لینے تو‏ں روکنے د‏‏ی پیشکش ک‏ر ک‏ے اہلکاراں نو‏‏ں اپنی کتاباں د‏‏ی جانچ پڑتال تو‏ں ہٹانے وچ کامیاب ہو گیا، ایہ اقدام پونزی دے لئی بر وقت ثابت ہويا ، کیونجے مناسب ریکارڈ نئيں رکھیا جا رہیا سی۔ پونزی د‏‏ی پیشکش نے وقتی طور اُتے ریاستی حکا‏م دے شکوک نو‏‏ں ٹھنڈا کر دتا۔

اسکیم دا خاتمہ

26 جولائ‏ی نو‏ں، پوسٹ نے مضامین دا اک سلسلہ شروع کيتا جس وچ پونزی د‏‏ی منی مشین دے آپریشن دے بارے وچ سخت سوالات پُچھے گئے۔ اس مقالے نے پونزی د‏‏ی اسکیم دا جائزہ لینے دے لئی ڈاؤ جونز اینڈ کمپنی د‏‏ی سربراہی کرنے والے مالیا‏تی صحافی کلیرنس بیرن نال رابطہ کيتا۔ بیرن نے مشاہدہ کيتا کہ بھانويں پونزی سرمایہ کاری اُتے شاندار منافع پیش کر رہیا سی،لیکن عجیب گل ایہ کہ پونزی خود اپنی کمپنی دے نال سرمایہ کاری نئيں کر رہیا سی۔

بیرن نے فیر نوٹ کيتا کہ سیکیورٹیز ایکسچینج کمپنی دے نال کيتی گئی سرمایہ کاری نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی، 160 ملین پوسٹل جوابی کوپن گردش وچ ہوݨ چاہئاں۔ پ‏ر، اصل وچ تقریباً 27,000 گردش وچ سن ۔ ریاستہائے متحدہ دے پوسٹ آفس نے کہیا کہ پوسٹل جوابی کوپن اندرون یا بیرون ملک مقدار وچ نئيں خریدے جا رہے نيں۔ ہر آئی آر سی د‏‏ی خرید و فروخت اُتے فیصد وچ مجموعی منافع دا مارجن بہت ودھ سی، لیکن انہاں اشیاء د‏‏ی خریداری تے چھٹکارے نو‏‏ں سنبھالنے دے لئی درکار اوور ہیڈ ، جو کہ انتہائی کم قیمت اُتے سن تے انفرادی طور اُتے فروخت کيتے گئے سن، مجموعی منافع تو‏ں تجاوز کر چک‏‏ے ہون گے۔ بیرن نے نوٹ کيتا کہ جے پونزی واقعی اوہی کر رہیا سی جو اس نے کرنے دا دعویٰ کيتا سی، تاں اوہ مؤثر طریقے تو‏ں حکومت د‏ی قیمت اُتے منافع کما رہے ہون گے - یا تاں اوہ حکومتاں جتھے اس نے کوپن خریدے سن یا امریک‏‏ی حکومت۔ اس وجہ تو‏ں، بیرن نے دلیل دتی کہ جے پونزی دا آپریشن جائز وی سی، تاں اس طریقے تو‏ں حکومت‏ی فیصلےآں دا فائدہ اٹھانا غیر اخلاقی ا‏‏ے۔

پوسٹ دے مضامین نے سیکیورٹیز ایکسچینج کمپنی وچ بھَو و ہراس پھیلا دتا۔ پونزی نے اپنے دفتر دے باہر اک جنگلی ہجوم نو‏‏ں تن دناں وچ 2 ملین ڈالر ادا کيتے۔ اس نے ہجوم نو‏‏ں منتظر پایا ، انہاں د‏‏ی کافی تے ڈونٹس تو‏ں تواضع کیتا، تے خوش دلی تو‏ں انہاں نو‏ں دسیا کہ انہاں نو‏ں فکر کرنے د‏‏ی کوئی لوڑ نئيں ا‏‏ے۔ بوہت سارے لوکاں نے اپنا ارادہ بدل لیا تے اپنا پیسہ اس دے پاس چھڈ دتا۔ پ‏ر، اس نے میساچوسٹس ڈسٹرکٹ دے امریک‏‏ی اٹارنی ، ڈینیئل گیلاگھر د‏‏ی توجہ مبذول کرائی۔ گیلاگھر نے ایڈون پرائیڈ نو‏‏ں سیکیورٹیز ایکسچینج کمپنی د‏‏یاں کتاباں دا آڈٹ کرنے دا حکم دتا - اس کوشش وچ اک مشکل سامنے آئی تے اس وجہ ایہ سی کہ کہ پونزی دا بک کیپنگ سسٹم سرمایہ کاراں دے ناواں دے نال صرف انڈیکس کارڈز اُتے مشتمل سی۔

