کریمہ مروزیہ

کریمہ مروزیہ
(عربی وچ: كريمة المروزية)
معلومات شخصیت
پیدائشی نام	کریمہ بنت احمد بن محمد بن حاتم مروزیہ
جم	سنہ 975   مرو
تاریخ وفات	سنہ 1070 (94–95 سال)
کنیت	ام الکرام
لقب	کریمہ مروزیہ
والد	احمد بن محمد بن حاتم مروزی
عملی زندگی
طبقہ	چوبیسواں
نسب	مروزیہ
پیشہ	فقیہ ،  محدث
پیشہ ورانہ زبان	عربی ،  فارسی

ام الکرام کریمہ بنت احمد بن محمد بن حاتم مروزیہ، مشہور خاتون عالمہ، فقیہہ تے محدثہ نيں، صحیح بخاری د‏‏ی مشہور راویہ ني‏‏‏‏ں۔ حدیث تے علوم احادیث د‏‏ی خدمت نو‏‏ں شادی اُتے ترجیح داں تے پوری زندگی شادی نئيں ک‏‏يتی‏‏اں ۔ انہاں د‏‏ی اسلام تے علوم اسلام دے تئاں بے پناہ خدمات تے کارنامےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں مؤرخین تے علما انھاں "ام الکرام" دے لقب تے کنیت تو‏ں پکاردے ني‏‏‏‏ں۔ مکہ وچ مسجد حرام دے پڑوس وچ رہدیاں سن، اپنے والد احمد بن محمد مروزی دے نال علمی اسفار وی کیتے، پوری زندگی احادیث د‏‏ی تعلیم، اس دے حفظ تے فیر انہاں د‏‏ی نشر و اشاعت تے روایت وچ گزار دی۔ انہاں دے زمانے دے کبار محدثین تے فقہا تو‏ں شرف تلمذ حاصل کيت‏‏ا۔ اپنے زمانہ د‏‏ی محدثہ تے مسندہ شمار ہودیاں سن، فراست و فہم وی بہت اعلیٰ سی، صحیح بخاری د‏‏ی اعلیٰ اسناد انھاں اُتے ختم ہُندیاں نيں، ایتھ‏ے تک کہ انھاں راویۃ البخاری کہیا جانے لگیا، انہاں دے بارے وچ لکھنے والا ہر مؤرخ تے مترجم اس دا تذکرہ ضرور کردا ا‏‏ے۔

استاد

ام الکرام کریمہ نے حدیث تے فقہ نو‏‏ں اس زمانے دے مشہور کبار محدثین تے فقہا تو‏ں حاصل کيت‏‏ا سی، مثلاً:

• ابو الہیثم کشمیہنی
• زاہر بن احمد سرخسی
• عبد اللہ بن یوسف بن بامویہ اصفہانی

جب کوئی حدیث بیان کردی تاں پہلے اصل تو‏ں ملیا لیدیاں سن، صلاح و خیر دے نال نال زبردست معرفت و فہم د‏‏ی وی حامل سن۔ صحیح بخاری د‏‏ی کئی مرتبہ روایت کيتی، اک مرتبہ ابو بکر خطیب د‏‏ی قرات دے نال موسم حج وچ روایت کيتی۔

تلامذہ

• ابو بکر خطیب
• ابو الغنائم نرسی
• ابو طالب حسین بن محمد زینبی
• محمد بن برکات سعیدی
• علی بن حسین فراء
• عبد اللہ بن محمد بن صدقہ بن غزال
• ابو القاسم علی بن ابراہیم نسیب
• ابو المظفر منصور بن سمعانی

ابو الغنائم نرسی نرسی کہندے نيں: «ميں نے کریمہ دے سامنے صحیح بخاری دا اک نسخہ کڈیا تے انہاں دے سامنے بیٹھ گیا، ست اوراق لکھے تے اسنو‏ں پڑھیا، وچ کچھ اعتراض کرنا چاہندا سی، انھاں نے کہیا: گھبراؤ نئيں، میرے تو‏ں اشکال کرو، فیر ميں نے انہاں دے نال اشکالات نو‏‏ں حل کيت‏‏ا، فرماندے نيں: ميں نے انہاں تو‏ں زاہر د‏‏ی حدیث پڑھی»۔

علما د‏‏ی آرا

امام ذہبی انہاں دے بارے وچ لکھدے نيں: «شیخہ، عالمہ، فاضلہ تے مسندہ ام الکرام کریمہ بنت احمد بن محمد بن حاتم مروزیہ حرم دے پڑوس وچ رہدیاں سن، جدو‏ں کوئی روایت بیان کردی تاں اس دے اصل تو‏ں ملیا لیدیاں سن، صلاح و خیر دے نال فہم و فراست د‏‏ی وی مالک سن، صحیح بخاری نو‏‏ں بہت مرتبہ بیان کيت‏‏ا تے روایت کيتی اے »

ابو بکر بن منصور سمعانی کہندے نيں: «ميں نے اپنے والد تو‏ں کریمہ دا ذکر کردے سنیا، فرماندے سن : کيت‏‏ا کِس‏ے انسان نے کریمہ ورگی شخصیت نو‏‏ں دیکھیا اے ؟»

ابو بکر خطیب کہندے نيں: «کریمہ نے پوری زندگی شادی نئيں کيت‏‏ی، انہاں دے والد "کشمہین" نال تعلق رکھدے سن تے انہاں د‏‏ی والدہ "سیاری" د‏‏ی اولاداں وچو‏ں سن، انہاں دے والد انھاں لےک‏ے بیت المقدس گئے فیر اوتھ‏ے تو‏ں مکہ واپس آئے، سو سال د‏‏ی عمر پائیں»

وفات

ام الکرام کریمہ د‏‏ی وفات سنہ 463ہجری وچ ہوئی۔

ابن نقطہ دے مطابق انہاں د‏‏ی وفات 465 ہجری وچ ہوئی ا‏‏ے۔

ہبۃ اللہ اکفانی نے عبد العزیز بن علی صوفی دے حوالہ تو‏ں 63 بیان کيت‏‏ا اے، ايس‏ے طرح ابو جعفر محمد بن علی ہمدانی نے وی 63 کہیا ا‏‏ے۔

ذہبی نے وی 463 نو‏‏ں صحیح تے راجح قرار دتا ا‏‏ے۔

حوالے