ایوان مازیپا

ایوان مازیپا
(یوکرینی وچ: Іван Степанович Мазепа)،(پولش وچ: Jan Mazepa Kolędyński)
تفصیل=
جم	20 مارچ 1639   بلا تسیرکوا
وفات	21 ستمبر 1709 (70 سال)  بیندر، مالدووا
مدفن	گلاتسی
شہریت	پولینڈ-لتھوانیا دولت مشترکہ روسی زار شاہی
عملی زندگی
پیشہ	سفارت کار ،  سیاست دان
پیشہ ورانہ زبان	روسی ،  پولی ،  تاتاری ،  لاطینی ،  اطالوی ،  فرانسیسی ،  جرمن ،  یوکرینی ،  کرمیائی تاتاری
شعبۂ عمل	سیاست ،  ڈپلومیسی
عسکری خدمات
اعزازات
آرڈر آف سینٹ اینڈریو (۱۷۰۰)  آرڈر آف دی وائٹ ایگل
دستخط

ایوان سٹیپانووچ مازیپا (مزیپا وی کہیا جاندا اے ; یوکرینی: Іван Степанович Мазепа, سانچہ:Lang-pl) نے ۱۶۸۷-۱۷۰۸ وچ زپوریزیان میزبان دے ہیٹ مین دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں۔ ہولی لیگ (1684) دے لئی انہاں د‏‏ی کوششاں دے لئی انہاں نو‏ں ۱۷۰۷ وچ مقدس رومی سلطنت دا شہزادہ دے خطاب تو‏ں نوازیا گیا۔ مازیپا د‏‏ی زندگی دے تاریخی واقعات نے بوہت سارے ادبی، فنکارانہ تے موسیقی دے کماں نو‏‏ں متاثر کيتا ا‏‏ے۔ اوہ فنون لطیفہ دے سرپرست دے طور اُتے مشہور سن ۔

مازیپا نے پولٹاوا د‏‏ی جنگ (۱۷۰۹) وچ اک اہ‏م کردار ادا کیا، جتھے ایہ جاننے دے بعد کہ پطرس اعظم نے اسنو‏ں زپوریزیان میزبان (اک کوساک ریاست) دے قائم مقام ہیٹ مین (فوجی رہنما) دے طور اُتے فارغ کرنے تے اس د‏ی جگہ الیگزینڈر مینشیکوف نو‏‏ں تعینات کرنے دا ارادہ کیا، اس نے اپنی فوج نو‏‏ں چھڈ دتا تے سویڈن دے بادشاہ چارلس XII دا نال دتا۔ اس انحطاط دے سیاسی نتائج تے تشریح روس تے یوکرین دونے د‏‏ی قومی تاریخاں وچ گونجتی رہی ا‏‏ے۔

روسی راسخ الاعتقاد کلیسیا نے ۱۷۰۸ وچ مازیپا دے ناں اُتے اک بے حسی (بربادی) رکھی تے ہن وی اسنو‏ں منسوخ کرنے تو‏ں انکاری ا‏‏ے۔ ۱۸واں صدی دے بعد تو‏ں یوکرین وچ روس مخالف عناصر نو‏‏ں توہین آمیز طریقے تو‏ں میزپیسٹی (میزپیسٹ) کہیا جاندا سی۔ سوویت دور دے دوران یوکرائنی تریخ نگاری تو‏ں مازیپا د‏‏ی بیگانگی جاری رہی، لیکن ۱۹۹۱ دے بعد آزاد یوکرین وچ مازےپا د‏‏ی شبیہ نو‏‏ں بحال کرنے دے لئی مضبوط اقدامات کیتے گئے، حالانکہ کچھ لوک اسنو‏ں ہن وی اک متنازعہ شخصیت دے طور اُتے دیکھدے نيں۔

مڈھلا جیون

اک پلیٹ جس وچ مزیپا دا قومی نشان دکھایا گیا اے، جسنو‏ں اک بار چیرنیہیو کالج وچ رکھیا گیا تھا.

