سمودر گپت

سمودر گپت
Mahārājādhirāja
سمدرگپت دے راج سمیں دا اک سکہ
چوتھا گپت راجٹبر
راج ویلہ	ت. 335 – c. 380 CE
پیشرو	چندرگپت پہلا
جانشین	چندرگپت دوجا اتے رامگپت
شریک حیات	دتادیوی
نسل	چندرگپت دوجا، رامگپت
خاندان	گپت سلطنت
پیؤ	چندرگپت پہلا
ماں	کماردیوی

سمودرگپت گپت راجٹبر دا چوتھا راجا سی جسنے کہ 335 توں 380 عیسوی تکّ راج کیتا۔چندرگپت پہلے توں بعد 335ء وچّ اسدا پتر سمودرگپت راجگدی تے بیٹھا۔ کیہا جاندا ہے کہ چندرگپت نے سمودرگپت دے گناں تے یوگتا توں خوش ہو کے اسنوں اپنی زندگی وچّ ہی اپنا ولی عہد نامزد کر دتا سی

سمودرگپت دیاں جتاں

الہٰ آباد ستمبھ، جس توں سمدرگپت دے جیون بارے کافی پتہ لگدا ہے

سمدرگپت اک مہان جیتو سی۔ جدوں اوہ راجگدی تے بیٹھا تاں اس سمیں بھارت وچّ چھوٹے-چھوٹے راج سن۔ مہاپدم نند اتے چندرگپت موریا دی طرحاں اوہ انھاں چھوٹے راجاں نوں ختم کرکے سیاسی ایکتا قایم کرنی چاہندا سی اتے اپنے آپ نوں آریہ-ورتا (اتری بھارت) دا اکلا ہی سمراٹ بناؤنا چاہندا سی۔ اس مقصد نال اسنے جت یاترا شروع کر دتی اتے ادوں تکّ چین نہ لیا جدوں تکّ اسنے لگبھگ سارے شمالی ہندےتان نوں نہ جت لیا اتے دکھنی راجیاں نوں اپنی ماتحتح منّ لین لئی مجبور نہ کر لیا۔

سمودرگپت دیاں جتاں درساؤندا نقشہ

آریہ-ورتا جاں اتری بھارت دی جت

اتری ہندستان دی پہلی مہم

سمودرگپت نے راجگدی سنبھالن مگروں اتری بھارت دیاں ریاستاں تے پہلی چڑھائی کیتی۔ 'الہٰ آباد ستھمبھ ' دی 13ویں سطر توں پتہ لگدا ہے کہ اس مہم وچّ اسنے تنّ راجیاں نوں ہرایا۔ انھاں وچوں پہلا راجا اچیت سی جو موجودہ بریلی دے علاقے وچّ راج کردا سی۔ دوجا راجا ناگسین سی جسدا پدماوتی وچّ راج سی۔ تیجا راجا کوٹ راج ٹبر دا سی جو گنگا وادی وچّ راج کردا سی۔

اتری ہندستان دی دوجی مہم اتے نوں راجیاں دی ہار

'الہٰ آباد ستھمبھ ' دی 21ویں سطر وچّ دسیا گیا ہے کہ سمودرگپت نے اتری ہندستان دی دوجی مہم وچّ نوں راجیاں نوں ہرایا۔ اتری بھارت دی پہلی مہم مگروں جد اوہ دکھن بھارت ولّ چلا گیا تاں اچیت اتے ناگسین راجیاں نے اپنی ہار دا بدلہ لین لئی ستّ ہور ناگ-ونش دے راجیاں نوں اپنے نال ملا کے اسدے خلاف اک اتحاد بنا لیا۔ سمودرگپت نے ایہناں نوں راجیاں دے گٹھجوڑ دی مخالفت کرن لئی اتری بھارت اتے دوجی چڑھائی کیتی۔ الہٰ آباد دے نیڑے کوشامبی نامی تھاں تے بھیانک لڑائی ہوئی جس وچّ ناگ-ونش دے ساریاں نوں راجیاں نوں ہرا کے سدا دی نیند سوا دتا گیا اتے انھاں دیاں ریاستاں نوں گپتا سلطنت وچّ ملا لیا گیا۔

اتری بھارت وچّ راج کھوہن دی نیتی

سمودرگپت نے اتری بھارت وچّ راج کھوہن دی نیتی اپنائی۔ اسنے اتری بھارت دے نوں راجیاں نوں ہرایا ہی نہیں سگوں اوہناں ساریاں نوں موت دے گھاٹ اتار کے ایہناں دے علاقےآں نوں وی گپت-سامراج وچّ ملایا۔ اس طرحاں اس نے لہندا پنجاب، کشمیر، سندھ، گجرات اتے لہندے راجپوتانہ نوں چھڈّ دے پورے اتری ہندستان وچّ گپت-سامراج دا کھلار کیتا۔ اس دیاں جتا توں متاثر ہو کے اتے اسدی کٹھور نیتی توں سہم کے سرحدی علاقےآں دے قبیلیاں اتے چھوٹے-چھوٹے راجاں نے وی اسدی ماتحتی قبول کر لئی۔

