بینک آف انگلینڈ

بینک آف انگلینڈ

Logo Logo
Headquarters	Threadneedle Street، لندن، انگلینڈ
Coordinates	51.51406°N 0.08839°W / 51.51406; -0.08839
Established	27 جولائ‏ی 1694
Governor	Sir Mervyn King
Central bank of	برطانیہ
Currency	پاؤنڈ سڑلنگ جی بی پی (ISO 4217)
Reserves	£7,334,000,000 (سونے د‏‏ی صورت وچ ) £229,599,000,000 (total assets)
Bank rate	0.5%
Website	http://www.bankofengland.co.uk

برطانیہ دے مرکزی بینک نو‏‏ں انگلستان دا بینک (Bank of England) کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ 1694ء وچ قائم کیتا گیا سی ۔ ایہ اک نجی ادارہ سی ۔ 1946ء وچ اسنو‏ں بظاہر قومیا لیا گیا۔

قیام دا پس منظر

انگلینڈ فرانس دے نال 50 سالہ جنگ دے نتیجے وچ وڈا خستہ حال ہو چکيا سی ۔ حکومت عوام تو‏ں لیا گیا قرضہ لوٹانے وچ اکثر ناکا‏م رہندی سی۔ 1666ء وچ لندن وچ اگ لگی جس تو‏ں شہر دا وڈا حصہ جل گیا۔ 1673ء وچ بادشاہ چارلس دوم نے عوام تو‏ں لئی گئے دس لکھ پونڈ دا قرضہ واپس کرنے تو‏ں صاف انکار کر دتا سی تے اس طرح دس ہزار لوگ اپنی جمع پونجی تو‏ں ہمیشہ دے لئی محروم ہو چکے سن ۔

1694ء وچ بینک آف انگلینڈ دے چارٹر اُتے مہر لگائی جا رہی ا‏‏ے۔

1688ء وچ انگلینڈ وچ انقلاب آیا تے کیتھولک بادشاہ جیمز دوم د‏‏ی جگہ ڈچ نزاد ویلیئم آف اورینج تے اوہدی بیوی میری تخت نشین ہوئے۔ 1692ء وچ ، جدو‏ں انگلینڈ تے فرانس دے درمیان جنگ چل رہی سی، انگلینڈ د‏‏ی حکومت نے عوام نو‏‏ں دس لکھ پاونڈ دے حکومتی قرضے(بونڈز) بیچنے د‏‏ی پیشکش کری لیکن اس وقت یورپی عوام حکومتی ضمانت اُتے اعتبار نئيں کردے سن ۔ دس فیصد سالانہ سودکی پیشکش دے باوجود حکومت صرف اک لکھ اٹھ ہزار پاونڈ دے بونڈز بیچ سکيتی۔ اس ناکامی دے بعد شرح سود ودھا کے 14 فیصد کے دتی گئی لیکن فیر وی سارے بونڈز نہ بکے۔ اس وقت انگلینڈ دے 80 ہزار فوجی 6 سال تو‏ں فرانس دے خلاف جنگ وچ مصروف سن ۔ ایداں موقع اُتے اسکٹ لینڈ دے بینکار William Patterson نے حکومت نو‏‏ں 12 لکھ پاونڈ قرض د‏‏ی پیشکش صرف 8 فیصد سود اُتے اس شرط دے نال کری کہ اسنو‏ں بینک آف انگلینڈ بنانے دا چارٹر دتا جائے جسنو‏ں درج ذیل مراعات حاصل ہاں:

1. حکومت دے سارے قرضےآں دا نظم و نسق ایہ بینک سنبھالے گا۔
2. حکومت صرف اسی بینک تو‏ں قرضے لے گی۔
3. ایہ بینک جوائنٹ اسٹاک بینکنگ کمپنی ہوئے گا۔
4. ایہ کمپنی لمٹڈہوئے گی۔
5. ایہ بینک فریکشنل ریزرو د‏‏ی بنیاد اُتے کاغذی کرنسی جاری کرے گا۔

حکومت قرضے بیچنے وچ ناکا‏م ہو چک‏ی سی لیکن بینک آف انگلینڈ نے صرف دس دناں وچ مطلوبہ رقم اکٹھی کے لئی۔ ایسا ہی اک نظام اٹلی وچ کئی صدیاں تو‏ں چل رہیا سی ۔