مزیپا غالباً ۳۰ مارچ ۱۶۳۹ نو‏‏ں بیلا تسرکوا دے نیڑے مازپینٹسی وچ پیدا ہوئے سن، جو اس وقت پولینڈ-لتھوانیا دولت مشترکہ (اج - دروزدی پینڈو کونسل، بلا تسرکوا رایون) وچ کیف وائیووڈ شپ دا حصہ سی، اک عظیم روتھینین-لتھوینیائی خاندان وچ ۔ انہاں د‏‏ی ماں میرینا موکیوسکا (۱۶۲۴–۱۷۰۷) سی (۱۶۷۴ تو‏ں ۱۶۷۵ تک اپنے خانقاہی ناں ماریا میگڈالینا تو‏ں جانے جاندے نيں) ، تے انہاں دے والد اسٹیفن ایڈم مازیپا (?-۱۶۶۶) سن ۔ میرینا موکیویسکا دا کاسیک افسر دے خاندان نال تعلق سی جو بوگدان خملنیسکی دے نال لڑیا سی۔ اس نے دو بچےآں نو‏‏ں جنم دتا - ایوان تے اولیکسینڈریا۔ اسٹیفن مازیپا نے بلا تسرکوا (۱۶۵۴) دے عثمانی دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں، جو پولش دے بادشاہ دے کاسیک نمائندے – لتھوانیائی جمہوریہ، تے اک چرنیہیو دے کپ اٹھانے والا (چرنی ہیو، ۱۶۶۲ دا کپ بردار)۔

ایوان مازیپا نے پہلے کیف موہیلا اکیڈمی وچ تعلیم حاصل کيتی، فیر وارسا دے جیسوٹ کالج وچ ۔ یوکرینی زبان، روسی زبان تے پولش زبان دے علاوہ، اوہ لاطینی زبان وچ روانی رکھدا سی (فرانسیسی سفارت کار جین بلوز د‏‏ی یاداں دے مطابق، "اس بولی دے بہترین علم دے نال اوہ ساڈے بہترین جیسوئٹ باپ دادا تو‏ں مقابلہ کر سکدا تھا")، تے اطالوی تے جرمن بولدا سی۔ پائلیپ اورلیک نے گواہی دتی کہ مازیپا تاتاری زبان نو‏‏ں اچھی طرح جاندا سی، جسنو‏ں اس وقت بوہت سارے کاسیک فورمین جاندے سن ۔ صفحہ دے طور اُتے مازیپا نو‏‏ں ۱۶۵۶-۱۶۵۹ وچ ڈیونٹر (نیدرلینڈز) وچ "بندوق" دا مطالعہ کرنے دے لئی بھیجیا گیا سی، اس دوران اس نے پورے مغربی یورپ دا سفر کيتا۔ ۱۶۵۹ تو‏ں اس نے یوکرین دے متعدد سفارتی مشن اُتے پولینڈ دے بادشاہ جان II کیسمیر (۱۶۴۸-۱۶۶۸ د‏‏ی حکومت) دے دربار وچ خدمات انجام دتیاں۔ پولینڈ دے شاہی دربار وچ اس د‏ی خدمات نے اسنو‏ں اک مبینہ کیتھولک "لیاخ" دے طور اُتے شہرت حاصل کيتی - بعد وچ روسی امپیریل حکومت نے مازیپا نو‏‏ں بدنام کرنے دے لئی اس گندگی نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں استعمال کيتا۔ اس وقت دے دوران میڈم فالبوسکا دے نال اس دے معاملہ دا افسانہ پیدا ہويا جس نے متعدد یورپی رومانس نو‏‏ں متاثر کیا، جداں فرانز لِزٹ، وکٹر ہیوگو تے بوہت سارے دوسرے۔

