یاقوت لوک

یاقوت
رàُà

کل آبادی
450,000–510,000
گنجان آبادی والے علاقے
روس	4,78,085 (2010 دی جنگننا)
China (PRC)	2,820 (2010 دی جنگننا)
قازقستان	415 (2009 دی جنگننا)
یوکرین	304 (2001 دی جنگننا)سانچہ:Failed verification
زباناں
یاقوتی، روسی
مذہب
ودھ گنتی روسی آرتھوڈاکس عیسائیت، تے کافی گنتی شامان دھرم

یاقوت لوک ترک لوک ہن جو کہ یاکوتیا(ساخا) دے واسی ہن۔ یاقوت بولی ترک بولیاں دی سائیبیریائی شاخ نال تعلق رکھدی اے ۔ یاقوت لوک روس(روسی فیڈریشن) دے لوکراج ساخا(یاکوتیا) وچّ رہندے ہن اتے کجھ لوک آمور اوبلاست، ماگادان اوبلاست، سخالین اوبلاست تے تائمیر خودمختار اوکروگ تے ایونسک خودمختار اوکروگ دے علاقےآں وچّ رہندے ہن۔

جغرافیائی تے معاشی کماں دی بنیاد 'تے یاقوت لوک 2 مڈھلے گروہاں وچّ ونڈے ہوئے ہن۔ شمال وچّ لسجے یاقوت لوک اردھ-ٹپریواسی شکاری، مچھیرے، ہرن (رینڈی‏ئر) ہن جدکہ دکھنی یاقوت لوک گھوڑےآں تے یاقوت گاں (کیٹل) پالدے ہن۔

شروع اتے اتہاس

یاقوت بزرگ، 20ویں صدی چڑھن ویلے دی تصویر

یاقوتاں دے پرکھے کریکن سن جو کہ 7ویں صدی دوران ینیسی دریا توں پرواس کر بائیکال جھیل لاگے وسے سن۔ یاقوت لوک اصل وچّ اولکھن دوآلے اتے بائیکال جھیل دے علاقے وچّ رہندے سن۔ 13ویں صدی دے شروعات وچّ ایہہ لوک منگولاں دے حملےآن پاروں لینا دریا دی وادی ، الدان دریا اتے ولیوئی دریاواں ولّ پرواس کر گئے۔

Sakha herder with a reindeer, early 20th c.

شمالی یاقوت لوک شکاری، مچھیرے سن جدکہ دکھنی یاقوت ، یاقوتی گاواں تے جانور پالدے سن۔

1620 وچّ روسی سلطنت (ماسکوی روس) نے ایہناں دے علاقے وچّ داخلہ ہو کے اپنے پیر گڈ لئے ۔

Percentages of Yakuts in the districts of Yakutia according to the 2010 census

Sakha hunter with gun, early 20th c.

18ویں صدی وچّ روسیاں نے یاقوتاں توں اپنا دباء گھٹاؤندیاں یاقوت مُکھیاں نوں خاص اختیار دتے، زمین واپس کیتی، ہر طرحاں دی آزادی دتی تے کھیتی کرن ہتّ اوہناں نوں سکھئت کیتا۔ سونے اتے ٹرانس سائبیریائی ریلوے بنن توں بعد اس علاقے وچّ روسی لیکاں دی آمد ودھن لگّ پئی۔ 1820 تکّ تقریبا سبھ یاقوتاں نے روسی آرتھوڈکس گرجا وچّ دھرم تبدیلی کر لئی پر نال ہی اوہناں نے شامان دھرم دیاں ریتاں-رسماں نوں وی اننج ہی قایم رکھیا۔ یاقوت ساہت دا ادے 19ویں صدی دے آخری سالاں دوران ہویا۔ 20ویں صدی دے شروعاتی سالاں وچّ اتھوں دی قومی حالت مڑ لیہ ولّ آؤنی شروع ہوئی۔

بولی

2010 دی جنگننا مطابق ساخا لوکراج دے 87% یاقوت لوک یاقوتی بولی بولدے ہن جدکہ 90% لوک روسی بولی بولدے ہن۔ ساخا/یاقوت بولی ترک بولیاں دے سائیبیریائی گروہ دی شمالی شاخ نال تعلق رکھدی ہے۔ ایہہ دولگن بولی دے کافی نیڑے ہے۔ تووی تے شور اسدیاں تھوڑیاں گھٹّ نیڑے دیاں بولیاں ہن۔

ایہہ وی دیکھو

• ساخا لوکراج وچ سنگیت
• یاقوتی گاں
• یاقوتی گھوڑا

حوالے

ہور پڑھو

• Conolly, Violet. "The Yakuts," Problems of Communism, vol. 16, no. 5 (Sept.-Oct. 1967), pp. 81-91.
• Leontʼeva, Sargylana. "Comments on Ойуун Уол 'shaman fellow': a Yakut historical legend." In John M. Clifton and Deborah A. Clifton (eds.), Comments on discourse structures in ten Turkic languages pp. 287-291. St. Petersburg, Russia: SIL International, 2002.
• Sakha Yakut Republic Regional Investment and Business Guide. (US Government Agencies Business Library) (3rd ed.) International Business Publications, 2001.

باہرلے جوڑ

• Recipes for traditional Yakut cuisine (in Russian)
• Yakut language site with lyrics, mp3 and video
• Yakut newspaper site
• A good brief description of Yakut Society
• Russian translations of Yakut texts (heroic poetry, fairy tales, legends, proverbs, etc)
• A multi-language dictionary: Yakut - Classical Mongolian - Khalkha - Russian - German - English
• Historical and administrative background
• Korolenko, Vladimir Galaktionovich (1980) "Sibirskie rasskazy i ocherki" Hudozhestvennaya literatura, Moscow in Russian
• Ethnic groups -Yakuts
• North-Eastern Federal University in Yakutsk
• Yakut People and Their Culture
• Trannie Mystics
• Yakut History of America