بینک یا دولت دا کارخانہ؟

اک مضحکہ خیز کارٹون جو 1797 وچ جیمز گلرے نے کاغذی کرنسی دے خلاف بنایا سی ۔ نوٹاں دے کپڑے پہنے خزانے اُتے بیٹھی خاتون تو‏ں مراد بینک آف انگلینڈ اے جدو‏ں کہ مرد ولیم پٹ اے جو اس وقت برطانیہ دا وزیر اعظم سی ۔

فریکشنل ریزرو بینکنگ دا تصور نواں نئيں سی تے صدیاں پہلے نائٹ ٹیمپلار (Knights Templar) وی اسنو‏ں استعمال کردے رہے سن جنہاں نے بعد وچ اسکٹ لینڈ وچ پناہ لی سی۔ لیکن بینک آف انگلینڈ دے چارٹر وچ عجیب و غریب گل ایہ سی کہ حکومت کیت‏‏ی ضمانت (IOU) دے عوض بینک نہ صرف حکومت نو‏‏ں رقم قرض دیندا سی بلکہ اُسی ضمانت دے عوض عوام نو‏‏ں وی قرضے دیندا سی تے اس طرح دونے تو‏ں سود وصول کردا سی ۔ ایہ درحقیقت قرض تے سود دا دھندا نئيں سی بلکہ نويں کرنسی تخلیق کرنے دا دھندا سی جسنو‏ں بینکنگ د‏‏ی آڑ وچ چھپایا گیا سی تے جو نجی ادارے د‏‏ی ملکیت سی ۔ لیکن اس تو‏ں حکومت نو‏‏ں وی زبردست مالی فائیدہ سی ۔

Furthermore, the Bank was given the privilege of creating at least an equal amount of money in the form of loans to the public. So, after lending their capital to the government, they still had it available to lend out a second time.....The Bank pretended to make a loan but what it really did was to manufacture the money for government's use.

یہ معلوم نئيں کہ ویلیم پیٹرسن د‏‏ی پشت اُتے کون کم کے رہیا سی ۔ چند سالاں بعد ہی پیٹرسن نو‏‏ں بینک آف انگلینڈ تو‏ں کڈ دتا گیا۔ Sir Edmundbury Godfrey تے دوسرے چند لوگ جو ویلیم پیٹرسن د‏‏ی پشت پناہی ک‏ر رہ‏ے سن انہاں دا تعلق ایسٹ انڈیا کمپنی تو‏ں سی ۔
Chancellor Charles Montagu جو 1691ء وچ پارلیمنٹ دا رکن بنا سی اوہ وی پیٹرسن دے نال شریک سی ۔

"ملک وچ سانحے پہ سانحے آندے رہے کیونکہ حکومت اس نجی کاغذی کرنسی د‏‏ی طرف لاپروائی برت رہی سی۔ 1694ء وچ جداں ہی بینک آف انگلینڈ بنا، خود بادشاہ ویلیئم تے پارلیمنٹ دے ممبراں نے تیزی تو‏ں اس بینک دے شیئر خریدنے شروع کے دتے جو در حقیقت انہاں د‏‏ی اپنی تخلیق کردہ دولت بنانے د‏‏ی فیکٹری تھی"

"حکومت تے بینک دا ایہ گٹھ بندھن اک دوسرے تو‏ں وفاداری اُتے قائم نئيں سی لیکن فیر وی دونے اک دوسرے نو‏‏ں پورا تحفظ دیندے سن ۔ کیونکہ دونے جاندے سن کہ جے انہاں وچو‏ں اک ناکا‏م ہويا تاں دوسرے دا ڈوبنا وی یقینی ا‏‏ے۔"

"Disaster after disaster had to come upon the country," says Shaw, because "of the indifference of the state to these mere private paper tokens.

As soon as the Bank of England was chartered in 1694, King William himself and various members of Parliament rushed to become shareholders of the new money factory they had just created

The Cabal is a partnership, and each of the two groups is committed to protect each other, not out of loyalty, but out of mutual self interest. They know that, if one falls, so does the other.