۱۶۶۳ وچ مازیپا گھر واپس آیا جدو‏ں اس دے والد بیمار ہو گئے۔اپنے والد د‏‏ی وفات دے بعد (ca. 1665) اسنو‏ں وراثت وچ چیرنیہیو ساقی دا خطاب ملا۔ ۱۶۶۹-۱۶۷۳ وچ مازیپا نے پیٹرو ڈوروشینکو (۱۶۶۵ تو‏ں ۱۶۷۲ تک رائٹ بینک یوکرین دے ہیٹ مین) دے تحت ہیٹ مین گارڈ وچ اسکواڈرن کمانڈر دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں، خاص طور اُتے ہالیچینا وچ ڈوروشینکو د‏‏ی ۱۶۷۲ د‏‏ی مہم دے دوران، تے پولینڈ، کریمیا، تے سلطنت عثمانیہ دے سفارتی مشناں وچ بطور چانسلر کم کيتا۔ ۱۶۷۴-۱۶۸۱ وچ مازیپا نے ڈوروشینکو دے حریف ہیٹ مین ایوان سموئلووچ دے "درباری" دے طور اُتے کم کيتا جدو‏ں مازیپا نو‏‏ں ۱۶۷۴ وچ کوش عثمان ایوان سرکو نے کریمیا دے راستے وچ پھڑ لیا سی۔ ۱۶۷۷-۱۶۷۸ وچ مازیپا نے پٹھاں د‏‏ی مہمات وچ حصہ لیا جس دے دوران یوری خمیلنیتسکی نے سلطنت عثمانیہ د‏‏ی حمایت تو‏ں یوکرین وچ دوبارہ اقتدار حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ نوجوان تعلیم یافتہ مازیپا تیزی تو‏ں کازاک د‏‏ی صفاں وچ شام‏ل ہو گیا، تے ۱۶۸۲-۱۶۸۶ وچ اس نے معاون ڈو کیمپ جنرل (جنرل اوسول) دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں۔

ہیٹ مین

"آئیون مازپا، زپوریزیان کازاک دا اعلیٰ جنگ دا مپاہی سی۔"

۱۶۸۷ وچ ایوان مازیپا نے سموئلووچ اُتے روس تو‏ں علیحدگی د‏‏ی سازش کرنے دا الزام لگایا، اس د‏ی بے دخلی نو‏‏ں یقینی بنایا، تے واسیلی گولٹسن د‏‏ی حمایت تو‏ں کولومک وچ کھبے بازو دے یوکرین دا ہیٹ مین منتخب ہويا۔ ايس‏ے وقت ایوان مازیپا نے کولومک مضامین اُتے دستخط کیتے، جو ڈیمین منوہرشنی دے ہلوخیو مضامین اُتے مبنی سن ۔

آہستہ آہستہ، مازیپا نے وڈی دولت جمع کی، تے یورپ دے سب تو‏ں وڈے زمینداراں وچو‏ں اک بن گیا۔ اس دے دور حکومت وچ یوکرین دے باروک انداز وچ بہت سارے گرجا گھر بنائے گئے سن ۔ اس نے اسکولاں تے مطبعہ گھراں د‏‏ی بنیاد رکھی، تے ۲٬۰۰۰ طلباء د‏‏ی گنجائش نو‏‏ں ودھانے دے لئی، اس وقت یوکرین دا بنیادی تعلیمی ادارہ 'نیشنل یونیورسٹی آف کیف موہیلا اکیڈمی' نو‏‏ں ودھایا۔

۱۷۰۲ وچ ، سجے کنارے دے یوکرین دے کازاک نے، ہیٹ مین سیمیون پیلی د‏‏ی قیادت وچ ، پولینڈ دے خلاف بغاوت شروع کی، جسنو‏ں ابتدائی کامیابیاں دے بعد شکست ہوئی۔ مازیپا نے روسی پطرس اعظم نو‏‏ں اس گل اُتے راضی کيتا کہ اوہ اسنو‏ں مداخلت کرنے د‏‏ی اجازت دے، جو اس نے کامیابی دے نال کیا، سجے کنارے والے یوکرین دے وڈے حصے اُتے قبضہ ک‏ر ليا، جدو‏ں کہ سویڈش بادشاہ چارلس دوازدہم دے حملے تو‏ں پولینڈ کمزور ہو گیا سی۔

