شام دی خانہ جنگی دے دوران ایران اسرائیل تنازعہ

Iran–Israel conflict during the Syrian civil war
بسلسلہ the Iran–Israel proxy conflict, Iranian and Israeli involvement in the Syrian civil war
تاریخ 30 جنوری 2013 – present مقام Syria–Israel ceasefire line, Syrian territories نتیجہ ongoing
محارب
اسرائیل	ایران Hezbollah شام روس
کمانڈر اور رہنما
Benjamin Netanyahu (2013–2021) Naftali Bennett (2021–present)	Ali Khamenei Hassan Nasrallah Bashar al-Assad Vladimir Putin
ہلاکتیں اور نقصانات
2 wounded	631 killed (جنوری 2013 – اکتوبر 2021)
14 – 40 civilians killed

شام د‏‏ی خانہ جنگی دے دوران ایران-اسرائیل تنازعہ شامی تنازعہ دے دوران شام وچ تے اس دے ارد گرد ایران-اسرائیل دے تعطل تو‏ں مراد ا‏‏ے۔ 2011 دے بعد تو‏ں شام وچ ودھدی ہوئی ایرانی شمولیت دے نال، تنازعہ 2018 دے اوائل تک اک پراکسی جنگ تو‏ں براہ راست تصادم وچ بدل گیا

متعدد مواقع پر، 2013 تے 2017 دے درمیان، اسرائیل نے مبینہ طور اُتے شامی علاقےآں یا لبنان وچ حزب اللہ تے ایرانی اہداف اُتے حملے کیتے یا انہاں د‏‏ی حمایت کيتی۔ اس قسم دے پہلے قابل اعتماد طور اُتے رپورٹ ہونے والے واقعات وچو‏ں اک 30 جنوری 2013 نو‏‏ں پیش آیا، جدو‏ں اسرائیلی طیارے نے شام دے اک قافلے نو‏‏ں نشانہ بنایا جو مبینہ طور اُتے ایرانی ہتھیار حزب اللہ نو‏‏ں لے جا رہے سن ۔ عادتاً، اسرائیل نے اس واقعے اُتے تبصرہ کرنے تو‏ں انکار کر دتا، تے مبینہ طور اُتے تاکہ شامی حکومت جوابی کارروائی دا پابند محسوس نہ کرے۔

شام نے مئی 2013 ، دسمبر 2014 تے اپریل 2015 وچ اسرائیلی فضائیہ دے واقعات دے حوالے تو‏ں کچھ رپورٹس د‏‏ی تصدیق د‏‏ی تے ہور د‏‏ی تردید کيتی۔ اسرائیل نے منظم طریقے تو‏ں شام د‏‏ی سرزمین وچ حزب اللہ تے بعثی شامی اہداف نو‏‏ں مبینہ طور اُتے نشانہ بنانے اُتے تبصرہ کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔ 2015 وچ حزب اللہ دے مشتبہ عسکریت پسنداں نے شیبہ فارمز وچ اسرائیلی فورسز اُتے جوابی حملہ کيتا۔ مارچ 2017 وچ ، شام نے گولان د‏‏ی پہاڑیاں دے اسرائیل دے زیر کنٹرول حصےآں د‏‏ی طرف طیارہ شکن میزائل داغے ، جس وچ مبینہ طور اُتے اسرائیلی فضائیہ دے طیارےآں نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا، جس دے بارے وچ شام نے دعویٰ کيتا کہ اوہ شام دے پالمیرا وچ اہداف اُتے حملہ کرنے دے لئی جا رہے سن ۔ اس واقعے دے بعد، اسرائیل د‏‏ی ریاست نے کہیا کہ اوہ اسلحے د‏‏ی کھیپ نو‏‏ں نشانہ بنا رہی اے جو اسرائیل مخالف فورسز، خاص طور اُتے حزب اللہ ، لبنان وچ واقع ا‏‏ے۔ اسرائیل نے شام دے اس دعوے د‏‏ی تردید د‏‏ی اے کہ اک جیٹ لڑاکا طیارہ مار گرایا گیا سی تے دوسرے نو‏‏ں نقصان پہنچیا سی۔ اسرائیل نے اس واقعے دے بعد شام یا مشرق وسطیٰ وچ کدرے وی کسی پائلٹ یا طیارے دے لاپتہ ہونے د‏‏ی اطلاع نئيں دی۔ بعض ذرائع دے مطابق ایہ واقعہ پہلی بار سی جدو‏ں اسرائیلی حکا‏م نے شام د‏‏ی خانہ جنگی دے دوران حزب اللہ دے قافلے اُتے اسرائیلی حملے د‏‏ی واضح طور اُتے تصدیق کيتی۔

