کونسل آف ریجینسی

کونسل آف ریجینسی: اک کونسل جہڑی مہاراجہ دلیپ سنگھ دی نابالغی ویلے پنجاب راج دی نگرانی لئی بنائی گئی سی۔ اس توں پچھوں لاہور وکھے دو کونسلاں بنائیاں گئیاں-اک نے 1844-46 تک اتے دوجی نے 1846-49 تک کم کیتا۔ 15 ستمبر 1843 نوں مہاراجہ شیر سنگھ دے قتل توں بعد، راجا ہیرا سنگھ ڈوگرا نے خالصہ فوج دا اعتماد(وشواس) حاصل کرکے نویں نابالغ مہاراجہ ماتحت پردھان منتری دا عہدہ حاصل کر لیا سی پر اس دا راج وی تھوڑھا چر ہی رہا اتے ایہہ اپنے ڈپٹی پنڈت جلھے سمیت 21 دسمبر 1844 نوں فوج ہتھوں ماریا گیا۔ مہارانی جند کور، جسنے ہیرا سنگھ توں پچھا چھڈاؤن وچ اہم کردار(بھومکا) نبھائیا سی، ہن پردے توں باہر آ گئی اتے اپنے نابالغ پتر ، دلیپ سنگھ، دے ناں تے ریجینٹ دے طور تے اس نے پورن اختیار حاصل کر لئے سن۔ حکومت چلاؤن لئی اسنے 22 دسمبر 1844 نوں کونسل آف ریجینسی دی ستھاپنا کیتی جس وچ جواہر سنگھ ، راجا لال سنگھ، بھائی رام سنگھ ، بخشی بھگت رام، دیوان دینا ناتھ، عطر سنگھ کالیانوالا ، شام سنگھ اٹاریوالا، جنرل مہتاب سنگھ مجیٹھیا، جنرل میوہ سنگھ مجیٹھیا اتے جنرل لال سنگھ مورانوالا نوں شامل کیتا گیا۔ اس کونسل دی بنتر دربار دے بزرگ سیاستداناں اتے فوجی جرنیلاں دے ملاپ(سمیل) دی نمائدگی کردی سی۔ ۔ کونسل نے راجا ہیرا سنگھ ڈوگرا ولوں ودھائے کراں دے وادھو بوجھ نوں ردّ کر دتا سی۔ اس ولوں سرداراں دیاں کھوہیاں ہوئیاں جگیراں وی واپس کر دتیاں گئیاں اتے سپاہیاں دیاں تنخواہاں وچ وادھا کر دتا گیا۔ اس نے کنور کشمیرا سنگھ اتے پشورا سنگھ دے اختلاف(ودروہ) نوں دبا دتا اتے راجا گلاب سنگھ ڈوگرا دیاں مخلفانہ سرگرمیاں(ودروہی گتیودھیاں) نوں کچلن لئی 35،000 دی اک مضبوط فوج جموں بھیج دتی۔ راجا گلاب سنگھ نوں پھڑ کے لاہور لیاندا گیا اتے راجدھروہ دے دوش تحت اس اپر مقدمہ چلایا گیا۔

پہلی اینگلو سکھ جنگ توں بعد 16 دسمبر 1846 نوں بھیرووال وکھے لاہور دربار اتے برطانوی سرکار وچکار آرٹیکل 5 تحت اک سمجھوتہ ہویا جس وچ ہینری لارینس نوں “راج دے ہر اک محکمے(وبھاگ) دے سمچے مسئلیاں دی نگرانی اتے حل دا مکمل اختیار” دے کے ریزیڈینٹ نامزد(نیوکت) کیتا گیا۔ اک نویں اٹھ-میمبری کونسل آف ریجینسی بنائی گئی جس وچ راجا تیز سنگھ، شیر سنگھ اٹاریوالا ، دیوان دینا ناتھ، فقیر نورالدین، رنجودھ سنگھ مجیٹھیا ، بھائی ندھان سنگھ، عطر سنگھ کالیانوالا اتے شمشیر سنگھ سندھاوالیا نوں شامل کیتا گیا۔ بھیرووال دے سمجھوتے نے کونسل آف ریجینسی دے سمچے سروپ نوں ہی بدل دتا۔ اسدے میمبر صرف انگریز ریزیڈینٹ دی مرضی مطابق(انوسار) ہی عہدے()پد تے رہ سکدے سن۔ مہارانی جند کور نوں پینشن لا دتی گئی اتے انگریز حکومت پنجاب دے نابالغ مہاراجے دی سرپرست بن گئی۔ انگریز حفاظتی(رکھاک) فوج دا اڈا لاہور بنایا گیا اتے دیس دا سمچا سول اتے ملٹری پربندھ انگریز ریزیڈینٹ نوں سونپ دتا گیا۔ کونسل آف ریجینسی دی اک ستنتر راجسی تنظیم(سنستھا) دے طور تے ہوند نوں ختم کر دتا گیا۔ ہن ایہہ تنظیم برطانوی ہتاں دا ہتھٹھوکا بن کے رہ گئی سی جویں کہ اس دا اگست 1847 وچ مہارانی نوں راجگڑھ توں کڈھن دا حکم اتے جون 1848 وچ پنجاب توں باہر بھیجن دے فیصلے نوں پروان کرنا؛ دسمبر 1847 وچ دیوان مول راج نوں ملتان دی گورنری توں استعفٰی دین لئی مجبور کرنا؛ اتے ریزیڈینٹ فریڈرک کری دے دباء تحت ملتان ودروہ دے دوش نوں چپ چاپ قبول(سویکار) کر لینا۔ دوجی اینگلو سکھ جنگ دا کارن بنیاں حادثےآں(گھٹناواں) دے پاسے فیصلہ دین وچ، کونسل آف ریجینسی بالکل چپّ سی۔ برطانوی الزام سی کہ خالصہ راج دی پنر- ستھاپتی لئی عوامی تحریک(جن-اندولن) وچ سمچا سکھ جگت شامل سی، دے ورودھ(مخالفت) وچ کسے وی میمبر نے منہ نہ کھولھیا۔ کونسل دا آخری افسوسجنی کم نابالغ مہاراجے دی طرفوں اس نوں گدی توں ہٹاؤن اتے 29 مارچ 1849 نوں پنجاب نوں انگریزی سامراج وچ شامل کرن دے دستاویزاں اپر دستخط(ہستاکھر) کرنا سی۔ اس دے نال ہی مہاراجہ رنجیت سنگھ دے راج-گھرانے دا انت ہو گیا سی۔

ہور پڑھو

• لکھاری : ب.ج.ہ. اتے انُ.: پ.و.س.، سروت : سکھ دھرم وشوکوش، پبلیکیشن بیورو، پنجابی یونیورسٹی، پٹیالہ۔

باہرلے جوڑ

• [۱]