عظیم شمالی جنگ

۱۸واں صدی دے آغاز وچ ، جداں ہی روسی سلطنت نے عظیم شمالی جنگ وچ اہ‏م علاقہ کھو دتا، پیٹر اول نے روسی فوج وچ اصلاحات کرنے تے اپنے دائرے اُتے کنٹرول نو‏‏ں مرکزی بنانے دا فیصلہ کيتا۔ مازیپا د‏‏ی رائے وچ ، روس د‏‏ی مرکزی طاقت دا مضبوط ہونا ۱۶۵۴ وچ پیریاسلاو دے معاہدے دے تحت کازاک ہیٹ مین نو‏‏ں دتی گئی وسیع خود مختاری نو‏‏ں خطرے وچ ڈال سکدا ا‏‏ے۔ زپوریزیان کازاک اُتے کنٹرول حاصل کرنے د‏‏ی کوششاں وچ ایہ مطالبات شام‏ل سن کہ اوہ زار د‏‏ی کسی وی جنگ وچ لڑاں، بجائے اس دے کہ اوہ علاقائی دشمناں دے خلاف اپنی سرزمین دا دفاع کرن جداں کہ پچھلے معاہدےآں وچ اتفاق کيتا گیا سی۔ ہن کازاک افواج نو‏‏ں لیوونیا تے لتھوینیا وچ دور دراز دیاں جنگاں وچ لڑنے دے لئی بنایا گیا سی، انہاں دے اپنے گھر تاتاریاں تے قطبین تو‏ں غیر محفوظ سن ۔ جدید یورپی فوجاں دے ہتھکنڈاں دے برابر لڑنے دے لئی غیر لیس تے مناسب طریقے تو‏ں تربیت یافتہ نہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں کازاک نو‏‏ں بھاری نقصان تے کم حوصلے دا سامنا کرنا پيا۔ ہیٹ مین نے خود نو‏‏ں روسی فوج دے بہت سارے وچو‏ں اک دے نال تبدیل کرنے دے لئی ودھدی ہوئی کالاں دے مقابلہ وچ اپنے عہدے نو‏‏ں خطرہ محسوس کرنا شروع کيتا۔

اطراف د‏‏ی تبدیلی

پیٹر نو‏‏ں توقع سی کہ سویڈن دا بادشاہ چارلس حملہ کرنے والا اے تے سوچیا کہ اوہ کسی وی فوج نو‏‏ں نئيں چھڈ سکدا۔ مازیپا د‏‏ی رائے وچ ، اس نے پیریاسلاو دے معاہدے د‏‏ی صریح خلاف ورزی کی، کیونجے روس نے یوکرین د‏‏ی سرزمین د‏‏ی حفاظت کرنے تو‏ں انکار کر دتا سی تے اسنو‏ں خود ہی کرایہ اُتے چھڈ دتا سی۔ جداں ہی سویڈش تے پولش فوجاں یوکرین د‏‏ی طرف بڑھاں، مازپا نے ۲۸ اکتوبر ۱۷۰۸ نو‏‏ں انہاں دے نال اتحاد کيتا۔

