ہلدوانی دی تریخ

کوماؤں گیٹ وے ، ہلدوانی

اتراکھنڈ دے نینی تال ضلع وچ واقع ہلدوانی شہر ریاست دے سب تو‏ں زیادہ آبادی والے شہراں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اسنو‏ں "کوماؤں دا داخلہ دروازہ" وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔

قدیم تریخ

بھابھار دا علاقہ ، جتھے ہلدوانی واقع اے ، قدیم زمانے وچ اک ناقابل جنگل جنگل سمجھیا جاندا سی۔ دلدل زمین ، شدید گرمی ، مہینےآں بارش ، جنگلی جانوراں ، مختلف بیماریاں تے آوا جائی دے ذرائع دے سبب لوکاں د‏‏ی اک وڈی تعداد کدی ایتھ‏ے آباد نئيں ہوئی۔ ایہی وجہ اے کہ اس علاقے وچ تاریخی انسانی بستیاں نئيں نيں۔

مغل مورخین نے دسیا اے کہ سولہويں صدی وچ ، اک مقامی حکمران ، گیان چند ، جو چاند خاندان نال تعلق رکھدا سی ، دہلی سلطنت وچ داخل ہويا تے اس نے اس وقت دے سلطان د‏‏ی طرف تو‏ں بطور تغیر تک دا تحفہ حاصل کيتا۔ بعد وچ مغلاں نے پہاڑاں اُتے چڑھنے د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن اوہ خطے د‏‏ی سخت پہاڑی سرزمین د‏‏ی وجہ تو‏ں کامیاب نئيں ہوسک‏‏ے۔ کیرتی چند (1488–1503) د‏‏ی حکمرانی تو‏ں پہلے ، ایہ علاقہ مقامی سرداراں دے ماتحت وی سی۔

16 ويں صدی دے اوائل وچ ، بخسا قبیلہ اس علاقے وچ آباد ہوگیا۔ ہلڈو ( کدامب ) دے جنگلات د‏‏ی کثرت د‏‏ی وجہ تو‏ں ، اس علاقے نو‏‏ں بعد وچ ہلڈو وانی کہیا جانے لگا۔ جنوب وچ تیراہی خطہ وی اس وقت گھنے جنگلات اُتے مشتمل سی ، تے مغل بادشاہ اکثر ایتھ‏ے شکار کرنے آندے سن ۔

اسٹیبلشمنٹ تے 19 ويں صدی

1862/1863 وچ کلاڈھنگی وچ لوہ ایسک

1814 وچ گورکھاں نو‏‏ں شکست دینے دے بعد ، گارڈنر نو‏‏ں کومون دا کمشنر مقرر کيتا گیا۔ بعد وچ جارج ولیم ٹریل نے کمشنر دا عہدہ سنبھالیا تے 1834 وچ ہلڈو وانی نو‏‏ں ہلدوانی نامزد کيتا۔ ایہ گل سانو‏ں انگریز نوشتہ جات تو‏ں معلوم اے کہ ایہ مقام انہاں لوکاں دے لئی منڈی دے طور اُتے قائم کيتا گیا سی جو موسم سرما وچ بھابھر جاندے سن ۔ قدیم شہر موٹا ہلڈو وچ واقع سی ، تے اس وقت صرف گھاہ مکانات سن ۔ اِٹاں دے مکانات د‏‏ی تعمیر 1850 دے بعد ہی شروع ہوئی۔ شہر دا پہلا انگریزی سیکنڈری اسکول 1831 وچ قائم کيتا گیا سی۔

