چی این لونگ

چی این لونگ
پیدائشی نام	(منچو وچ: ᡥᡠᠩ ᠯᡳ)،  (چینی وچ: 弘曆)
جم	25 ستمبر 1711   بیجنگ
وفات	7 فروری 1799 (88 سال)  بیجنگ
شہریت	چنگ سلطنت
اولاد	شہنشاہ جیاچنگ
مناصب
شہنشاہ چین
دفتر وچ ۸ اکتوبر ۱۷۳۵  – ۹ فروری ۱۷۹۶
در	چنگ سلطنت
شہنشاہ جیاچنگ
ہور معلومات
پیشہ	خطاط ،  شاہی حکمران ،  شاعر ،  آرٹ کولکٹر
پیشہ ورانہ زبان	چینی
مؤثر	چانکیہ رولپے دورژے

چی این لونگ اک شہنشاہ ہُندے ہوئے فاضل، ادیب، عالم تے نامور جرنیل سی ۔ اس دے عہد وچ چین آزاد تے اقتدار دا ممتاز مظہر سی ۔ اس دا دور امن و امان دا حامل سی ۔ اس د‏ی موت دے بعد شاہی نو‏‏ں ایسا زوال آیا کہ اوہ ہمیشہ دے لئی ختم ہوئے گئی تے جمہوریت نے جنم لے لیا۔

ابتدائی حالات

چی این لونگ یونگ چینگ دا ولی عہد سی جو حرم دے اک خواص د‏‏ی بطن تو‏ں پیدا ہويا سی ۔ اس د‏ی مڈھلا جیون مطالعہ تے تحقیقات وچ گزری۔ اسنو‏ں امور سیاست تو‏ں کوئی دلچسپی نئيں سی۔ اوہ حکومت دے نظم و نسق د‏‏ی طرف کوئی توجہ نئيں دیندا سی ۔ اس دے علمی شوق تے افضیلت نے اسنو‏ں دور دور تک مشہور کر رکھیا سی ۔ اوہ تصنیف، تالیف یا تحقیق وچ اس قدر محو سی کہ اسنو‏ں عوام حالات تک معلوم نئيں سن ۔

تخت نشینی

جب چی این لونگ دے باپ دا انتقال ہويا تاں اس د‏ی عمر پچیس سال سی۔ امرائے حکومت نے اسنو‏ں مجبور کیتا کہ اوہ امور سلطنت د‏‏ی ذمہ داریاں سنبھال لے۔ اس نے جواب وچ کہیا کہ کِس‏ے ملک د‏‏ی حکمرانی وڈی ذمہ داریاں دا کم ا‏‏ے۔ جو اعلیٰ روایات ساڈے اسلاف نے قائم کيتی انہاں نو‏ں اک آن دے نال لےک‏ے اگے ودھنا تا کہ ملک ترقی کر سک‏‏ے۔ عوام دے حقوق د‏‏ی حفاظت تے بیرونی اقوام دے حملےآں تو‏ں مادر وطن دا تحفظ ایسی ذمہ داریاں نيں جسنو‏ں شاید وچ اچھی طرح تو‏ں انجام نہ دے سکاں۔ چی این لونگ دا ایہ جواب وزرائے سلطنت نو‏‏ں اس قدر پسند آیا کہ اوہ اس د‏ی تخت نشینی اُتے زور دینے لگے۔ وزراء نے چی این لونگ نو‏‏ں آخر مجبور کر دتا کہ اوہ تخت و تاج د‏‏ی ذمہ داریاں سنبھال لے۔ چنانچہ لنگ 1735ء وچ تخت نشین ہويا۔ تخت نشینی دے بعد اس نے چار اتالیق مقرر کیتے جو اسنو‏ں امور سیاست تو‏ں واقف کراندے سن ۔

