یان فُو

یان فو
جم	8 جنوری 1854   Houguan, فوجیان، چنگ چین
وفات	27 اکتوبر 1921 (67 سال)  Guanhang, Fuzhulang, لوکراج چین
شہریت	چنگ سلطنت لوکراج چین
جماعت	کیومنتانگ
عملی زندگی
مادر علمی	Royal Naval College, Greenwich
پیشہ	مترجم ،  لکھاری ،  ماہرِ عمرانیات
پیشہ ورانہ زبان	چینی
شعبۂ عمل	فلاسفی
ملازمت	جامعہ پیکنگ
کارہائے نمایاں	Gong Jin'ou

یان فُو (سادہ چینی: 严复; روایتی چینی: 嚴復; ||پینین]]: Yán Fù; ||ویڈ گائلز]]: Yen² Fu⁴ویڈ–Gilesسادہ چینی: 严复; روایتی چینی: 嚴復; ||پینین]]: Yán Fù; ||ویڈ گائلز]]: Yen² Fu⁴، IPA: [jɛ̌n.fû]; نمرتا نام: جی ڈاؤ، 幾道; 8 جنوری 1854 — 27 اکتوبر 1921)، اک چینی ودوان اتے مترجم ، 19 ویں صدی دے اخیر وچ ڈارون دی "قدرتی چون" سمیت مغربی وچاراں نوں چین وچ لیاؤن لئی مشہور سی۔

زندگی

8 جنوری 1854 نوں، یان فُو دا جم چین وچ فجیان صوبے دے اجوکے پھوزو وچ چینی دوائیاں دے وپار کردے اک آدریوگ ودوان-کلینن پروار وچ ہویا۔ اپنے شروعاتی سالاں وچ یان فو دے پیؤ نے یان فو نوں اچّ سکھیا حاصل کرن اتے امپیریئل امتحان دی تیاری کرن لئی بہت حوصلہ اپھجائی کیتی۔ لیکن 1866 وچ اسدے پیؤ دی موت ایہناں یوجناواں وچ اچانک تبدیلی دا کارن بن گئی سی۔ اک سال بعد یان فو نے مغربی سکول پھوزو وچ پھوجین آرسینل اکادمی (福州 船 政 學堂) وچ داخلہ لیا، جتھے اس نے انگریزی، انکگنت، جمیٹری، الجبرا، تکونمتی، فزکس، کیمیا ، نجوم اتے نیویگیشن سمیت وکھ-وکھ موضوعاں دا مطالعہ کیتا۔ ایہہ یان فو دے جیون وچ اک اہم موڑ سی کیونکہ اوہ مغربی سائنس دے نال سدھا رابطہ کرن دے یوگ سی، اس طرحاں اس اتشاہ نوں پریرنا ملی جس نے اس نوں اپنے باقی دے کیریئر دوران مدد کیتی۔

1871 وچ اُچّ اعزاز دے نال گریجوئیٹ ہون توں بعد، یان فو نے اگلے پنج سال سمندر تے بتائے۔ اس نے پہلاں سکھلائی جہاز جیانیوی (建 威) تے کم کیتا اتے بعد وچ جنگی کروزر یانگوو (陽 武) تے سیوا کیتی۔ 1877–79 وچ اس نے انگلینڈ دے گرینوچ، رائل نیول کالج وچ پڑھائی کیتی۔ اتھے بتائے ایہناں سالاں دے دوران، اوہ چین دے پہلے سفیر گؤ سونگٹاؤ توں جانو ہو گیا اتے اوہناں دی عمر دے فرق اتے حثیت دے پاڑے دے باو جود اوہناں دی چنگی تکڑی مترتا ہو گئی۔ بینجامن سوارٹس نے اسدی جیونی وچ ذکر کیتا اے کہ "اوہ اکثر پورا دن اتے رات بھر چینی اتے مغربی وچاراں اتے سیاسی ادارےآں وچکار فرق اتے یکسانیت بارے چرچہ کردے رہندے سن۔"

اس دی چین واپسی نال اس نے اس نوں جلدی توں جلدی کامیابی حاصل نہیں کیتی جس دی اوہ آس کر رہا سی۔ بھاویں کہ اوہ امپیریئل سول سروس ایگزامینیشن پاس نہیں کر سکیا، مگر اوہ تیانجن وکھے پھوجئن آرسینل اکیڈمی اتے پھر بییانگ نیول افسر سکول (北洋 水師 學堂) وکھے اک ادھیاپن دی حالت حاصل کرن وچ کامیاب رہا سی۔ اس ویلے دوران، یان فو افیم دی عادت دا شکار ہو گیا سی۔ ایہہ نشہ ادوں چین وچ بڑا پرچلت ہویا سی۔

ایہہ پہلی چین جاپانی لڑائی (1894–95, کوریا دے کنٹرول لئی لڑی) وچ چین دی ہار توں بعد جا کے یان فو مشہور ہویا سی۔ اوہ اپنے ترجمےآں لئی مشہور ہو گیا، جنہاں وچ تھامس ہیکسلی دی عمل-ترقی اتے اخلاقیات، ایڈم سمتھ دی 'د ویلتھ آف نیشنز'، جون سٹوئرٹ مل دی 'آن لبرٹی' اتے ہربرٹ سپینسر دی 'سٹڈی آف سوشیالوجی' وی شامل سن۔ یان نے ڈارون اتے ہوراں دے وچاراں دی نقطہ چینی کیتی، اپنی ہی وضاحت پیش کیتی۔ "قدرتی چون" اتے "سبھ توں ودھ یوگ دا زندہ بچ جانا" وچاراں دا چینی پاٹھکاں نال واہ ہکسلی دے کم راہیں پیا سی۔ اس وچار نوں یان فو نے چینی وچ تیانز (天 擇) وجوں مشہور کیتا سی۔

ترجمہ دی تھیوری

تیانجن وکھے یان فو دا بتّ