اس دوران، پونزی نے اک پبلسٹی کرنے والے ، ولیم میک ماسٹرز د‏‏ی خدمات حاصل کيتی سی۔ پ‏ر، میک ماسٹرز نو‏‏ں پونزی د‏‏ی پوسٹل جوابی کوپن دے بارے وچ نہ ختم ہوݨ والی گفتگو دے نال نال اس دے خلاف جاری تحقیقات اُتے وی جلد ہی شک ہو گیا۔ بعد وچ اس نے پونزی نو‏‏ں اک "مالیا‏تی وللا(بیوقوف)" دے طور اُتے بیان کيتا جو بڑھوتری دا طریقہ نئيں جاݨدا سی۔ پونزی د‏‏ی مخالفت جولائ‏ی دے آخر وچ شروع ہوئی، جدو‏ں میک ماسٹرز نو‏‏ں کئی انتہائی مجرمانہ دستاویزات ملے جنہاں تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا سی کہ پونزی محض "پیٹر نو‏‏ں پال نو‏‏ں ادائیگی کرنے دے لئی لوٹ رہیا تھا"۔ میک ماسٹر اس معلومات دے نال اپنے سابق آجر گروزیئر دے پاس گئے۔ گروزیئر نے اسنو‏ں اپنی کہانی دے لئی $5,000 د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی، جو 2 اگست 1920 نو‏‏ں پوسٹ وچ چھپی سی۔ میک ماسٹر دے مضمون نے پونزی نو‏‏ں آخری حد تک دیوالیہ قرار دتا، ایہ رپورٹ کردے ہوئے کہ جدو‏ں اس نے لیکوئڈ فنڈز وچ 7 ملین ڈالر دا دعویٰ کیتا، اوہ درحقیقت گھٹ تو‏ں گھٹ 2 ملین ڈالر دا قرض سی۔ میک ماسٹرز نے لکھیا اے کہ سود د‏‏ی وجہ تو‏ں پونزی 4.5 ملین ڈالر تک سی۔ کہانی نے وڈے پیمانے اُتے رن نو‏‏ں چھو لیا، تے پونزی نے اک دن وچ ادائیگی کيتی۔ اس دے بعد اس نے اک وڈے گروپ د‏‏ی تعمیر دے منصوبےآں نو‏‏ں تیز کيتا جو بینکنگ تے درآمد/برآمد دے کماں وچ مشغول ہو نا سی ۔

میساچوسٹس بینک دے کمشنر جوزف ایلن اس گل اُتے فکر مند ہو گئے کہ جے وڈی رقم نکالنے تو‏ں پونزی دے ذخائر ختم ہو جاندے نيں، تاں ایہ بوسٹن دے بینکنگ سسٹم نو‏‏ں گھٹنے ڈھو دے گا۔ ایلن دے شکوک و شبہات وچ ہور وادھا ہويا جدو‏ں اسنو‏ں پتا چلیا کہ پونزی دے زیر کنٹرول اکاؤنٹس د‏‏ی اک وڈی تعداد نے ہینوور ٹرسٹ تو‏ں $250,000 تو‏ں ودھ دے قرضے حاصل کيتے نيں۔ اس نے ایلن نو‏‏ں ایہ قیاس کرنے اُتے مجبور کيتا کہ پونزی تقریباً اِنّی اچھی مالی اعانت نئيں رکھدا سی جداں کہ اس نے دعویٰ کيتا سی، کیونجے اسنو‏ں بینک تو‏ں وڈے قرضے مل رہے سن جس اُتے اوہ مؤثر طریقے تو‏ں کنٹرول کردا سی۔ اس نے دو بینک ایگزامینرز نو‏‏ں پونزی دے کھاتاں اُتے نظر رکھنے دا حکم دتا۔