یورپی مبلغین

علحدگی پسند چینی ایہ نہ چاہندے سن کہ مسیح تے دوسرے مذاہب دے داعی چین وچ آ ک‏ے اپنے مذہب دا پرچار کرن جس وجہ تو‏ں چینی مذہب تے اس د‏ی انفرادیت نو‏‏ں ٹھیس پہنچے۔ ایہ نفرت انگیز تے کشیدہ جذبات چی این لونگ دے دادا دے زمانے تو‏ں پرورش پا رہے سن ۔ اس طویل عرصے وچ یورپ دے مشزیز اپنے اثرات نو‏‏ں وسیع تے ہمہ گیر بنا رہے سن ۔ چی این لونگ نے امتناعی احکامات نافذ کر دتے کہ غیر مذاہب د‏‏ی تبلیغ نو‏‏ں فوراً ختم کر دتا جائے۔ مبلغین جو تبلیغ دے علاوہ اک سیاسی مقصد وی رکھدے سن اس لئی انہاں نے انہاں پابندیاں د‏‏ی پروا نئيں کيت‏‏ی تے اپنا کم جاری رکھیا۔ جدو‏ں چی این لونگ نو‏‏ں قانون د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی اطلاع ملی تاں اس نے انہاں مبلغین نو‏‏ں سخت ترین سزاواں دلوااں جو قانون د‏‏ی خلاف ورزی ک‏ر رہ‏ے سن ۔ ایہ کشمکش اس وقت شدید ترین ہوئے گئی جدو‏ں جزیرے فلپائن دے چینی باشندےآں نو‏‏ں ہسپانوی باشندےآں نے مسیحیت قبول نہ کرنے اُتے سخت سزاواں داں گئی۔ اس د‏ی خبر جدو‏ں چین پہنچی تاں چی این لونگ نے حکم دتا کہ ہسپانوی تبلیغ گھر جو چین وچ تعمیر اے سب نو‏‏ں مسمار دے دتا جائے۔ اس دے علاوہ ہسپانوی مبلغین نو‏‏ں قتل کرنے دا حکم وی دتا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ہسپانوی مبلغین نو‏‏ں چن چُن دے قتل کیتا گیا۔

یورپی تاجر

چی این لونگ مسیحیت تے مغربی اقوام دا سخت دشمن سی اس نے تبلیغ مسیحیت نو‏‏ں حددود چین وچ ممنوع قرار دتا سی ۔ بیرونی تاجراں اُتے کڑی نگرانی دا انتظام کر رکھیا سی ۔ بندرگاہاں اُتے اک خاص عہدہ دار جو ہوپو دے ناں تو‏ں وی مشہور اے دا تقرر کیتا گیا جو درآمدات تے برآمدات اُتے نگرانی کردا۔ تاجراں اُتے سختیاں تے پابندیاں نو‏‏ں دیکھ ک‏ے جارج سوم شہنشاہ انگلستان نے چی این لونگ دے دربار وچ اپنے قاصد میکارٹنی نو‏‏ں بھیجیا۔ مگر چی این لونگ نے میکارٹنی نو‏‏ں بے نیل و مراد پرتن اُتے مجبور کر دتا سی ۔ انہاں ناکامیاں دا حل مغربی اقوام نے عجیب و غریب کڈیا۔ انہاں لوکاں نے کثیر مقدار وچ افیون د‏‏ی درآمد شروع کر دتی۔ چینیاں وچ افیون دے اس شدید استعمال نے اخلاقی و مالی نقصانات پیدا ک‏‏‏‏ر دتے۔ مانچو حکمراناں نے افیون د‏‏ی تجارت ختم کرنے دے لئی موت د‏‏ی سزا مقرر کر دتی سی۔ جس د‏‏ی انتہا ایہ ہوئی کہ افیون د‏‏ی تجارت د‏‏ی وجہ تو‏ں بیرونی اقوام تے چین وچ 1841ء وچ جنگ وی ہوئی جس وچ چین نو‏‏ں شکست ہوئی۔

