گزٹیئر

گزٹیئر (Gazetteer) اک جغرافیائی لُغت یا ڈائریکٹری اے جو نقشے یا اٹلس دے ناݪ استعمال ہُن٘دی اے۔ ایہدے وچ عام طور تے کِسے مُلک، خِطّے یا برّاعظم دی جغرافیائی ساخت، سماجی اعداد و شمار تے طبعی خصوصیات دے متعلّق معلُومات ہُن٘دیاں نیں۔ گزٹئیر دے مواد وچ موضُوع دا مقام، چوٹیاں تے آبی گزرگاہواں دے طول و عرض، آبادی، خام ملکی پیداوار تے شرح خواندگی شامل ہو سکدی اے۔ اس معلُومات نوں عام طور تے حروف تہجی دی ترتیب وچ درج اندراجات دے ناݪ عنوانات وچ تقسِیم کِیتا جان٘دا اے۔

قدِیم یونانی گزٹیئرز دے بارے وچ جاݨیا جاندا اے کہ اوہ ہیلینسٹک دور توں موجود نیں۔ پہلا معروف چینی گزٹیئر پہلی صدی وچ جاری کیتا گیا سی، تے نوِیں صدی تَک چین وچ پرنٹ میڈیا دے دور دے ناݪ، چینی حضرات نے اپݨے مقامی علاقیاں لئی گزٹیئر تیار کرن وچ سرمایہ کاری کیتی جو معلومات دے ناݪ ناݪ مقامی فخر دا باعث بݨی۔ بازنطیم دے جغرافیا دان سٹیفنس نے چھیوِیں صدی وچ اک جغرافیائی لُغت لِکھی (جیہدے فِلحال کچھ حصے غائب نیں)، جیہنے بعد دے یورپی مرتّبین نوں متاثر کِیتا۔ جدِید گزٹیئرز زیادہ تر لائبریرِیاں دے حوالہ جات دے ناݪ ناݪ انٹرنیٹ اُتے وی مِݪ سکدے نیں۔

لفظی ماخذ

آکسفورڈ انگلش ڈکشنری "گزٹیئر" نوں "جغرافیائی اشاریہ یا لغت" دے طور تے بیان کردی اے۔ ایہدے وچ مثال دے طور تے 1693 وچ برطانوی مؤرخ لارنس ایچارڈ (متوفی 1730) دی اک لِکھت وی شامل اے جیہدا عنوان سی "دی گزٹیئرز: یا ۔ نیوز مین دا ترجمان: اک جغرافیائی اشاریہ ہوݨا"۔ ایچرڈ نے لِکھیا کہ "گزٹیئرز" دا عنوان اوہنوں اک "اِنتہائی نامور شخص" نے تجویز کیتا سی جیہدا نام اوہناں نے ظاہر نہ کرن دا اِنتخاب کیتا سی۔ 1704 وچ شائع ہوݨ واݪے اس کَم دے حِصَّہ دوم لئی، ایچارڈ نے کتاب نوں محض "دی گزٹیئر" کہیا۔ ایہدے ناݪ انگریزی زبان وچ لفظ "گزٹیئر" دا تعارف ہویا۔ مورخ رابرٹ سی وائٹ دا خیال اے کہ "بہت نامور شخص" دے بارے وچ جو ایچرڈ نے لِکھیا سی اوہ اوہدا ساتھی ایڈمنڈ بوہن سی، تے اوہنے بوہن دا تذکرہ نہ کرن دا اِنتخاب کیتا کیون٘کہ اوہ جیکبائٹ تحریک ناݪ وابستا ہو گئے سی۔

18ویں صدی دے بَعد توں لفظ "گزٹیئر" نوں یا تاں اوہدے روایتی معنی (یعݨی اک جغرافیائی لُغت یا ڈائریکٹری) یا روزنامہ اخبار، جِدّاں لندن گزٹیئر دی وضاحت لئی اک دوسرے دے ناݪ اِستعمال کیتا جان٘دا رہیا اے۔

ہور دیکھو

• اٹلس
• انسائیکلوپیڈیا
• آرکائیو
• گزٹ