چِٹھیاں بن سرناویوں

جیارجی ویلینتینووچ پلیخانوو
جم:	29 نومبر 1856 امپیریئل روس
موت:	30 مئی 1918 (عمر 61 سال) فنلینڈ
شہریت:	روسی
بولی:	روسی بولی
مکھ کم:	اتہاس دی ادویتوادی وضاحت
تحریک:	سماج وادی

'چٹھیئاں بن سرناویوں' کتاب "نویگ پبلیشرز-نوینشرز دلی" ولوں شائع جی۔ وی۔ پلیخانوو دی رچنا اے، جس نوں ڈاکٹر۔ ہربھجن سنگھ نے ترجمہ کیتا اے۔ اس کتاب دا چھاپک ایچ۔ایس۔ آفسیٹ اے۔ تنقید دی ایہہ کتاب وچ وکھ-وکھ چٹھیئاں راہیں سماج دے انگاں نوں ساہتی نکتانغار توں پنر-متاثر کرن دا یتن کیتا اے۔

چٹھیئاں

اس حصہ وچ "چھ"(اصل وچ "پنج" کیونکہ 'چوتھی' اصلوں ہی ملی نہیں تے پہلی، دوسری، تیسری، پنجویں تے چھیویں چٹھی ہی کتاب وچ اے) وکھ-وکھ موضوعاں مطابق چٹھیئاں ہن، جو ہن تک سماج، زندگی نوں ویکھن دے نظرئیے متعلق پرگٹائے وچاراں دا ملانکن/تنقید وی نالو نال کردیئاں، نواں نظرئیے پیش کردیئاں ہن، جویں-

پہلی چٹھی

اس چٹھی وچ کلا دے چنھاں مطلب شنگار وغیرہ توں کسے قبیلے متعلق سہج جذبات دا تے منو-برتی دے بھید دے پتہ لگن بارے ویچار کیتی اے۔ 'کاسالس' ایہہ گل باسوتو قبیلے دے کافیراں بارے کہندا اے، کہ اس قبیلے دیئاں اورتاں نے ااپنیئاں باہاں وچ دھات (لواے) دے چوڑے پائے ہندے ہن، جو چلن ویلے چھنکدے ہن۔ ایہہ وزندار ہندے ہن، پر پھر وی اس نوں خوبصورتی نال جوڑئا گئا کیونکہ لوہا ہناں لئی قیمتی دھات اے تے اسے نال اامیری تے خوبصورتی جڑی اے। برازیل دے 'کن' قبیلے وی کم ویلے لیئیاتمک ااواز کڈھدے ہن۔ ایہناں دا تعلقات کاو-روپاں دی بجائے کاوَ-وستاں نال اے۔ اں ہور وی ادھئین کیتا اے۔

دوسری چٹھی

ایہہ 'شروعاتی لوکاں' دی کلا دے رہسّ کھولن دی کوشش وچ یتنشیل چٹھی اے۔ جس وچ ہناں دے سماجی حوالےآں وچ کلا متعلق سمجھن دا یتن کیتا اے۔ شروعاتی انسان ہر طرحاں دا کم کردا سی پر 'جٹّ' وچ رہِ کے۔ ایہہ وکھری گل اے کہ سنے ہتھیار تے اگ دی ورتوں بارے سکھ لئا سی، پر ایہہ 'اک-جٹتا' دا ہی نتیجہ سی۔ لکھاری مطابق جتھے سانجھی کرئا لئی لوک جٹدے ہی نہیں، تھے کدے کلا پیدا نہیں ہو سکدی۔