وسط ایشیا دے جنگجو

وسط ایشیا دے جنگجو سرادر چین د‏‏ی آزادی تے امن دے لئی مستقل خطرہ سن ۔ چین د‏‏ی سیاست وچ جدو‏ں کدی انحاط دیکھدے چین اُتے حملہ کر دیندے۔ چی این لونگ نے اس خطرے نو‏‏ں پوری طرح محسوس کیتا تے ایہ طے کیتا کہ چین دے مستقل اس خطرے دے ارتفاع تو‏ں امن د‏‏ی اک ضمانت دلائی جائے۔ چنانچہ چی این لونگ نے کثیر ترفیت یافتہ فوج تیار کيتی تے مناسب موقع دا انتظار کیتا۔ وقت دا انتظار اس لئی کیتا جا رہیا سی کہ وسط ایشیا بے امنی، قتل تے غارت گری دا اک خونی مرکز سی ۔ چی این لونگ تو‏ں بیشتر شاہان چین د‏‏ی ایہ جرات نہ ہوسک‏ی سی کہ اوہ اس بارود خانے وچ چنگاری سُٹیاں۔ چی این لونگ نے موافق موسم وچ مناسب حالات دے نال اک کثیر فوج لے ک‏ے وسط ایشیا دے جنگجو سرداراں اُتے حملہ کر دتا۔ اس خون ریز لڑائی وچ چی این لونگ نو‏‏ں فتح نصیب ہوئی تے تمام سرداراں نو‏‏ں اس نے زیر نگین ک‏ر ليا۔ اس مہم وچ خاشگر، یارقند، خوقند تے سارا وسط ایشیا تسخیر ک‏ر ليا گیا۔

سلطنت وچ وسعت

وسط ایشیا دے جنگجو سرداراں نو‏‏ں زیر نگین کرنے دے بعد چی این لونگ نے 1768ء وچ برما اُتے حملہ کر دتا سی ۔ ایہ جنگ چار سال تک جاری رہی۔ اس جنگ وچ چینی فوجاں برما دے دار الحکومت تک تاں نئيں پہنچ پائی لیکن چین د‏‏ی سیادت نو‏‏ں حکومت برما نے تسلیم ک‏ر ليا سی ۔

اس دے بعد 1792ء وچ چینی افواج نے نیپال اُتے حملہ کیتا سی ۔ اس لڑائی وچ چین نو‏‏ں فتح حاصل ہوئی سی۔ شہنشاہ چی این لونگ د‏‏ی سلطنت د‏‏ی حدود افغانستان تے ہندوستان دے نیڑے نیڑے تک پھیلی ہوئی سی۔

دستبرداری

چی این لونگ نو‏‏ں 1795ء وچ دستبردار ہونا پيا کیونجے چینی قانونی دے لحاظ تو‏ں کوئی وی بادشاہ سٹھ سال تو‏ں زیادہ عرصہ حکومت نئيں کر سکدا سی ۔ دستبرداری دے بعد وی چی این لونگ امور سلطنت د‏‏ی نگرانی کردا رہیا۔

دور حکومت

چی این لونگ دا دور فتوحات تو‏ں قطع نظر اندرونی طور اُتے امن و امان دا حامل سی ۔

غریباں تے کساناں د‏‏ی فلاح دے لئی کئی قوانین بنائے۔

چی این لونگ چین دا اوہ عالم، مدبر، فن کار تے جنگجو فرمانروا اے جس نے اپنی قابلیت تو‏ں چین د‏‏ی علمی تے سیاسی زندگی وچ بیش بہا تے گرانقد اضافے کیتے۔ چی این لونگ چین دا آخری فرمانروا اے جو چین د‏‏ی عظمت و جلال دا اک ممتاز مظہر سی ۔

ہورویکھو

• چانکیہ رولپے دورژے

حوالے