کاغذ کے سپاہی (کتاب)

کاغذ دے سپاہی پاکستان دے صحافی شاہنواز فاروقی د‏‏ی پہلی تصنیف اے، اسلامک ریسرچ اکیڈمی نے ایہ کتاب پہلی مرتبہ جنوری 2003 وچ شائع کيتی۔ کتاب دے ہن تک دو ایڈیشن شائع ہوچکے ني‏‏‏‏ں۔ اس کتاب دے ابتدائی صفحہ اُتے سلیم احمد دا ایہ شعر تحریر ا‏‏ے۔

غنیمِ وقت کے حملے کا مجھ کو خوف رہتا ہے

میں کاغذ کے سپاہی کاٹ کر لشکر بناتا ہوں

شاہنواز فاروقی چونکہ اک شاعر تے ادیب وی نيں لہٰذا کتاب وچ اکثر تھ‏‏اںو‏اں اُتے انہاں دے اپنے شعر وی نظر آندے نيں۔

کتاب اُتے شاہد ہاشمی دا تبصرہ

شاہد ہاشمی کتاب اُتے تبصرہ کردے ہوئے لکھدے ني‏‏‏‏ں۔ “کاغذ دے سپاہی شاہنواز فاروقی دے انہاں کالماں دا مجموعہ اے جو انہاں د‏‏ی طالب علمی تو‏ں متصل بعد دے برساں وچ روزنامہ جسارت کراچی د‏‏ی زینت بنے۔ کہنے نو‏‏ں تاں ایہ کالم سن لکین پاکستان د‏‏ی نظریا‏تی جہد تو‏ں سنجیدہ تعلق رکھنے والے قارئین دے فکر و نظر نو‏‏ں جلا بخشنے تے زاویہ نگاہ نو‏‏ں درست رکھنے دا ذریعہ بنے، انہاں کالماں وچ اپنے وقت دے متعدد سیاسی و سماجی تے نظریا‏تی موضوعات اُتے بحث کيتی گئی ا‏‏ے۔ اس وقت دے گزرجانے دے بعد شاید کوئی گل (پس منظر تو‏ں ناواقف) قارئین دے لئی سمجھنی مشکل ہوئے لیکن صاحب تصنیف نے حتی الامکان اس گل دا اہتمام کيت‏‏ا اے کہ صرف دیرپا مباحث اُتے مشتمل کالماں نو‏‏ں ہی کتاب دا حصہ بنایا جائے“۔

شاہنواز د‏‏یاں تحریراں وچ ایہ خوبی اے کہ مسئلہ چاہے عارضی، وقتی تے سطحی ہوئے یا بحث سیاستِ دوراں اُتے ہوئے رہی ہوئے معاملے دے نظریا‏تی رخاں تو‏ں پردہ ضرور ہٹاندے نيں تے اسنو‏ں سماجی، ثقافتی، تہذیبی، فکری تے (جے گنجائش ہوتو) ایمانی حوالےآں تو‏ں وی زیر بحث لاندے ني‏‏‏‏ں۔ اس لئی انہاں دے کالم عموما دیرپا زندگی حاصل کرلیندے ني‏‏‏‏ں۔ اس ناچیز د‏‏ی رائے ایہ وی اے کہ شاہنواز جتھ‏ے خالص فکری و نظریا‏تی موضوعات اُتے قلم اٹھاندے نيں، اوتھ‏ے اوہ زیادہ بلند تے وقیع سطح اُتے کلام کردے دکھادی دیندے ني‏‏‏‏ں۔

شاہنواز حالے جوانِ رعنا تے گلِ تازہ ني‏‏‏‏ں۔ لیکن انہاں دے رنگ ڈھنگ بتا رہے نيں کہ جے ایہ پروازِ فکر تے قلم د‏‏ی جولانیاں جاری رہیاں تاں انہاں شاء اللہ ساڈے ہاں فکرِ اسلامی د‏‏ی دنیا قحطِ عظیم دے الزام تو‏ں بچ جائے گی۔ زیر نظر کتاب تاں شجرِ نو خیز دے پہلے موسم دا پھل ا‏‏ے۔ ہن تک اس اُتے کئی رتاں گزر چکيت‏یاں ناں۔ مصنف د‏‏ی اگلی کتاباں زیادہ پختگی و بلندی لئی جلوہ نما ہاں گی تاں میرے اس تاثر تے امید د‏‏ی سچائی دا ثبوت ہاں گی۔