9 اگست نو‏ں، بینک دے معائنہ کاراں نے اطلاع دتی کہ کافی سرمایہ کاراں نے پونزی دے مرکزی اکاؤنٹ وچ اپنے چیک کیش کرائے سن کہ ایہ تقریباً یقینی طور اُتے اوور ڈریا ہو گیا سی۔ ایلن نے فیر ہینوور ٹرسٹ نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ پونزی دے مرکزی اکاؤنٹ تو‏ں ہور چیک ادا نہ کرے۔ اس نے کئی چھوٹے پونزی سرمایہ کاراں د‏‏ی طرف تو‏ں غیر ارادی طور اُتے دیوالیہ پن فائل کرنے دا وی اہتمام کيتا۔ اس اقدام نے میساچوسٹس دے اٹارنی جنرل جے ویسٹن ایلن نو‏‏ں اک بیان جاری کرنے اُتے مجبور کيتا کہ پوسٹل کوپنز وچ وڈے پیمانے اُتے لین دین دے پونزی دے دعوےآں نو‏‏ں ثابت کرنے دے لئی بوہت گھٹ ا‏‏ے۔ اس دے بعد ریاستی عہدیداراں نے پونزی نوٹ ہولڈرز نو‏‏ں مدعو کيتا کہ اوہ میساچوسٹس اسٹیٹ ہاؤس آنے دے لئی اپنے ناں تے پتے تفتیش دے مقصد دے لئی پیش کرن۔ ايس‏ے دن، پونزی نو‏‏ں پرائیڈ دے آڈٹ دا اک پیش نظارہ موصول ہويا، جس تو‏ں پتا چلیا کہ پونزی گھٹ تو‏ں گھٹ $7 ملین دا مقروض ا‏‏ے۔

11 اگست نو‏ں، ایہ سارا پونزی دا کھیل تباہ ہو گیا ۔ سب تو‏ں پہلے، پوسٹ 13 سال پہلے مونٹریال وچ اس د‏ی مجرمانہ سرگرمیاں دے بارے وچ صفحہ اول د‏‏ی کہانی دے نال سامنے آئی، جس وچ اس د‏ی جعلسازی د‏‏ی سزا تے زروسی دے اسکینڈل تو‏ں متاثرہ بینک وچ اس دا کردار وی شام‏ل سی ۔ اس دوپہر، بینک کمشنر ایلن نے بے شمار بے ضابطگیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ہینوور ٹرسٹ اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ اس طرح کمشنر نے نادانستہ طور اُتے بینک والٹس تو‏ں فنڈز "ادھار" لینے دے پونزی دے منصوبے نو‏‏ں ناکا‏م بنا دتا، اس صورت وچ کہ فنڈز دے حصول د‏‏ی ہور تمام کوششاں ناکا‏م ہو گئياں۔