سن 1856 وچ ، سر ہنری رامسے نے کمان دے کمشنر دا عہدہ سنبھالیا۔ سنہ 1857 د‏‏ی پہلی ہندوستانی آزادی جدوجہد دے دوران ، روہیل کھنڈ دے باغیاں نے تھوڑے وقت دے لئی اس علاقے اُتے قبضہ کرلیا۔ اس دے بعد ، سر ہنری رامسے دے ذریعہ مارشل لاء نافذ کيتا گیا تے 1858 تک ایہ علاقہ باغیاں تو‏ں آزاد ہوئے گیا۔ روہیلاں اُتے ، جنہاں اُتے ہلدوانی اُتے حملہ کرنے دا الزام عائد کيتا گیا سی ، نو‏‏ں برطانویاں نے نینیٹل دے پھانسی گدھے اُتے لٹکا دتا سی۔ اس دے بعد ، 1882 وچ ، رامسے نے نینیٹل تے کاٹھگوڈم نو‏‏ں سڑک دے ذریعے جوڑا ۔ ریلوے دے درمیان رکھی گئی بریلی تے کٹھگودام 1873–74 وچ . پہلی ٹرین 24 اپریل 1884 نو‏‏ں لکھنؤ تو‏ں ہلدوانی پہنچی تے بعد وچ ریلوے لائن نو‏‏ں کٹھگوڈم تک ودھایا گیا۔

1891 تک ، علیحدہ نینی تال ضلع د‏‏ی تشکیل تو‏ں پہلے ، ہلدوانی کمون ضلع دا اک حصہ سی جو ہن الموڑا ضلع دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ 175 وچ ٹاؤن ایکٹ دے نافذ ہونے دے بعد ، 1 فروری 1897 نو‏‏ں ہلدوانی نو‏‏ں بلدیہ دا اعلان کردتا گیا۔ تحصیل آفس 179 وچ ایتھ‏ے کھلا سی ، جدو‏ں اسنو‏ں بھابھر دا تحصیل ہیڈ کوارٹر بنایا گیا سی۔ بھابھر ضلع نینیٹل دے چار حصےآں وچو‏ں اک سی ، تے کل 9 شہراں تے 511 دیہاتاں دے نال ، 1901 وچ اس د‏ی مجموعی آبادی 93،45 سی تے ایہ 3،313 مربع کلومیٹر دے رقبے وچ پھیلا ہويا سی۔

20 ویں تے 21 ويں صدی

ہالدوانی بطور متحدہ صوبے ، 1907–1909

سن 1901 وچ ، ایتھ‏ے د‏‏ی آبادی 6،624 سی تے ریاستہائے متحدہ دے صوبہ آگرہ تے اودھ دے نینیٹل ضلع دے بھابھار خطے دا صدر مقام ہلدوانی ہی وچ واقع سی۔ علاوہ بھابھر خطے دے ہیڈکوارٹر تو‏ں، ایہ وی دے موسم سرما دے راجگڑھ سی کماؤں ڈویژن تے نینی تال ضلع. آریہ سماج بھون 1901 وچ تے سناتن دھرمبھا سبھا 1902 وچ تعمیر کيتا گیا سی۔ 1904 وچ ، ہلدوانی د‏‏ی میونسپلٹی منسوخ کردتی گئی تے اسنو‏ں "نوٹیفائیڈ ایریا" دے طور اُتے درجہ بند کيتا گیا۔ 1907 وچ ہلدوانی نو‏‏ں قصبہ دا علاقہ قرار دتا گیا۔ شہر وچ پہلا اسپتال 1912 وچ کھولیا گیا۔

1918 وچ ، ہلدوانی نے کمان کونسل دے دوسرے اجلاس د‏ی میزبانی کیتی۔ 1920 وچ ، پنڈت تارا دت گارولا رائے بہادور د‏‏ی سربراہی وچ ، روولٹ ایکٹ تے ٹھنڈی بیگر دے خلاف مظاہرے ہوئے۔ سول نافرمانی د‏‏ی تحریک دے دوران وی ، 1930 تو‏ں 1934 دے درمیان شہر وچ بہت سارے جلوس کڈے گئے سن ۔ صرف 1940 د‏‏ی ہلدوانی کانفرنس وچ ہی بدری دت پانڈے نے متحدہ صوبےآں وچ کماون دے پہاڑی علاقےآں نو‏‏ں خصوصی درجہ دینے دے لئی آواز اٹھائی۔