دکھنی بھارت دی جت

باراں راجیاں دی ہار

اتری ہنسدتان دی پہلی مہم مگروں سمودرگپت نے 'دکشنپتھ' جاں دکھنی بھارت تے جت حاصل کرن دی ویونت بنائی۔ الہٰ آباد ستھمبھ دی 19ویں اتے 20ویں سطر وچّ دسیا گیا ہے کہ اس نے دکھنی بھارت دا باراں راجیاں نوں ہرایا سی۔ پاٹلی پتر توں اوہ سبھ توں پہلاں کوشل ولّ ودھیا جس وچّ بلاسپور، رائےپور اتے سمبھلپور دے علاقے شامل سن۔ اتھوں دا راجا مہیندر سی۔ اسنوں ہراؤن مگروں سمودرگپت اوڑیسہ ولّ ودھیا۔ اتھے اس نے مہاندی دریا دے نیڑے مہاکانتر دے ویاگھراراج نوں ہرایا۔ پھر اوہ چڑھدے ساحل دے نال-نال ودھدا ہویا کانچی تکّ پہنچ گیا اتے اسنے دس ہور راجیاں نوں ہرایا۔ ایہہ دس راجے سن-

• پشتپور دا مہندرگری
• کوٹور دا سوامیدتّ
• کانچی دا وشنونگوپ
• وینگی دا ہستیورمن
• پالکّ دا اگرسین
• ایرنڈپلّ دا دمن
• دیوراشٹر دا کویر
• کورال دا منتراج
• اومکت دا نیلراج
• کستھلپور دا دھننجی

دکھن دی جت- اک مہان سفلتا

ایہہ سمودرگپت دی اک مہان سفلتا سی۔ سنگھنے جنگلاں اتے پہاڑیاں نال گھرے ہوئے علاقیاں وچوں 800 میلاں دی دوری تکّ کوچ کرنا اتے باراں راجیاں تے جت حاصل کر کے واپس پرتنا سمودرگپت دا اک قابل تعریف کارنامہ سی۔ اس توں کوئی 1000 ورھے بعد صرف مہان خلجی بادشاہ علاؤالدین خلجی نے ہی اجیہی سفلتا حاصل کیتی سی۔

دکھن وچّ راج موڑن دی نیتی

سمودرگپت نے اتری ہندستان وچّ راج کھوہن دی نیتی اپنائی، پر دکھنی بھارت وچّ اسنے راج موڑ دین دی نیتی نوں اپنایا۔ اسنے دکھنی بھارت دے راجیاں دے نہ تاں علاے کھوہے اتے نہ ہی گدیؤں لاہیا۔ اسنے اونھاں راجیاں نوں صرف اپنی ماتحتی منّ لین لئی مجبور کیتا۔

سرحدی علاقےآں دی ماتحتی

سمتٹ، ڈواک، کامروپ اتے نیپال

اسدیاں باقی جتاں کارن انی دھانک جم گئی سی کہ چڑھدے اتے لہندے سرحدی راج گھبرا اٹھے۔ اک توں پچھوں دوسرے، اوہناں نے اسدی ماتحتی منّ لئی اتے شاید اسنوں تاوان دینا وی منّ لیا۔ سمودرگپت نے سرحدی علاقےآں نوں وی اپنے راج وچّ نہ ملایا۔ چڑھدے وچّ سمتٹّ (دکھن-چڑھدا بنگال)، ڈواک (ڈھاکا)، کامروپ (آسام) اتے نیپال دے راجاں نے اسدی ماتحتی منّ لئی۔

جنگلی قبیلیاں دا دمن

الہٰ آباد ستھمبھ توں پتہ لگدا ہے کہ سمودرگپت نے کجھ جنگلی قبیلیاں دا وی ناس کیتا۔ ایہہ قبیلے شاید ادھ-بھارت اتے اڑیسہ دے جنگلاں وچّ نواس کردے سن اتے اکثر امن تے نظام نوں تباہ کردے رہندے سن۔ سمودرگپت نے ایہناں قبیلےآں دی طاقت نوں لتاڑ دتا اتے اس طرحاں اتری بھارت اتے دکھنی بھارت دے راہاں وچوں ایہہ رکاوٹ دور کرکے اسدے دوہاں حصےآں دا میل-جول ودھا دتا۔