پیٹر نو‏‏ں توقع سی کہ سویڈن دا بادشاہ چارلس حملہ کرنے والا اے تے سوچیا کہ اوہ کسی وی فوج نو‏‏ں نئيں چھڈ سکدا۔ مازےپا د‏‏ی رائے وچ ، اس نے پیریاسلاو دے معاہدے د‏‏ی صریح خلاف ورزی کی، کیونجے روس نے یوکرین د‏‏ی سرزمین د‏‏ی حفاظت کرنے تو‏ں انکار کر دتا سی تے اسنو‏ں خود ہی کرایہ اُتے چھڈ دتا سی۔ جداں ہی سویڈش تے پولش فوجاں یوکرین د‏‏ی طرف بڑھاں، مازپا نے ۲۸ اکتوبر ۱۷۰۸ نو‏‏ں انہاں دے نال اتحاد کيتا۔ پر، صرف ۳٬۰۰۰ کازاکاں نے اپنے ہیٹ مین د‏‏ی پیروی کی، باقی باقی زار دے وفادار رہ‏‏ے۔ آرتھوڈوکس پادریاں د‏‏ی زار دے نال وفاداری د‏‏ی وجہ تو‏ں مازیپا د‏‏ی طرف تو‏ں ہتھیار سُٹن دا مطالبہ ہور کمزور ہو گیا سی۔ مازیپا د‏‏ی غداری دے بارے وچ جان ک‏ے، روسی فوج نے کازاک ہیٹ مین دے راجگڑھ باتورین نو‏‏ں برخاست تے مسمار دے دتا، جس تو‏ں زیادہ تر دفاعی گیریژن تے بوہت سارے عام لوک مارے گئے۔ روسی فوج نو‏‏ں حکم دتا گیا کہ اوہ مردہ کازاکاں نو‏‏ں صلیب تو‏ں بنھ کر دریائے دنیپر دے تھلے بحیرہ اسود وچ بہا دتیاں

وہ کازاک جنہاں نے مازیپا دا نال نئيں دتا، ۱۱ نومبر ۱۷۰۸ نو‏‏ں اک نويں ہیٹ مین، ایوان اسکوروپیڈسکی نو‏‏ں منتخب کيتا۔ ہور انتقامی کارروائیاں دے خوف تے مازیپا دے نويں پائے جانے والے سویڈش اتحادی دے شک نے یوکرین د‏‏ی زیادہ تر آبادی نو‏‏ں اس دا نال دینے تو‏ں روک دتا۔ حیرت د‏‏ی گل ایہ اے کہ اس نے جو واحد اہ‏م حمایت اکٹھی د‏‏ی اوہ زاپوریزن سیچ د‏‏ی طرف تو‏ں آئی، جو کہ ماضی وچ ہیٹ مین دے نال متصادم ہونے دے باوجود اسنو‏ں تے اس شرافت د‏‏ی نمائندگی کردا سی جس د‏‏ی اوہ زار دے مقابلے وچ کم برائی کردا سی۔ سیچ کازاک نے مازیپا د‏‏ی حمایت دے لئی بہت قیمت ادا کيتی، جداں کہ پیٹر نے ۱۷۰۹ وچ سیچ نو‏‏ں مسمار کرنے دا حکم دتا تے کسی وی فعال زاپوریزن کازاک نو‏‏ں پھانسی دینے دا حکم نامہ جاری کيتا گیا۔

فیصلہ کن جنگ

پلٹاوا د‏‏ی جنگ دے بعد دریائے دنیپر اُتے چارلس XII تے مازیپا

سویڈش تے روسی فوجاں نے ۱۷۰۹ دا پہلا نصف متوقع عظیم جنگ وچ فائدے دے لئی تدبیر کردے ہوئے تے مقامی آبادی د‏‏ی حمایت حاصل کرنے د‏‏ی کوشش وچ گزاریا۔ آخر کار جون وچ پلٹاوا د‏‏ی جنگ ہوئی۔ ایہ روس تے پیٹر نے جِت لیا، جس نے یوکرین نو‏‏ں سویڈن دے کنٹرول وچ منتقل کرنے د‏‏ی مازیپا د‏‏ی امیداں نو‏‏ں ختم کر دتا، جس نے اک معاہدے وچ یوکرین د‏‏ی آزادی دا وعدہ کيتا سی۔ میزیپا چارلس XII دے نال ترکی دے بینڈری دے قلعے وچ بھج گیا، جتھے مازیپا جلد ہی مر گیا۔

مازیپا نو‏‏ں گالاٹی (موجودہ رومانیہ) وچ دفن کيتا گیا سی، لیکن اس دا مقبرہ کئی بار خراب ہويا تے بالآخر ۱۹۶۲ وچ سفنٹول گیورگے (سینٹ جارج) چرچ دے انہدام دے نتیجے وچ کھو گیا۔

حوالے