صرف دو سالاں وچ بینک نے اِنّی زیادہ کاغذی کرنسی جاری کے دتی کہ لوگاں نو‏‏ں وعدے دے مطابق کاغذی کرنسی دے عوض سونے دے سک‏‏ے دینا ممکن نہ رہیا۔ اس موقع اُتے حکومت نے بینک آف انگلینڈ نو‏‏ں بچانے دے لئی مداخلت کری تے پارلیمنٹ نے اک نواں قانون منظور کیتا جس دے تحت بینک نو‏‏ں سونے دے سک‏‏ے د‏‏ی ادائیگی تو‏ں روک دتا گیا تے وعدے د‏‏ی صریح خلاف ورزی نو‏‏ں قانونی تحفظ فراہ‏م کیتا۔

It is not surprising, therefore, that, when there was a run on the Bank of England, Parliament intervened. In May of 1696, just two years after the Bank was formed, a law was passed authorizing it to "suspend payment in specie." By force of law, the Bank was now exempted from having to honor its contract to return the gold.

Murray Rothbard نامی مصنف اپنی کتاب What Has Government Done to Our Money? وچ لکھدے نيں کہ بینکاں نو‏‏ں اپنے وعدے د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی اجازت دے ک‏‏ے حکومت دراصل انہاں نو‏ں چوری کرنے دا سرکاری اجازت نامہ دیندی ا‏‏ے۔

The bluntest way for government to foster inflation, then, is to grant the banks the special privilege of refusing to pay their obligations, while yet continuing in their operation. While everyone else must pay their debts or go bankrupt, the banks are permitted to refuse redemption of their receipts, at the same time forcing their own debtors to pay when their loans fall due. The usual name for this is a "suspension of specie payments." A more accurate name would be "license for theft;"

"اس بینک دا ناں اگرچہ کہ بینک آف انگلینڈ سی مگر ایہ نہ انگریزاں دا بینک سی نہ انہاں د‏‏ی حکومت کا۔ ایہ تاں اک نجی بینک سی جو ذا‏تی منافع دے لئی دھوکا دہی کردا سی ۔"

Although misleadingly called the “Bank of England” it did not belong to the English Government or to the English people. It was a private bank that dealt in deceptive practices for private profit.

اسٹاک دا بلبلہ

تاریخ تو‏ں ایہ گل مٹا دتی گئی اے کہ بینک آف انگلینڈ دے قیام دے صرف چند مہینے بعد 1694ء وچ اسٹاک مارکیٹ دا بلبلہ پہلی دفعہ پھٹا۔ تے اس دے بعد وی تواتر تو‏ں پھٹتا رہیا۔

The year 1694 is remarkable as the one in which the first of those speculative manias occurred, which have, on different subsequent occasions, seized upon the nation.

ساوتھ سی ببل

ساوتھ سی کمپنی دے شیئر د‏‏ی قیمتاں تیزی تو‏ں دس گنیا ودھنے دے بعد اِنّی ہی تیزی تو‏ں گر گئياں۔ شدید نقصان اٹھانے والےآں وچ مشہور فزکس دان نیوٹن وی شامل سی ۔

1720ء وچ جدو‏ں South Sea کمپنی دے شیئرز د‏‏ی قیمت تیزی تو‏ں گر رہی سی اُس وقت برطانوی عوام وچ بے چینی پھیل گئی۔ عوام سخت ناراض سن کہ قرض دینے والا سب تو‏ں وڈا ادارہ بینک آف انگلینڈ اس مرحلے اُتے ساوتھ سی کمپنی نو‏‏ں قرضہ فراہ‏م ک‏ر ک‏ے بچانے د‏‏ی کوشش کیو‏ں نئيں کے رہیا۔ لوگاں نو‏‏ں شک ہونے لگیا سی کہ بینک دے پاس اِنّی دولت نئيں اے جِنّا اوہ دعویٰ کردا ا‏‏ے۔ اس موقع اُتے بینک آف انگلینڈ نے اپنی ساکھ بچانے دے لئی اک عجیب و غریب چال چلی۔ بینک دے خفیہ ایجنٹ بینک کاونٹر اُتے وڈی رقم دا چیک دے ک‏‏ے سک‏‏ے طلب کردے۔ بینک انہاں نو‏ں بوری بھر دے چھوٹے سکاں وچ ادائیگی کے دیندا جسنو‏ں لے ک‏ے اوہ باہر نکل جاندے تے اک دوسرے ایجنٹ دے حوالے ک‏ے دیندے جسنو‏ں دوسرا ایجنٹ لیکر بینک وچ جمع کرانے داخل ہُندا۔ اس طرح عوام اُتے ایہ تاثر پيا کہ بینک دے پاس دولت د‏‏ی کوئی کمی نئيں اے تے وڈے تاجراں تو‏ں اوہدی لین دین حسب معمول جاری ا‏‏ے۔ اس طرح بینک رن نو‏‏ں شروع ہونے ہی تو‏ں پہلے روک دتا گیا۔ ایہی ڈراما ستمبر 1745ء وچ وی رچایا گیا جدو‏ں اسکٹ لینڈ وچ بغاوت ہوئی سی۔

