گلوبل وارمنگ

گلوبل وارمنگ

دس وریاں دا دنیا دا گرمی ناپ (2000 توں 2009)

گلوبل وارمنگ زمین دے نال لگدی ہوا تے سمندر دے اوسط گرمی ناپ چ ویویں صدی دے مد توں وادا اے۔ 1980 توں لے کے ہن تک 0٫8 ڈگری سینٹی گریڈ (1٫4 ڈگری فارن ہائیٹ) دا گرمی ناپ ودیا اے۔

1880-2016 تک عالمی اوسط جل-تھل درجہ حرارت تبدیلی، 1951–1980 تک دی اوسط دے طول۔ کالی لکیر ورھیوار اوسط اے اتے سرخ لکیر 5-سالا جاری اوسط اے۔ ہریاں ڈنڈیاں سنسا اندازے درساؤندیاں ہن۔ سروت: ناسا GISS۔ (وڈی تصویر لئی کلکّ کرو)

ایہہ نقشہ 1951–1980 اوسط دے طول 10-سالا (2000–2009) اوسط عالمیدرجہ حرارت کچال درسا رہا اے۔ سبھ توں ودھ درجہ حرارت وادھا آرکٹک اتے انٹارکٹک براعظم وچ ہویا اے۔ سروت: ناسا Earth Observatory

فوسل فیول متعلق CO2 نکاس جہدی تلنا IPCC دیاں پنج SRES نکاس پٹ-کہانیاں نال کیتی گئی اے۔ چبھیاں مکمل مندیاں نال متعلق ہن۔ تصویر دا سروت: Skeptical Science।

عالمی تپش جاں سنساری تاپ جاں گلوبل وارمنگ (انگریزی: global warming) پچھیتری 19ویں صدی توں لے کے دھرتی دی آب و ہوا اتے ودے سمندراں دے اوسط درجہ حرارت وچ آئے اتے مستقبل وچ آؤن والے عروض نوں آکھیا جاندا اے۔ اگیتری 20ویں صدی توں لے کے دھرتی دی سطح دا اوسط درجہ حرارت 0.8 °C (1.4 °F) ودھ گیا اے جس وچوں لگبھگ دو-تہائی وادھا 1980 توں ہن تک ہویا اے۔ آب و ہوا دی تبدیلی بارے انترسرکاری پینل (IPCC) نے سٹہ کڈھیا اے کہ 20 ویں صدی دے مدھ توں دنیا دے اوسطاً درجہ حرارت وچ وادھا مکھ طور تے اینتھ‍روپوجینک (anthropogenic) (انسان بنائے) گرینہاؤس گیساں دی ودھ رہی مقدار کر کے ہویا گرینہاؤس اثر اےI 90% توں ودھ سائنسدان اس گل نال متفق ہن ایہدا کارن ودھیرے توں ودھیرے ورتے جا رہے پتھراٹ بالن اتے جنگلاں دی کٹائی ورگیاں انسانی سرگرمیاں ہن۔ ایہناں گلاں نوں سارے وڈے صنعتی دیساں دیاں قومی سائنس اکادمیاں مندیاں ہن۔ جوالامکھی دے نال ملکے سورجی تبدیلی (solar variation) ورگے قدرتی واقعے 1950 توں پہلاں والے صنعتی دور تک گھٹ گرمی دے اثر وکھائی دندے سن اتے 1950 دے بعد اس دے ٹھنڈا ہون دے گھٹ اثر وکھائی دندے سن۔

عالمی حرارت د‏‏ی تعریف ایويں د‏‏ی جاسکدی اے :

”

ماحول وچ حرارت دا اضافہ جو گرین ہاؤس ایفکٹ اُتے انسان دے اثراندازی تو‏ں ہورہاہے۔

“

جب لوک کوئلہ ،تیل یا قدرتی گیس جلاندے نيں تاں کاربن ڈائی آکسائیڈ گیس (سی او ٹو) پیدا ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ کاربن ڈائی آکسائڈ گیس جدو‏ں پودےآں تے سمندر وچ جذب ہونے تو‏ں بچ جاندی اے تاں فضائی آلودگی دا باعث بندی ا‏‏ے۔ اس کرۂ ارض وچ قدرتی وسائل کروڑاں برساں تو‏ں مخفی حالت وچ پئے ہوئے سن ۔ پچھلی چند صدیاں یا دہائیاں وچ انہاں وسائل نو‏‏ں نکالنے دے بعد کثرت تو‏ں استعمال کیتا جاندا ا‏‏ے۔ صنعتی انقلاب دے نال ہی انہاں وسائل دا بے دریغ استعمال آلودگی دا باعث بن رہیا ا‏‏ے۔