غیرملکی طاقتاں نال تعلق

سمودرگپت دی ودھدی ہوئی طاقت توں متاثر ہو کے کئی غیرملکی طاقتاں نے اس نال دوستانہ تعلق جوڑ لئے۔ الہٰ آباد دے ستھمبھ توں پتہ لگدا ہے کہ دیوَ-پتر شاہی-شاہانشاہی دے کشاناں نے اتے لہندے ہندستاں دے سکاں نے اس دے دربار وچّ اپنے سفیراں نوں تحفےآں نال بھیجیا۔ اوہناں نے گپت سمراٹ دی اعلی حثیت قبول کر لئی اتے اپنے علاقیاں وچّ شاہی سکیاں دی ورتوں کرن دی اجازت منگی۔

لنکا دے راجے میگھورن (352-379 عیسوی) نے وی اپنے دوت رانہی سمدرگپت نوں بھیٹا بھیجی اتے اس کولیں بودھی گیا وچّ لنکا دے بھکشوآں دے ٹھہرن لئی اک مٹھّ بناؤن دی آگیا منگی۔ سمدرگپت نے اس دی بینتی پروان کر لئی۔ اس لئی میگھورن نے گیا دے بودھی برچھ دے نیڑے تنّ منزلاں دا اک مٹھّ بنوایا جس وچّ چھ کمرے سن۔ سمدرگپت نے منیا جاندا ہے کہ جاوا، سماترا اتے ملایا نال وی مترتاپورن سنبندھ جوڑے اتے ایہناں راجیاں توں آئے راجدوتاں دا سواگت کیتا اتے اوہناں کولوں اپہار وی لئے۔

اشومیدھ یگّ

اک وڈی سلطنت قایم کر لین توں بعد سمدرگپت نے مہان ہندو سمراٹاں دی طرحاں اشومیدھ یگّ کیتا۔ اس شبھ موقعے دے سمیں سونے دے سکے چالو کیتے گئے اتے کافی زیادہ گنتی وچّ ایہہ سونے دے سکے براہمناں وچّ ونڈے گئے۔ ایہناں سکیاں دے اک پاسے یگّ دے گھوڑے دی مورت انکت سی اتے دوجے پاسے 'اشومیدھ پراکرم' دا عہدہ انکت سی۔ ایہہ یگّ سمدرگپت نے اپنیاں ساریاں جتاں دے مگروں اپنے شاشن کال دے انتلے ورھیاں وچّ اتے الہٰ آباد پرشستی دے کھدوائے جان توں بعد کیتا ہووےگا، کیوں کہ پرشستی وچّ اسدا ورنن نہیں ہے۔

سلطنت دا کھلار

سمدرگپت نے اک وڈی سلطنت دی اساری کیتی۔ اسدا سامراج اتر وچّ ہمالیا توں لے کے دکھن وچّ نرمدا دریا تکّ اتے چڑھدے وچّ ونگ (بنگال توں لے کے لہندے وچّ پنجاب دے علاقےآں تکّ پھیلیا ہویا سی۔ اس توں چھٹّ، دکھن بھارت دے بہت سارے راجاں نے، پوربی بھارت وچّ سمتٹ، ڈواک اتے کامروپ نے اتے پچھمی بھارت وچّ ارجنائن، یودھیی، آبھیر تے مالو وغیرہ گنتنتری قبیلیاں نے اسدی بلادستی قبول کر لئی سی۔ ساکا، کشان اتے لنکا دے غیرملکی راج وی اسنوں مہان سمراٹ مندے سن۔ اسدی راجگڑھ پاٹلی پتر سی۔

سمدرگپت بھارتی نپولیئن دے روپ وچّ

نپولیئن وانگ سمدرگپت وی اک مہان یودھا اتے جیتو سی۔ اسنے کئی راجیاں نوں ہرا کے اپنے راج دا وستار کیتا۔ سمدرگپت نوں 'بھارت دا نپولیئن' اس کرکے کیہا جاندا ہے کہ جس طرحاں نپولیئن اک مہان جیتو اتے جرنیل سی اتے اپنی یوگتا نال سارے یورپ نوں اپنے پیراں تھلے لتاڑ سٹیا سی اتے ڈرا دتا سی، اسے طرحاں سمدرگپت نے وی اپنی ادتی طاقت نال سارے بھارت نوں جتیا اتے اپنی سروؤچتا دی ستھاپنا کیتی۔

سمدرگپت دیاں ہور کامیابیاں

سمدرگپت انیک پرکار دی یوگتا رکھدا سی۔ یدھ دیاں سپھلتاواں توں علاوہ اوہ شانتی دیاں اپلبدھیاں لئی وی پرسدھ ہے۔