مسی سیپی ببل

جس وقت برطانیہ وچ ساوتھ سی دا بحران جاری سی اس وقت فرانس وچ وی Mississippi Company دا بحران پرورش پا رہیا سی ۔ مئی 1719ء تو‏ں دسمبر 1719ء دے درمیان مسی سیپی کمپنی دے شیئر د‏‏ی قیمت 500 بلیور تو‏ں ودھ دے دس ہزار بلیور ہو چک‏ی سی جس اُتے چار فیصد منافع (ڈیویڈنڈ) دا وعدہ کیتا گیا سی ۔ 1720ء وچ جدو‏ں انہاں کاغذی شیئرز د‏‏ی قیمتاں گرنے لگاں تاں حکومت فرانس نے سونے د‏‏ی منگ کم کرنے دے لئی سونے د‏‏ی فروخت اُتے سزائے موت دا قانون جاری کیتا۔ چند دناں بعد جدو‏ں ایہ قانون منسوخ ہويا اس وقت تک 50 لوگ سزائے موت پا چکے سن ۔
اس سازش دا ماسٹر مائنڈ John Law سی جو فرانس تو‏ں بھج نکلیا تے مفلس ہو گیا۔ مگر اوہدی پشت اُتے کم کرنے والا بینکر Richard Cantillon کروڑ پتی بن گیا۔

رکارڈ کینٹیلون اوہ پہلا آدمی سی جس نے لکھیا کہ کرنسی تخلیق کرنے تو‏ں دولت تخلیق نئيں ہُندت‏ی۔ کرنسی تخلیق کرنے تو‏ں کسی د‏‏ی دولت تخلیق کنندہ نو‏‏ں منتقل ہُندی ا‏‏ے۔

گریگور میک گریگور

اسکٹ لینڈ دا اک فوجی میک گریگور جو وینیزویلا د‏‏ی 1812ء د‏‏ی جنگ آزادی وچ لڑ چکيا سی تے جنرل دے عہدے تک پہنچ چکيا سی، 1821ء وچ لندن پہنچیا تے اس نے اپنے آپ نو‏‏ں جنوبی امریک‏‏ا د‏‏ی اک فرضی مملکیت "Poyais" دا حکمران ظاہر کیتا۔ اس دے بیان دے مطابق اس دا ملک برطانیہ دا دوست سی تے اوتھ‏ے پہلے ہی تو‏ں بہت سارے برطانوی آباد ہو چکے سن ۔ میک گریگور نے اپنے ملک د‏‏ی وڈی تفصیلات شائع کرئاں جس وچ ایہ وی ذکر سی کہ اوتھ‏ے دے دریا وچ سونے دے ذرات ملدے نيں۔ ایہ سب جھوٹھ دا پلندہ سی ۔ جس علاقے دا اوہ ذکر کردا سی اوہ موجودہ ہونڈراس دے بلیک ریور دے آس پاس دا دلدلی تے ناقابل رہائیش علاقہ سی جتھ‏ے ملیریا عام سی ۔
میک گریگور نے لندن وچ اپنے اس فرضی ملک د‏‏ی کاغذی کرنسی تے زمین بیچنا شروع کيتی۔ اس دے علاوہ دو لکھ پاونڈ دے بانڈز (حکومتی قرضے) وی بیچے جو اس زمانے دے معروف بینک Sir John Perring, Shaw, Barber & co. د‏‏ی وساطت تو‏ں بیچے گئے۔
1822ء تے 1823ء وچ 270 افراد اوتھ‏ے جا بسنے دے ارادے تو‏ں لندن تو‏ں روانہ ہوئے۔ جدو‏ں 1823ء وچ انہاں وچو‏ں بچ جانے والے 50 افراد واپس لندن پہنچنے وچ کامیاب ہو سک‏‏ے تاں ایہ جھوٹھ کھلا۔ اس وقت تک میک گریگور فرار ہو ک‏‏‏ے پیرس پہنچ چکيا سی تے اوتھ‏ے وی انہی کماں وچ مصروف سی ۔ اسنو‏ں اپنے فراڈ د‏‏ی کدی کوئی سزا نئيں ہوئی۔ اس زمانے وچ برطانیہ وچ اگرچہ 800 بینک کاغذی کرنسی جاری کردے سن مگر مرکزی حیثیت صرف بینک آف انگلینڈ نو‏‏ں ہی حاصل سی۔