تیسری چٹھی

ایہہ س توں اگلیرے پڑھاء اے کہ انسان خوراک لئی کلّ-مکلے دی تلاش 'چوں معاشی چارا پیدا ہوئیا ؟ بوچر مطابق، "ایہہ ناممکن اے۔" معاشی چارے لئی کئیاں یتن کم شیل سن۔ کم پرمکھ کارن سی، جس دا مطلب ہے-کسے سچیت دیش متعلق شریرک طاقت دی ورتوں۔ اس لئی پہلاں کھیڈاں ہوند وچ اائیاں، پھر شکار لئی ہتھیار ہوند وچ اائے۔ اس دے نال ہی طاقت، سدے نال ہی سدا کیندریکرن، جس نال مطلب چارے دا تجزیہ ہوند وچ آیا تے غلامداری یگ دے شروعات دے اشارہ شروع ہو گئے سن۔ اس دے وچ ہی 'کلا' وی موجود سی

پر لکھاری دا وچار اے کہ اادم کلا دا اتہاس کا ساڈے سمجھ وچ نہیں اا سکدا کیونکہ کلا 'کم' نالوں وی پرانی اے۔

چوتھی چٹھی

'چوتھی چٹھی' مول کتاب وچ وی نہیں تے صرف پہلی، دوسری، تیسری، پنجویں تے چھیویں چٹھی ہی کتاب وچ درج اے۔

پنجویں چٹھی

اس چٹھی وچ اادم لوکاں دی کلا بارے گل کیتی گئی اے۔ اس کلا نوں جرمن لوک نیچرووکر(Natur-Voker) کہندے ہن۔ اس دی اتہاس دی بھوتکوادی نظر راہیں سمجھن دا یتن کیتا گئا اے۔ 'لئس ایچّ۔ مورگن' نے متھئا اے کہ پرچین سماج وچ "رہتل دا یگ" دوں شروع ہندا اے، جدوں انسان نے سورّ-لپی دی کاڈھ کڈھی تے لکھنا شروع کیتا۔ 'ناچ' دے مکھ روپ رکھ کے س دی کرئاواں مطابق "اادم سماج" دی کلا بارے ویچار کیتی اے۔ لکھاری کہندا اے کہ گہنئاں دے کردار توں ایہہ اندازہ لگائیا جا سکدا اے کہ س قبیلے دیئاں تپادک شکتیئاں کس حالت وچ ہن۔ اارمبھ وچ وستوئاں پیوگ دے طور اُتے ورتیئاں جانیئاں شروع ہوئیاں، پھر ایہہ سوہنیئاں لگن لگیئاں تے جیون دا حصہ بن گئیاں۔ ایہناں وستاں وچ ہی 'کلا' دے تم نمونے سن۔

چھیویں چٹھی

اس وچ مرکزی برازیل تے نُ گنی دے پاپوئاں لوکاں دی کنگھی دے روپ، پھلاں(جاں شبجیئاں، جویں-کدو) نوں برتن دے طور اُتے ورتن دے حوالے نال ویچار، ریکھا گنت، پہراوے، جغرافیہ اادِ بارے گل کیتی اے تے وچار پیش کیتا اے کہ س ویلے دے انسان نوں بہتا کجھ سدی لوڑ نے ہی دے دتا۔ جویں- شکاری نوں چترکلا تے مورتیکلا "وان دین ستینین" نے بہت چت کیہا اے کہ جرمن شبد زیشنین(Zeichnen) اادم سماج دی ریکھاچتر-کلااچتر دے مڈھ نال ااپنے تعلقات دا پتہ دندا اے۔ واضع اے کہ اس شبد دی تپتی زیشین(Zeichen) توں ہوئی اے، جس دا مطلب اے 'چہن'۔ وان دین ستینین دا وچار اے کہ سنسار-سادھنر دے روپ وچ چہن-رچنا دا جم ریکھا-چتراں توں پہلاں ہوئیا۔ اں کلا دا ترقی ہندا اائیا۔