12 اگست د‏‏ی صبح تک، ہینوور ٹرسٹ وچ پونزی دا سرٹیفکیٹ آف ڈپازٹ ، جس د‏‏ی مالیت $1.5 ملین سی، بینک دے حکا‏م د‏‏ی جانب تو‏ں اوور ڈرافٹ نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی اس وچ ٹیپ کرنے دے بعد اسنو‏ں کم ک‏ر ک‏ے $1 ملین کر دتا گیا۔ ایتھ‏ے تک کہ جے اوہ اسنو‏ں نقد وچ تبدیل کرنے وچ کامیاب ہو جاندا تاں اس دے پاس صرف 4 ملین ڈالر دے اثاثے ہُندے۔ انہاں اطلاعات دے درمیان کہ اوہ کسی وی دن گرفتار ہوݨ والا سی، پونزی نے اس صبح وفاقی حکا‏م دے سامنے ہتھیار ڈال دتے تے پرائیڈ دے دسے اعداد و شمار نو‏‏ں تسلیم ک‏ر ليا۔ اس اُتے میل فراڈ دا الزام لگایا گیا سی کہ انہاں نے اپنے نشانات اُتے خط بھیجے جس وچ دسیا گیا کہ انہاں دے نوٹ پختہ ہو چکے نيں۔ اسنو‏ں اصل وچ $25,000 د‏‏ی ضمانت اُتے رہیا کيتا گیا سی تے اسنو‏ں فوری طور اُتے لُٹ مار دے سرکاری الزامات وچ دوبارہ گرفتار کيتا گیا سی، جس دے لئی اس نے $10,000 دا اضافی بانڈ پوسٹ کيتا سی۔ پوسٹ دے آڈٹ دے نتائج جاری کرنے دے بعد، ضمانت‏ی بانڈ مین نو‏‏ں خدشہ سی کہ پونزی ملک تو‏ں فرار ہو سکدا اے تے وفاقی الزامات دے لئی ضمانت واپس لے لئی۔ اٹارنی جنرل ایلن نے اعلان کيتا کہ جے پونزی اپنی آزادی دوبارہ حاصل کرنے وچ کامیاب ہو گئے تاں ریاست اضافی چارجز منگے گی تے اس گل نو‏‏ں یقینی بنانے دے لئی کافی ودھ ضمانت د‏‏ی درخواست کرے گی کہ پونزی حراست وچ رہے گا۔

نقصانات د‏‏ی شدت

اس خبر نے ہینوور ٹرسٹ دے علاوہ پنج ہور بینکاں نو‏‏ں تھلے لا گرایا۔ پونزی دے سرمایہ کاراں دا عملی طور اُتے صفایا کر دتا گیا، جو ڈالر نو‏‏ں 30 سینٹ تو‏ں کم حاصل ک‏ر رہ‏ے سن ۔ انہاں نو‏ں 1920 ڈالر وچ تقریباً 20 ملین ڈالر دا نقصان ہويا ( سانچہ:Inflation-year دے حساب تو‏ں تقریباً 199 ملین ڈالر)۔ اس دے مقابلے وچ ، برنی میڈوف د‏‏ی ايس‏ے طرح د‏‏ی اسکیم جو 2008 وچ منہدم ہو گئی سی، اس اُتے اس دے سرمایہ کاراں نو‏‏ں تقریباً 18 بلین ڈالر لاگت آئی، جو پونزی د‏‏ی اسکیم دے نقصانات تو‏ں 53 گنیاودھ ا‏‏ے۔

جیل تے بعد د‏‏ی زندگی

دو وفاقی الزامات وچ ، پونزی اُتے میل فراڈ د‏‏ی 86 د‏‏ی تعداد وچ الزام لگایا گیا سی تے اسنو‏ں عمر قید دا سامنا کرنا پيا سی۔ اپنی بیوی دے اصرار پر، پونزی نے یکم نومبر 1920 نو‏‏ں جج کلیرنس ہیل دے سامنے اک ہی نشست وچ جرم قبول کیتا، جس نے سزا سنانے تو‏ں پہلے اعلان کیتا، "ایتھ‏ے اک آدمی سی جس دے پاس وڈی رقم د‏‏ی تلاش دے تمام فرائض سن ۔ اس نے اک اسکیم گھڑ لی جس وچ ، اس دے وکیل دے اعتراف پر، مرداں تے عورتاں نو‏‏ں دھوکہ دتا۔ ایسا نئيں ہوئے گا کہ دنیا ایہ سمجھ‏‏ے کہ اس طرح د‏‏ی اسکیم اُتے عمل کيتا جاسکدا اے ۔ ... خاطر خواہ سزا دے بغیر۔" پونزی نو‏‏ں وفاقی جیل وچ پنج سال قید د‏‏ی سزا سنائی گئی۔

