گنج سواہی

گنج سواہی مغل بادشاہ اورنگزیب عالمگیر دا اک بحری جہاز سی جو اس زمانے وچ بحر ہند دا سب تو‏ں وڈا بحری جہاز سی۔ بحری قزاقاں تو‏ں بچنے دے لئی اس جہاز اُتے 62 توپاں وی نصب سن۔ اس دے علاوہ آتشیں اسلحہ تو‏ں مسلح چار سو تو‏ں پنج سو محافظ وی جہاز اُتے موجود رہندے سن ۔

بینک آف انگلینڈ د‏‏ی تشکیل دے صرف اک سال بعد انگریز بحری قزاق ہنری ایوری جو برطانوی بحریہ وچ اُچے عہدے اُتے فائز رہ چکيا سی، نے ستمبر 1695ء وچ گنج سواہی نو‏‏ں لٹ لیا جو حجاج نو‏‏ں لےک‏ے واپس سورت جا رہیا سی۔ (سورت ممبئی دے شمال وچ 200 کلومیٹر د‏‏ی دوری اُتے ا‏‏ے۔ کراچی تو‏ں ایہ 700 کلو میٹر دور ا‏‏ے۔) اس وقت اس خزانے د‏‏ی مالیت 6 لکھ برطانوی پاونڈ سی۔ 440 وچو‏ں ہر ڈاکو دے حصے وچ 450 کلو چاندی یا اس دے مساوی سونا آیا جو اج دے حساب تو‏ں ساڈھے چار کروڑ روپے دے برابر ا‏‏ے۔ اس دے بعد گجرات وچ رامپورہ د‏‏ی لٹ وچ ہور 20000 کلو چاندی دے مساوی دولت انہاں ڈاکواں دے ہتھ لگی۔ خیال رہے کہ صرف چار سال پہلے 1691ء وچ ایسٹ انڈیا کمپنی نے مغل گورنر ابراہیم خان دوّم تو‏ں پورے صوبہ بنگال وچ تجارت کرنے دے حقوق صرف 35 کلو چاندی یعنی 3000 روپے سالانہ دے عوض حاصل کیتے سن تے انہاں د‏‏ی تجارت اُتے ٹول ٹیکس وی معاف کر دتا گیا سی۔

گنج سواہی 24 دوسرے بحری جہازاں دے نال یمن تو‏ں واپس ہندوستان جا رہیا سی۔ ہنری ایوری دے نال چار تے بحری قزاق وی اپنے جہازاں دے نال شامل سن ۔ انہاں پنجاں جہازاں نے اورنگ زیب عالمگیر دے بحری قافلے دا پِچھا کيتا۔اورنگ زیب عالمگیر دا بحری قافلہ رات نو‏‏ں تاں قزاقاں نو‏‏ں جُل دینے وچ کامیاب ہوئے گیا لیکن اگلے دن 7 ستمبر نو‏‏ں قزاقاں نے فتح محمد نامی محافظ جہاز اُتے حملہ کر دتا۔ پہلے حملے وچ ایمیٹی نامی جہاز دا قزاق کپتان ٹیو ماریا گیا لیکن دوسرے حملے وچ ہنری ایوری دے جہاز فینسی د‏‏ی 46 توپاں دے سامنے فتح محمد نہ ٹھہر سکیا تے قزاقاں نے اس اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ فتح محمد تو‏ں قزاقاں نو‏‏ں 50000 پاونڈ دے برابر دولت ملی۔

اس دے بعد ایوری نے گنج سواہی دا پِچھا کيتا تے حالے گنج سواہی سورت تو‏ں صرف اٹھ دن د‏‏ی مسافت اُتے سی کہ اس اُتے ہلہ بول دتا۔ گنج سواہی اُتے عملے تے محافظاں دے علاوہ 600 مسافر حجاج وی سوار سن جنہاں وچ خواتین وی شامل سن۔ ہنری دے تجربہ کار توپچیاں نے گنج سواہی دے مرکزی مستول نو‏‏ں کامیابی تو‏ں نشانہ بنا لیا جس دے بعد گنج سواہی د‏‏ی رفتار گر گئی۔ ايس‏ے دوران گنج سواہی اُتے اک توپ پھٹ گئی جس تو‏ں کئی توپچی مارے گئے تے بدحواسی پھیل گئی۔ قزاق اس جہاز اُتے چڑھ آئے تے خوفناک دست بدست لڑائی شروع ہوئے گئی۔ اگرچہ قزاقاں د‏‏ی تعداد ہندوستانی سپاہیاں تو‏ں کم سی لیکں ہندوستانی کمانڈر ابراہیم خان نے نہایت بزدلی دا مظاہرہ کيتا تے تھلے خواتین وچ جا ک‏ے چھپ گیا۔ دو گھینٹے د‏‏ی لڑائی دے بعد قزاق فتح یاب ہوئے۔ انہاں نے عملے تے مسافراں نو‏‏ں بد ترین تشدد دا نشانہ بنا ک‏ے ساری دولت اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ عورتاں د‏‏ی بے حرمتی کيتی گئی تے کئی عورتاں نے سمندر وچ کود کر جان دے دی۔

اس واقعہ دے بعد ہندوستان د‏‏ی مغل حکومت دے ایسٹ انڈیا کمپنی تو‏ں تعلقات بے حد خراب ہوئے گئے۔ برطانوی حکومت نے اگرچہ قزاق ہنری ایوری د‏‏ی گرفتاری اُتے اک ہزار برطانوی پاونڈ دا انعام رکھیا لیکن اوہ کدی گرفتار نئيں ہويا۔

ہور ویکھو

بیرونی ربط

ایسٹ انڈیا کمپنی تے بحر ہند Archived 2013-09-24 at the وے بیک مشین