کلا تے سماجی جیون

اس وچ کلا دا سماج نال تعلقات اتے سماجی جیون بارے وکھ-وکھ ودواناں نوں االوچناتک نقطے توں لے کے ویچار کیتا اے۔ ایہہ سال [[1912|1912 ء]] وچ لکھاری ولوں لیگ اتے پیرس وچ روسی زبان وچ دتا وکھئان اے، جو خود ہی لکھاری ولوں لکھتی روپ وچ ڈھال کے بھیٹ کیتا اے۔ زبانی روپ نالوں پھیر وی کجھ کو انش رہِ گئا، جو اس وچ نہیں اائیا۔

حصہ پہلا

ایہہ لیکھ 1912 ء وچ پہلی وار سووریمینک پترکا وچ ٹکڑئاں دے روپ وچ نومبر- دسمبر سال 1912 اتے جنوری 1913 وچ چھپئا سی، جو بعد وچ لکھاری(پلیخانوو) دے سمچے مجموعہ وچ شامل کیتا گئا۔ اس وچ کلا متعلق سرکاری کھیتر دی گل کیتی اے۔

حصہ دوسرا

اس حصہ وچ فرانسیسی لکھاریاں، جو 'دوجی سلطنت' دے سن، وچوں کئیئاں نے کلا کلا لئی دا اصول تئاگ دتا۔ داہرن وجوں اگیگزانڈر ڈوما(سپتر) نے کلا متعلق واضع شبدا وچ کیہا کہ، "کلا کلا لئی دا کوئی مطلب نہیں۔" اس حصہ وچ ہور وی کئی اہم چرچے ہن۔

حصہ تیسرا

ہر وچار کسے کلا کرت دی بنئاد نہیں بن سکدا۔ متھئا وچار کلا-کرت نوں ضرور ہی ٹھیس پہنچاندا اے کیونکہ اس نال پاتراں دی منو-برتی اک جھوٹھی سمت ول مڑ جاندی اے۔ جو باصلاحیت انسان متھئا وچار توں پریرنا لیندا اے، ہ ااپنی رچنا وگاڑ لیندا اے۔ ، لکھاری مطابق، ااپنے ااپ نوں ربّ وانگ پئارن والے بندئاں نوں ااپنے اال-دئالے دے سماج نال کوئی دلچسپی نہیں ہندی ہناں دیئاں ریجھاں لازمی طور تے بوہت زیادہ دھندلیئاں ہندیئاں ہن۔ ااپنی شاعری، "اک گیت" مسز ہپیئس' اں گاندی اے:

شاعری ہائے غماں دی ماری میں مر چلی،

میں مر چلی۔

اک سپنا جس دی مینوں سمجھ نہ اائے،

سمجھ نہ اائے۔

ریجھ میری نہ جانا کتھوں اائی،

کتھو اائی۔

جی لوچے اک کرامات ہو جائے،

ہاں، ہو جائے۔

جی چااے کجھ انہونی ہو جاوے،

وہاں، ہو جاوے۔

پیلا امبر الوکار دا وعدہ،

سچمچّ دا وعدہ۔

میں بن ہنجھو روواں وعدہ ٹٹا،

وعدہ ٹٹا۔

ربّ مینوں دے دے وسط اہوئی،

وسط اہوئی۔

— مشج ہپیئس

ایہناں سطراں وچ گل لکی چھپی نہیں رہی کہ جو انسان ااپنے ااپ نوں ربّ وانگ پئار کردا اے، س وچ دوسرئاں نال دکھ ساجھاں کرن دی طاقت جاندی رہندی اے۔ منگل دیوتا دا فلسفی سپتر سرگیییو-زینسکیو دا لیفٹینینٹ باباییو کہندا اے کہ، "کلا لہو دی گھاٹ 'چوں پجدی اے۔" پر ایہہ اانشک صحیح اے، سو کلا کھیتر خوبصورتی جاں ہور خیتراں نالوں کتے ودھ وئاپک اے۔