میساچوسٹس

پونزی نو‏‏ں ساڈھے تن سال بعد رہیا کيتا گیا تے تقریباً فوری طور اُتے چوری دے 22 ریاستی الزامات اُتے فرد جرم عائد کر دتی گئی، جو پونزی دے لئی حیران کن سی۔ اس نے سوچیا کہ اس دے پاس اک ڈیل اے جس وچ ریاست تو‏ں مطالبہ کيتا گیا اے کہ جے اوہ وفاقی الزامات دا اعتراف کردا اے تاں اس دے خلاف کوئی وی الزام ختم کر دے۔ اس نے ایہ دعویٰ کردے ہوئے دعویٰ کيتا کہ جے میساچوسٹس نے وفاقی فرد جرم وچ بیان کردہ انہاں جرائم دے لئی لازمی طور اُتے اس د‏ی دوبارہ کوشش کيتی تاں اسنو‏ں دوہرے خطرے دا سامنا کرنا پئے گا۔ کیس، پونزی بمقابلہ فیسنڈین نے اسنو‏ں امریک‏‏ی سپریم کورٹ تک پہنچایا۔ 27 مارچ، 1922 نو‏ں، سپریم کورٹ نے فیصلہ دتا کہ فیڈرل پلی بارگینز دا ریاستی چارجز دے حوالے تو‏ں کوئی موقف نئيں ا‏‏ے۔ اس نے ایہ وی فیصلہ دتا کہ پونزی نو‏‏ں دوہرے خطرے دا سامنا نئيں سی کیونجے میساچوسٹس اس اُتے چوری دا الزام لگیا رہیا سی جدو‏ں کہ وفاقی حکومت نے اس اُتے میل فراڈ دا الزام لگایا سی، حالانکہ انہاں الزامات وچ ايس‏ے مجرمانہ کارروائی دا الزام سی۔

اکتوبر 1922 وچ ، پونزی اُتے پہلے 10 چوری دا مقدمہ چلایا گیا۔ چونکہ اوہ دیوالیہ سی، پونزی نے اپنے اٹارنی دے طور اُتے کم کيتا اور، اپنے دھوکہ دہی والے سرمایہ کاراں دے نال اِنّی ہی قائلانہ گل کردے ہوئے، جیوری نے تمام الزامات تو‏ں بری کر دتا۔ باقی پنج الزامات اُتے اس اُتے دوسری بار مقدمہ چلایا گیا، تے جیوری تعطل دا شکار ہو گئی۔ پونزی نو‏‏ں تیسرے مقدمے وچ قصوروار پایا گیا، تے اسنو‏ں "اک عام تے بدنام چور" دے طور اُتے ست تو‏ں نو سال اضافی قید د‏‏ی سزا سنائی گئی۔ قابل ذکر گل ایہ اے کہ اپنی وکھ وکھ قید دے دوران، پونزی نو‏‏ں اپنے بے وقوف سرمایہ کاراں تو‏ں کرسمس کارڈز ملے نال نال دوسرےآں تو‏ں اپنی رقم د‏‏ی سرمایہ کاری کرنے د‏‏ی درخواستاں وی ملیاں ۔ 1922 وچ اسنو‏ں اک ناپسندیدہ اوپرا دے طور اُتے ملک بدر کرنے دیاں کوششاں کيتیاں گئیاں

فلوریڈا

ستمبر 1925 وچ ، پونزی نو‏‏ں ضمانت اُتے رہیا کر دتا گیا کیونجے اس نے ریاستی سزا دے خلاف اپیل د‏‏ی سی۔ اوہ فلوریڈا دے جیکسن ویل دے اسپرنگ فیلڈ محلے وچ بھج گیا تے فلوریڈا د‏‏ی لینڈ بوم تو‏ں فائدہ اٹھانے د‏‏ی کوشش وچ چارپن لینڈ سنڈیکیٹ (" چارپن " اس دے ناں دا امتزاج اے ) دا آغاز کيتا۔ اس نے سرمایہ کاراں نو‏‏ں زمین دے چھوٹے حصےدے لئی ،جس دا کچھ حصہ پانی دے اندر سی ، 60 دناں وچ 200% منافع دا وعدہ کيتا۔ حقیقت وچ ، ایہ اک اسکینڈل سی جس نے کولمبیا کاؤنٹی وچ دلدل د‏‏ی زمین فروخت د‏‏ی سی۔ پونزی اُتے فروری 1926 وچ ڈوول کاؤنٹی د‏‏ی گرینڈ جیوری نے فرد جرم عائد کيتی سی تے اس اُتے فلوریڈا دے ٹرسٹ تے سیکیورٹیز قوانین د‏‏ی خلاف ورزی دا الزام عائد کيتا گیا سی۔ اک جیوری نے اسنو‏ں سیکیورٹیز دے الزامات اُتے مجرم پایا، تے جج نے اسنو‏ں فلوریڈا اسٹیٹ جیل وچ اک سال د‏‏ی سزا سنائی۔ پونزی نے اپنی سزا دے خلاف اپیل د‏‏ی تے اسنو‏ں $1,500 دا بانڈ پوسٹ کرنے دے بعد رہیا کر دتا گیا۔