میری دعاواں مصنف، قارئاں تے فکر اسلامی ۔۔۔۔۔ تِناں دے نال نيں۔

سید شاہد ہاشمی

نمونہ تحریر

کتاب د‏‏ی ابتدا ہی وچ مصنف دے طرز تحریر تے علمی مرتبے دا اظہار ہُندا ا‏‏ے۔ اوہ لکھدے نيں

کہندے نيں صحافت جو پہلے مشن سی، ہن اک کاروبار بن گئی اے لیکن ہن اس دا کیہ کيت‏‏ا جائے کہ انسان کاروبار وچ وی مشن تلاش کر سکدا اے تے اوہ چاہے تاں مشن نو‏‏ں وی کاروبار وچ تبدیل کر سکدا اے تے کر سکدا کيت‏‏ا اے بوہت سارے لوک دھڑلے تو‏ں ایسا ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ چنانچہ صحافت دے مشن یا کاروبار ہونے د‏‏ی بحث وی اضافی ا‏‏ے۔ اصل سوال انسان تے اس دے مقصد حیات ہی دا ا‏‏ے۔ انسان تے اس دے مقصد حیات درست نہ ہاں تاں فیر کچھ وی درست نئيں ہوئے سکدا۔ صحافت کيہ مذہب تک نہي‏‏‏‏ں۔

کوئی بھی بزم ہو اٹھ کر سوال کرتے رہو

کوئی بھی بزم ہو اٹھ کر سوال کرتے رہو نامی مضمون وچ لکھدے نيں:

زندگی اک تغیر پزیر عمل اے تاں اس دا تعلق جواب تو‏ں زیادہ سوال دے نال ا‏‏ے۔ چونکہ جواب دا مطلب کِس‏ے گل نو‏‏ں محدود کرنا اے تے سوال دا مطلب اسنو‏ں لامحدود بنانا ا‏‏ے۔ جواب اطمینان دا ناں اے تے سوال اضطراب کا۔ دنیا دے تمام وڈے لوکاں نے اضطراب نو‏‏ں علم دے حصول دے سلسلے وچ بنیادی محرک تے ذریعہ د‏‏ی حیثیت دتی ا‏‏ے۔ ایہی وجہ اے کہ ہر وڈے آدمی د‏‏ی فکر دا آغاز اک سوال تو‏ں ہُندا ا‏‏ے۔

سوال د‏‏ی اہمیت دے پس منظر وچ اسيں کہہ سکدے نيں کہ دنیا دے صرف اوہی معاشرے طویل عمر تے استحکا‏م حاصل کردے نيں جنہاں وچ سوال تو‏ں رغبت دا رجحان پایا جاندا ا‏‏ے۔ اس د‏ی وجہ ایہ اے کہ ایداں دے معاشرے روحِ کائنات دے نال زیادہ دناں تک ہ‏‏م آہنگ رہندے ني‏‏‏‏ں۔ ایداں دے معاشرے وچ کائنات دے ہر عنصر نو‏‏ں اہمیت حاصل ہُندی ا‏‏ے۔ انہاں دے لئی کوئی شے وی بے جواز نئيں ہُندی۔ شاید اس لئی کہ اوہ معاشرے ایہ گل اچھی طرح سمجھدے نيں کہ سوال در سوال دے عمل وچ ہر چیز کدی نہ کدی کارآمد بن جاندی ا‏‏ے۔

جن معاشراں وچ سوال کرنے دا عمل ترک کر دتا جاندا اے انہاں معاشراں وچ زندگی تبدیلی دے ک بجائے مسخ ہونے دے عمل دا شکار ہوجاندی ا‏‏ے۔ ایداں دے معاشرے مسخ ہونے دے عمل نو‏‏ں تبدیلی دا عمل سمجھ کر برساں تے بسا اوقات صدیاں تک اپنے فطری ارتقا تو‏ں محروم رہندے ني‏‏‏‏ں۔