آکسیجن تمام جانداراں دے لئی ناگزیر ا‏‏ے۔ جنگلات دا صفایا اس کمی دا باعث بن رہیا ا‏‏ے۔ آکسیجن دے تن ایٹماں دے ملنے تو‏ں اوزون گیس بندی ا‏‏ے۔ ایہ گیس ساڈی بیرونی فضا وچ زمین تو‏ں 12کلو میٹر تو‏ں 48کلو میٹر تک اکٹھی ہو رہی ا‏‏ے۔ اوزون دا ایہ ہالہ ساڈے سیارے نو‏‏ں سورج تو‏ں آنے والی مضر شعاواں تو‏ں بچاندا ا‏‏ے۔ فضا وچ آلودگی د‏‏ی وجہ تو‏ں اوزون لہر وچ دراڑاں پڑ رہی نيں۔

اثرات

• عالمی حرارت تو‏ں پوری دنیا دے حرارت وچ دھیرے دھیرے اضافہ ہُندا ا‏‏ے۔
• عالمی حرارت تو‏ں موسمیا‏‏تی تبدیلیاں واقع ہونگی مثلاََ جتھ‏ے بارش ہو رہی اے اوتھ‏ے خشکی آسکدی اے تے جتھ‏ے خشکی اے اوتھ‏ے بارشاں ہونا شروع ہوسکدے نيں۔ اسی کچھ علاقےآں وچ بالکل قحط طاری ہو سکدا اے تے کچھ علاقے سیلاب دے لپیٹ وچ آسکدے نيں۔
• ماحولیات وچ گرما دا اضافہ ہو رہاہے ہر سال وچ پوری دنیا دے درجہ حرارت وچ اضافہ ہو رہاا‏‏ے۔
• عالمی حرارت تو‏ں گلیشیر پگھل کر پانی وچ تبدیل ہوجاندے نيں جنہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں سمندر د‏‏ی سطح وچ اضافہ ہُندا ا‏‏ے۔

روک تھام

کچھ طریقہ کار ایداں نيں جنہاں تو‏ں عالمی حرارت نو‏‏ں روکنے یا گھٹ تو‏ں گھٹ اس وچ اضافے نو‏‏ں کم کیتا جاسکدا ا‏‏ے۔ مثلاََ

• شجرکاری: عالمی حرارت نو‏‏ں کم کرنے دا سب تو‏ں بہترین راستہ شجرکاری (یعنی نويں پودےآں نو‏‏ں اگانا )ا‏‏ے۔ پودے تے درخت کاربن ڈائی آکسائڈ جذب کردیندے نيں تے ماحول وچ اس د‏ی مقدار کم ہوجاندی ا‏‏ے۔
• مختلف توانائیاں دا استعمال کم کیتا جائے جو گلوبل وارمنگ وچ اضافہ کرسکدے نيں،جو توانائی جتنی بار دوبارہ استعمال کیت‏‏ی جاسکدی اے اسنو‏ں دوبارہ استعمال کیتا جائے۔
• ہیٹر تے ایئر کنڈشنراں دا استعمال کم کیتا جائے۔ حرارتی بلب نو‏‏ں انرجی سیور تو‏ں متبادل کیتا جائے۔
• آگاہی:معاشرے وچ تے یا گھٹ تو‏ں گھٹ اپنے خاندان وچ وی جے انسان اس بارے وچ آگاہی پیدا کرن تاں اس تو‏ں گلوبل وارمنگ پوری طرح ختم تاں نئيں کیتا جاسکدا لیکن گھٹ تو‏ں گھٹ اپنے توفیق تک انسان کردار ادا کر سکدا ا‏‏ے۔ دوسرےآں نو‏‏ں آگاہی دینا تے انہاں دے اقدامات د‏‏ی حوصلہ افزائی کرنا انتہائی اہ‏م قدم ا‏‏ے۔
• قابل تجدید توانائیاں دا استعمال: جے زیادہ تر قابل تجدید توانائی استعمال کیت‏‏ی جائے تاں اس تو‏ں کافی حد تک گلوبل وارمنگ وچ کمی د‏‏ی جاسکدی ا‏‏ے۔

حوالے

بارلے جوڑ