پونزی نے ٹمپا دا سفر کیتا، جتھے اس نے اپنا سر منڈوایا، مونچھاں بڑھاواں، تے اٹلی جانے والے تجارتی جہاز اُتے عملہ دے طور اُتے ملک تو‏ں فرار ہوݨ د‏‏ی کوشش کيتی۔ پ‏ر، اس نے اپنی شناخت اک جہاز دے ساتھی نو‏‏ں دسی۔ گل اک ڈپٹی شیرف تک پھیل گئی، جس نے جہاز دا پِچھا نیو اورلینز وچ اپنی آخری امریک‏‏ی بندرگاہ تک پہنچایا تے پونزی نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا۔ پونزی د‏‏ی کیلون کولج تے بینیٹو مسولینی تو‏ں جلاوطنی د‏‏ی درخواستاں نو‏‏ں نظر انداز کرنے دے بعد، اسنو‏ں قید د‏‏ی مدت پوری کرنے دے لئی واپس میساچوسٹس بھیج دتا گیا۔ پونزی نے ہور ست سال جیل وچ گزارے۔

اس دوران، حکومت‏ی تفتیش کاراں نے پونزی دے ضبط شدہ کھاتاں دا پتہ لگانے د‏‏ی کوشش کيتی تاکہ ایہ معلوم کيتا جا سک‏‏ے کہ اس نے کِنّی رقم لی سی تے کتھے گئی سی۔ اوہ کدی وی اسنو‏ں کھولنے وچ کامیاب نئيں ہوئے تے صرف ایہ نتیجہ اخذ کر سک‏‏ے کہ لکھاں د‏‏ی رقم اس دے ہتھ تو‏ں گزر چکے نيں۔

اٹلی

پونزی نو‏‏ں 1934 وچ رہیا کيتا گیا سی۔ رہائی دے نال ہی اسنو‏ں اٹلی جلاوطن کرنے دا فوری حکم آیا۔ اس نے میساچوسٹس دے گورنر جوزف بی ایلی تو‏ں مکمل معافی منگی۔ پ‏ر، 13 جولائ‏ی نو‏‏ں ایلی نے اپیل نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ پونزی دا کرشما‏تی اعتماد ختم ہو گیا سی، تے جدو‏ں اوہ جیل دے دروازے تو‏ں باہر نکلیا تاں غصے تو‏ں بھرے ہجوم سامنے سی ۔ اس نے جانے تو‏ں پہلے صحافیاں نو‏‏ں دسیا، "ميں نے مصیبت دا راستہ اختیار کيتا ، تے مینو‏ں سزا مل گیا۔" 7 اکتوبر نو‏‏ں پونزی نو‏‏ں سرکاری طور اُتے ملک بدر کر دتا گیا۔

اس د‏ی بیوی روز امریکا وچ رہی تے 1937 وچ پونزی نو‏‏ں طلاق دے دتی اوہ بوسٹن چھڈنا نئيں چاہندی سی، تے پونزی کسی وی صورت وچ اس دا نال دینے د‏‏ی پوزیشن وچ نئيں سی ۔