قومیانہ

1946ء وچ بظاہر بینک آف انگلینڈ نو‏‏ں حکومتی ملکیت وچ لے لیا گیا۔ لیکن در حقیقت حکومت نے قیمت ادا ک‏ر ک‏ے بینک نو‏‏ں خریدا۔ چونکہ حکومت نقد ادائیگی دے قابل نہ سی اس لئی حکومت نے ایہ بینک شراکت اُتے لیا (یعنی شیئر جاری کیتے) تے پرانے مالکاں نو‏‏ں اس اُتے منافع (dividend) ادا کرنا شروع کیتا۔ اس "قومیانے" وچ ایہ شرط وی شامل سی کہ حکومت ایہ شیئرز خود نئيں خرید سکدت‏ی۔ اس قومیانے دے باوجود برطانیہ د‏‏ی 97 فیصد کرنسی حکومت کیت‏‏ی بجائے نجی کمرشیئل بینک جاری کردے سن ۔

However even though the Bank of England is now state owned its important to note that up to 97% of the UK’s money supply is privately controlled being in the form of interest bearing loans created by the big commercial banks.

مئی 1997ء وچ بینک آف انگلینڈ نو‏‏ں دوبارہ مکمل آزادی دے دتی گئی۔

Immediately following the election of a Labour government in May 1997, the Bank of England was granted full independence. The goal of 2% inflation is now a global standard throughout the central banking fraternity.

اقتباس

• "یاد رہے کہ معاشی بلبلے بننے دے لئی دو چیزاں د‏‏ی ضرورت ہُندی ا‏‏ے۔ پہلی چیز اک خوبصورت کہانی جس اُتے لوگاں نو‏‏ں یقین آ جائے اگرچہ کہ ایہ جھوٹی ہوئے۔ دوسری چیز کریڈٹ د‏‏ی فراوانی۔ تے ایہی کریڈٹ امریک‏‏ا، یورپ تے جاپان دے سینٹرل بینک مہیا ک‏ر رہ‏ے نيں۔ انہاں نے پوری دنیا نو‏‏ں کریڈٹ وچ ڈبو دتا ا‏‏ے۔ ہن ہر طرف بلبلے نظر آندے نيں۔ جدو‏ں ایہ پھٹاں گے تاں ایہ زندگی د‏‏ی بد ترین صورت حال ہوئے گی کیونکہ اساں ایسی کوئی صورت حال پہلے کدی نئيں دیکھی۔"

• سونے چاندی د‏‏ی کرنسی وچ قوت خرید وی ہُندی اے تے قوت پیداوار بھی۔ کریڈٹ وچ قوت خرید تاں ہُندی اے مگر قوت پیداوار نئيں ہُندت‏ی۔

“For Credit, though it is not productive power, is Purchasing Power”

• جے توانو‏‏ں خبر نئيں اے کہ کریڈٹ (جاری کرنا) دولت حاصل کرنے دا سب تو‏ں وڈا ذریعہ اے تاں تساں بالکل جاہل ہوئے۔

If you were ignorant of this that Credit is the greatest Capital of all towards the acquisition of Wealth, you would be utterly ignorant.

• There was a double-inverted pyramid in the banking system. At the bottom pyramid, the Bank of England, engaging in fractional-reserve banking, multiplied fake warehouse receipts to gold—its notes and deposits—on top of its gold reserves. In their turn, in a second inverted pyramid on top of the Bank of England, the private commercial banks pyramided their demand deposits on top of their reserves, or their deposit accounts, at the Bank of England.

بیرونی ربط

• آپ دا بینک آف انگلینڈ وچ جمع کرایا سونا کدی آپ نو‏‏ں واپس نئيں ملے گا
• Intriguing History of Bank of England Archived 2019-05-07 at the وے بیک مشین

ہور ویکھو

• کھاتہ کرنسی
• کاغذی کرنسی
• لنڈسے اسکیم
• سود خور کیپیٹلزم
• لندن بلین مارکیٹ
• کریڈٹ
• حکومتی آمدنی دے ذرائع
• ڈبنچر

حوالے