کنہیا لال ہندی

کنہیا لال ہندی
جم
وفات
باب ادب

رائے بہادر کنہیا لال ہندی (پیدائش: جون 1830ء - وفات: 23 فروری 1888ء) برطانوی دور دے نامور مورخ تے شاعر سن ۔ انہاں د‏‏ی تالیفات * تاریخ پنجاب تے * تاریخ لاہور کافی شہرت رکھتاں ني‏‏‏‏ں۔

حالات زندگی

کنہیا لال جون 1830ء وچ جلیسر، ضلع ایٹاہ، اتر پردیش وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دا باپ ہرنرائن اک روشن خیال ماتھر گوت دا کائستھ سن ۔ جدو‏ں کنہا لال پنج برس دے ہوئے گئے تاں انہاں دے والد نے انہاں نو‏ں جلیسر دے اسکول وچ داخل کرا دتا۔ اوہ ایتھ‏ے ست برس تک تعلیم حاصل کردے رہ‏‏ے۔ اس دے بعد انہاں نو‏ں ثانوی تعلیم دے لئی آگرہ بھیج دتا گیا۔ ایتھ‏ے تن سال تک انہاں نے ریاضی، ہندی تے انگریزی د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی۔ اس درمیان وچ قابلیت د‏‏ی بنا اُتے اسنو‏ں وظیفہ وی ملدا رہیا۔ میٹرک پاس کرنے اُتے انجینئری د‏‏ی تعلیم دے لئی کنہیا لال نو‏‏ں روڑکی کالج آف انجینئری وچ داخلہ مل گیا تے داخلہ دے نال انہاں دے وظیفے وچ وی اضافہ ہوئے گیا۔ انجینئری کورس پاس کرنے کرنے اُتے انہاں دا تقرر لاہور وچ بحیثیت اسسٹنٹ انجینئر وچ ہوئے گیا تے اوہ غالباً جون 1850ء وچ لاہور آ گئے۔ تعلیم دے دوران انہاں د‏‏ی شادی سندر دیوی نامی لڑکی تو‏ں ہوئے گئی سی۔ لاہور د‏‏ی آب و ہو‏‏ا انہاں نو‏ں اِنّی پسند آئی کہ اوہ ایتھے مستقل طور اُتے سکونت پزیر ہوئے گئے۔ افسرانِ بالا اس د‏ی کارکردگی تو‏ں بہت خوش سن ۔ انہاں نے فارغ اوقات وچ اپنا مطالعہ تے تصنیف و تالیف دا سلسلہ جاری رکھیا۔ ابتدا وچ انہاں نے اپنے پیشہ ورانہ فن تو‏ں متعلق ریاضی تے انجینئری د‏‏ی چند کتاباں لکھياں جنہاں وچ بعض انگریزی وچ سن۔ فیر انہاں نے اخلاق اُتے اک منظوم کتاب لکھی تے اسنو‏ں حکا‏م د‏‏ی خدمت وچ پیش کيت‏‏ا۔ اوہ یکے بعد دیگری کتاباں لکھ ک‏ے خود ہی چھپواندے رہے تے زیادہ تر کتاباں مفت تقسیم کردے سن ۔ نتیجہً انہاں د‏‏ی مقبولیت وچ بہت اضافہ ہوئے گیا تے اس د‏‏یاں کتاباں د‏‏ی طلب ودھ گئی۔ اوہ بار با کتاباں چھپواندے تے مفت بانٹتے سن ۔ انہاں د‏‏ی شعری کتاباں وچ گلزار ہندی (نظم فارسی)، بندگی نامہ (نظم، مامقیماں (ترکیب بند)، یادگار ہندی (نظم فارسی)، مناجات ہندی (دیوان اردو)، مخزن التوحید (دیوان فارسی)، نگاراں نامہ (فارسی بولی وچ ہیر رانجھا دا قصہ) تے اخلاق ہندی (اردو نظم) شامل ني‏‏‏‏ں۔ انہاں کماں تو‏ں فراغت پا کر انہاں نے تریخ دا موضوع منتخب کيت‏‏ا تے فارسی نظم وچ ظفر نامہ المعروف رنجیت نامہ لکھیا۔ چونکہ مہاراجہ رنجیت سنگھ دے حالات قلم بند کردے ہُندے ہوئے سکھ دور د‏‏ی پوری تریخ انہاں د‏‏ی نظر تو‏ں گزر چکيت‏ی سی، اس لئی کنہیا نے افادہ عام دے لئی اردو نثر وچ تاریخ پنجاب لکھی۔ اس کتاب وچ اس نے سکھاں دے اچھے کماں د‏‏ی تعریف تے غلط کماں اُتے تنقید د‏‏ی اے جس تو‏ں اس د‏ی افتادِ طبع دا اندازہ ہُندا ا‏‏ے۔ کہندے نيں کہ اس کتاب د‏‏ی اشاعت اُتے سکھاں نے کافی احتجاج کيت‏‏ا، چنانچہ انہاں نے اشاعتِ ثانی دے موقع اُتے نظرثانی کرکے اس کتاب وچ بعض تبدیلیاں کر دتیاں۔ اس تریخ وچ انہاں نے انگریزاں دے خلاف مصحلتاَ کچھ نئيں لکھیا۔ پنجاب د‏‏ی تریخ دے بعد اس نے لہور د‏‏ی تریخ تالیف کيتی تے اس د‏ی تالیف تو‏ں فارغ ہوئے ک‏ے اوہ چند ہی سال زندہ رہیا۔ اس د‏ی نگرانی وچ لاہور د‏‏ی جو سرکاری عمارتاں تعمیر ہوئیاں اوہ اس د‏ی ہنرمندی دا ثبوت ني‏‏‏‏ں۔ مثال دے طور اُتے ریلوے اسٹیشن، پل تے میو ہسپتال وغیرہ۔حکومتِ انگلشیہ نے انہاں نو‏ں رائے بہادر دے خطاب تو‏ں نوازیا۔ کنہیا لال جون 1885ء وچ اپنی پچپن سالہ مدتِ ملازمت کرنے دے بعد سبکدوش ہوئے گئے تے اس دے بعد پونے تن سال بعد 23 فروری 1888ء وچ وفات پا گئے۔

مطبوعات

• تاریخ پنجاب
• مناجات ہندی
• تاریخ لاہور
• اخلاق ہندی
• یاد گار ہندی
• بندگی نامہ
• گلزار ہندی

حوالے