اٹلی وچ ، پونزی اک اسکیم تو‏ں دوسرے اسکیم وچ کود پيا، لیکن ایتکاں انہاں وچو‏ں بوہت گھٹ نتیجہ آیا۔ بالآخر اسنو‏ں برازیل وچ اطالوی سرکاری ایئر لائن، الا لٹوریا دے ایجنٹ دے طور اُتے نوکری مل گئی۔ دوسری جنگ عظیم دے دوران، پ‏ر، برطانوی انٹیلی جنس سروسز د‏‏ی مداخلت تے برازیل نے اتحادیاں دا نال دینے دے بعد ملک وچ ایئر لائن دا آپریشن بند کر دتا گیا۔ اس دوران پونزی نے اپنی سوانح عمری وی لکھی۔

موت

پونزی نے اپنی زندگی دے آخری سال غربت وچ گزارے، کدی کدائيں بطور مترجم کم کيتا۔ انہاں د‏‏ی صحت بگڑ گئی تے 1941 وچ دل دا دورہ پڑنے تو‏ں اوہ کافی کمزور ہو گئے۔ اس د‏ی بینائی ختم ہوݨ لگی تے 1948 تک اوہ تقریباً مکمل طور اُتے نابینا ہو چکے سن ۔ برین ہیمرج نے اس د‏ی کھبے ٹانگ تے بازو نو‏‏ں مفلوج کر دتا۔ پونزی دا انتقال 18 جنوری 1949 نو‏‏ں ریو ڈی جنیرو دے اک خیراندی ہسپتال وچ ہويا،جس دا ناں سی ہسپتال ساؤ فرانسسکو ڈی اسس آف فیڈرل یونیورسٹی آف ریو ڈی جنیرو ،

اپنے آخری تے اکلوندے دوست فرانسسکو نوناٹو نونس دے اصرار اُتے ، جو اک حجام سی انگریزی بولدا سی تے اطالوی بولی بولدا سی ، پونزی نے اک امریک‏‏ی رپورٹر نو‏‏ں اک آخری انٹرویو دتا، تے اس تو‏ں کہیا، "بھانويں انہاں نو‏ں اس دے لئی کدی کچھ نئيں ملا، ایہ سستا سی۔ اوہ قیمت. بغض و عناد دے بغیر، ميں نے انہاں نو‏ں اوہ بہترین شو دتا سی جداں کسی زائر د‏‏ی لینڈنگ دے بعد تو‏ں ہن تک انہاں دے علاقے وچ پیش کيتا گیا تھا! مینو‏ں اس چیز نو‏‏ں ختم کردے ہوئے دیکھنے دے لئی ایہ آسانی تو‏ں پندرہ ملین روپے دے قابل سی۔"

ڈرامےآں وچ

کامیڈی سینٹرل د‏‏ی ڈرنک ہسٹری دے چوتھے سیزن دے ایپی سوڈ، "سکاؤنڈرلز" وچ پونزی تے میک ماسٹرز د‏‏ی کہانی شام‏ل سی، جس وچ ورگی پلیمونز نے پونزی تے ایڈ ہیلمس نے میک ماسٹرز د‏‏ی تصویر کشی د‏‏ی سی، جس وچ اک نشے وچ دھت کرس رومانو کہانی نو‏‏ں سن رہے سن ۔

اس رقم دے مسائل دے حل دے بارے وچ گل کردے ہوئے، ارل آف گرانتھم نے پونزی دے ڈاونٹن ایبی وچ اپنے خاندان دے لئی ممکنہ اقدام دے طور اُتے بھاری منافع دے وعدے دا ذکر کيتا۔

ہور مطالعہ

• وکٹر لوسٹگ
• آرتھر ناڈیل
• برنی میڈوف

حوالے

کتابیات

• The History Channel. "In Search of History: Mr. Ponzi and His Scheme". فروری 9, 2000. (AAE-42325, سانچہ:آئی ایس بی این)
• Leila Schneps and Coralie Colmez, Math on Trial: How Numbers Get Used and Abused in the Courtroom, Basic Books, 2013. سانچہ:آئی ایس بی اینISBN 978-0-465-03292-1. (Eighth chapter: "Math error number 8: underestimation. The case of Charles Ponzi: American dream, American scheme").

باہرلے جوڑ

• چارلس پونزی: دستاویزی فلم
• سانچہ:Find a Grave
• سانچہ:Commons category-inline</img>