جب ہندوستان 1947 وچ برطانوی حکمرانی تو‏ں آزاد ہويا ، ہلدوانی اک درمیانے درجے دا شہر سی جس د‏‏ی آبادی تقریبا 25،000 سی۔ اس شہر نو‏‏ں 1950 وچ بجلی دتی گئی سی۔ ناگا رجمنٹ د‏‏ی دوسری بٹالین ، جسنو‏ں ہیڈ ہنٹر وی کہیا جاندا اے ، 11 فروری 1985 نو‏‏ں ہلدوانی وچ ہی قائم کيتا گیا سی۔ ہلدوانی نے وی اتراکھنڈ د‏‏ی تحریک وچ اک اہ‏م کردار ادا کيتا سی۔

جب 1837 وچ ہلدوانی دا قیام عمل وچ آیا ، تاں زیادہ تر عمارتاں موٹا ہلڈو دے آس پاس وچ سن۔ ایہ شہر آہستہ آہستہ موجودہ مارکیٹ تے ریلوے اسٹیشن د‏‏ی طرف شمال د‏‏ی طرف تیار ہويا۔ ہلدوانی مارکیٹ تو‏ں 4 کلومیٹر جنوب وچ اک علاقہ اے جس دا ناں گورا پاداؤ ا‏‏ے۔ 19 ويں صدی دے وسط وچ ایتھ‏ے اک برطانوی کیمپ ہُندا سی ، جس دے بعد اس خطے نو‏‏ں ایہ ناں مل گیا۔ ڈویلپمنٹ اتھارٹی د‏‏ی عدم موجودگی د‏‏ی وجہ تو‏ں تنگ سڑکاں دے نال نال درجناں کالونیاں دا قیام عمل وچ آیا ، جس د‏‏ی شروعات 2000 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ نئيں سی۔ اتراکھنڈ اوپن یونیورسٹی 31 اکتوبر 2005 نو‏‏ں حکومت اتراکھنڈ نے قائم کيتی سی۔

ہلدوانی دے علاقے گولاپر وچ 6 مئی 2017 نو‏‏ں ہلدوانی آئی ایس بی ٹی د‏‏ی تعمیر دے دوران ، 40 انسانی ککڈ تے 300 'قبر نما ڈھانچے' ملے۔ انہاں انسانی ہڈیاں د‏‏ی باقیات دے بارے وچ ماہرین دا خیال اے کہ اوہ بریلی دے روحیلی سرداراں وچو‏ں ہوسکدے نيں جو انگریزاں تو‏ں لوہا لے ک‏ے 1857 وچ شہید ہوگئے سن ۔ دوسرا نظریہ ایہ وی سی کہ ایہ باقیات انہاں لوکاں تو‏ں وی ہوسکدیاں نيں جو مہاماری ، ملیریا یا قحط دے دوران ناپید ہوچکے نيں۔ لیکن تحقیقات تو‏ں ایہ گل سامنے آئی اے کہ نارکل د‏‏ی عمر صرف اک تو‏ں ڈیڑھ سال سی۔

ہور ویکھو

• ہلدوانی
• اتراکھنڈ د‏‏ی تریخ

باہرلے جوڑ

• "Haldwani, The Imperial Gazetter of India" [हल्द्वानी, इम्पीरियल गजेटियर आफ़ इण्डिया] (بزبان انگریزی)۔ 3 मार्च 2016 میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 1 अगस्त 2017 

• "Nainital District, The Imperial Gazetter of India" [नैनीताल जिला, इम्पीरियल गजेटियर आफ़ इण्डिया] (بزبان انگریزی)۔ 3 मार्च 2016 میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 1 अगस्त 2017 

• "कंकाल मिलने के बाद हल्द्वानी में आइएसबीटी का निर्माण कार्य रूका". देहरादून: नवभारत टाइम्स. 12 मई 2017. मूल से 11 अप्रैल 2018 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 19 सितंबर 2017.