ساہت دے میدان وچّ

سمدرگپت- اک شاعر

سمدرگپت اک اچّ-کوٹی دا کوی وی سی۔ ہریسین نے 'الہٰ آباد پرشستی' وچّ لکھیا ہے کہ اس نے 'کویراج' دی اپادھی پراپت کیتی۔ پرنتو اسدی لکھی کوئی وی کویتا نہیں ملدی۔

سمدرگپت دے دربار دے ودوان

سمدرگپت آپ ودوان ہون ناطے ودواناں دا کافی آدر کردا سی۔ اسدے دربار دا سبھ توں پرتبھاشالی ودوان اتے کوی ہریسین سی جو کہ الہٰ آباد ستھمبھ دا لیکھک ہے۔ اوہ گپت-سمراٹ دا راج کوی سی۔ اسنگ اتے وسوبندھو اس دے دربار دے پرسدھ بودھی ودوان سن سو آپس وچّ بھرا سن۔ اسنگ نے 'مہایان سوترالنکار' دی اتے وسوبندھو نے 'ابھدھرمکوش' نامی گرنتھ دی رچنا کیتی۔ اس طرحاں اس سمیں ساہت دا وی کافی وکاس ہویا۔

کلا دے میدان وچّ

سنگیت کلا

سمدرگپت دے شاشن-کالن وچّ کلا دے کھیتر وچّ وی وکاس ہویا۔ اوہ آپ سنگیت-کلایت دا بڑا پریمی سی۔ اسدے کجھ اجیہے سکے وی پراپت ہوئے ہن جنہاں وچّ اوہ گدی اتے بیٹھا وینا وجا رہا ہے۔

کرنسی کلا

سمدرگپت دا شاشن-کالن پراچین بھارت دے اتہاس وچّ مدرا کلا دی انتی لئی خاص-طور 'تے پرسدھ ہے۔ اسدے راج-کال وچّ انیکاں پرکار دے سکے چلا ئے گئے، جنھا تے سمدرگپت دا تیر-کمان ہتھاں وچّ لئے جاں کہاڑی ہتھاں وچّ پھڑے جاں وینا وجاؤندے ہوئے جاں شکار کردے ہوئے دا چتر ہے۔ کجھ سکیاں وچّ اشومیدھ گھوڑے دی مورتی ہے۔ اسدے سکیاں دی وشیشتا ایہہ سی کہ اوہ نرول بھارتی سن۔ انھا اتے درگا، لچھمی، گنگا آدی بھارتی دیویاں دیاں مورتیاں انکت سن۔ کئی سکیاں اتے وشنوں دیوتا جاں اس نال سمبندھت گرڑ دی مورتی ہے۔ سکیاں اپر انکت یدھ دے ششتر وی بھارتی ہن۔

دھرم دے میدان وچّ

سمدرگپت براہمن دھرم (ہندو دھرم) دا منن والا سی۔ اسدے سکیاں تے بنیاں دیوتیاں دیاں مورتیاں توں اتے یگّ کرواؤن توں وی ایہہ سدھ ہندا ہے کہ اوہ ہندو دھرم دا اپاسک سی۔ اسنے ہندو دھرم دی پوتر سنسکرت نوں اپنایا۔ اسدے راج پربندھ وچّ بودھی جویں کہ اسنگ اتے وسوبندھو وی سن۔ اس توں وی پتہ لگدا ہے کہ اس وچّ دھارمک سہنشیلتا وی پائی جاندی سی۔

اختصار وچّ

اپروکت ورنن توں وی سپشٹ ہے کہ سمدرگپت اک بہادر یودھا، چتر راجنیتیویتا، پربھاوشالی کوی، کلا اتے ساہت دا سرپرست اتے دھارمک سہنشیلتا نوں اپناؤن والا سمراٹ سی۔ اسنے کئی مہان کم کیتے سن۔ جیکر گپت-کالت نوں بھارت دے اتہاس وچّ 'سنہری یگ' منیا جاندا ہے تاں اس دا جسّ کافی حد تکّ سمدرگپت نوں ہی پراپت ہے۔

باہری جوڑ

• سمدرگپت دے سمیں دے سکیاں متعلق جانکاری (انگریزی وچّ)
• سمدرگپت متعلق جانکاری Archived 2013-06-02 at the وے بیک مشین (انگریزی وچّ)
• بھارتی اتہاس وچّ سمدرگپت (انگریزی وچّ)
• گپت خاندان- سمدرگپت (انگریزی وچّ)
• 'الہٰ آباد ستھمبھ' متعلق کجھ جانکاری (انگریزی وچّ)

حوالے