لکھاری دیاں ہور کتاباں

1. سماج واد تے سیاسی جدوجہد(Socialism and the Political Struggle)-1883[1]
2. ساڈے وکھریویں(Our differences)-1885[2]
3. جی۔ اائی۔ یوپینسکی(G. I. Uspensky)-1888
4. آزادی دا نواں جیتو(A New Champion of Autocracy)-1889
5. ایسّ۔ کرونن(S. Karonin)-1890
6. برجوئا انقلاب(The Bourgeois Revolution)- 1890–1891
7. اتہاس دا مارکسسٹ تجزیہ(The Materialist Conception of History)-1891
8. ہیغل دی موت دی سٹھویں ورھیگنڈ لئی(For The Sixtieth Anniversary of Hegel's Death)-1891
9. اراجکتاواد تے سماج واد-الینورد مارکس دا تجویز(Anarchism & Socialism)-1895
10. مونیسم نظرئیے توں اتہاس دا ترقی(The Development of the Monist View of History)-1895
11. پدارتھواد دے اتہاس تے لیکھ(Essays on the History of Materialism)-1896
12. این۔ اائی۔ نموو(N. I. Naumov)-1897
13. اے۔ ایلّ۔ وولنسکی:روسی االوچنا-ساہتی لیکھ(A. L. Volynsky: Russian Critics. Literary Essays -1897
14. اینّ۔ جی۔ چرنشوسکی دی سہجوادی تھوری[مت](N. G. Chernyshevsky's Aesthetic Theory)-1897
15. بلنسکی اتے وگئانک واستوکتا(Belinski and Rational Reality)-1897
16. اتہاس دے اندرونی کردار اُتے پرشن(On the Question of the Individual's Role in History)-1898
17. این۔ اے۔ نیکراسوو-روسیاسوو وچ(N. A. Nekrasov-In Russian)-1903
18. وگئانک سماج واد تے دھرم(Scientific Socialism and Religion)-1904
19. دو مورچئاں اُتے:سیاسی لیکھاں دا سنگریہہ-روسیرہِ وچ(On Two Fronts: Collection of Political Articles)- 1905
20. سماج وادی نظرئیے توں اٹھارویں صدی دا فرانسیسی ناٹک تے فرانسیسی مصوری (French Drama and French Painting of the Eighteenth Century from the Sociological Viewpoint)1905
21. پرولیتاری لہر تے برجوئا کلا(The Proletarian Movement and Bourgeois Art)1905
22. ہینرک ابسن(Henrik Ibsen)-1906
23. اسیں تے ہ-روسی وچ(Us and Them-in Russian)-1907
24. منووگئان تے مزدور جدوجہد(On the Psychology of the Workers' Movement)-1907
25. مارکسوادواد دیئاں مولکِ سمسئا(Fundamental Problems of Marxism)-1908
26. ساڈی ورتمانی وچاردھارا-فلستینارا دے دناں ویلے(The Ideology of Our Present-Day Philistine)-1908
27. ٹالسٹائے اتے کدرت(Tolstoy and Nature)1908
28. روس وچ اکھوتی مذہبی کھوجاں(On the So-Called Religious Seekings in Russia(-1909
29. این۔ جی۔ چرنشوسکی(N. G. Chernyshevsky) -1909
30. کارل مارکس تے لیو ٹالسٹائے(Karl Marx and Lev Tolstoy)1911
31. اے۔ اائی۔ ہیرزن اتے سرفڈوم(A. I. Herzen and Serfdom)1911
32. ڈوبرولیبوو اتے اوسترووسکی(Dobrolyubov and Ostrovsky)1911
33. کلا تے سماجی جیون(Art and Social Life)1912–1913
34. ماتزمین دے سال: لیکھاں تے بھاشناں دا مکمل سنگریہہ- وولوم-1 وولوم-2)-روسی بولی وچ(Year of the Motherland: Complete Collected Articles and Speeches, 1917–1918, In Two Volumes. Volume 1; Volume 2 -In Russian)-1921

حوالے