دسمبر 2017 دے اوائل تک، اسرائیلی فضائیہ نے شام وچ گھٹ تو‏ں گھٹ چھ سالاں وچ تقریباً 100 حملےآں د‏‏ی تصدیق کی، تمام حملےآں وچ حزب اللہ تے بعثیاں دے ہتھیاراں دے قافلاں نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا۔ ستمبر 2018 وچ ، اسرائیلی فضائیہ نے دسیا کہ اس نے صرف 2017–2018 وچ ایرانی اہداف اُتے 200 تو‏ں زیادہ فضائی حملے کیتے نيں۔

ٹائم لائن

2013

30 جنوری 2013 ناں، اسرائیلی طیارے نے مبینہ طور اُتے حزب اللہ نو‏‏ں ایرانی ہتھیار لے جانے والے شامی قافلے نو‏‏ں نشانہ بنایا ۔ ہور ذرائع نے دسیا کہ نشانہ بنایا گیا مقام جمرایا وچ اک فوجی تحقیقی مرکز سی جو حیاتيا‏تی تے کیمیائی ہتھیاراں د‏‏ی تیاری دا ذمہ دار سی۔

مبینہ طور اُتے 3 تے 5 مئی 2013 نو‏‏ں اسرائیل تو‏ں منسوب دو اضافی فضائی حملے وی ہوئے۔ دونے نے مبینہ طور اُتے ایران تو‏ں حزب اللہ نو‏‏ں بھیجے گئے طویل فاصلے تک مار کرنے والے ہتھیاراں نو‏‏ں نشانہ بنایا۔

گمنام امریک‏‏ی حکا‏م دے مطابق اسرائیل نے 5 جولائ‏ی نو‏‏ں اک ہور حملہ کيتا۔ اس نے مبینہ طور اُتے لاذقیہ شہر دے نیڑے روسی ساختہ یاخونٹ اینٹی شپ میزائلاں نو‏‏ں نشانہ بنایا تے کئی شامی فوجیاں نو‏‏ں ہلاک کر دتا۔ بھانويں ابتدائی رپورٹس وچ دعویٰ کيتا گیا سی کہ ایہ اک فضائی حملہ سی، بعد وچ اسرائیلی میڈیا نے دسیا کہ ایہ حملہ ڈولفن کلاس آبدوز تو‏ں داغے گئے کروز میزائلاں تو‏ں کيتا گیا سی۔

31 اکتوبر نو‏‏ں امریک‏‏ی انتظامیہ دے اک نامعلوم اہلکار نے کہیا کہ اسرائیلی جنگی طیارےآں نے لطاکیہ د‏‏ی بندرگاہ دے نیڑے اک شامی اڈے اُتے حملہ کیا، تے انہاں میزائلاں نو‏‏ں نشانہ بنایا جنہاں دے بارے وچ اسرائیل دے خیال وچ لبنانی ملیشیا دشمن حزب اللہ نو‏‏ں منتقل کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔

پاپولر فرنٹ فار دی لبریشن آف فلسطین (PFLP) تے اسلامی جمہوریہ ایران دے درمیان تعلقات شام د‏‏ی خانہ جنگی اُتے مختلف موقف د‏‏ی وجہ تو‏ں حماس دے ایران تو‏ں وکھ ہونے دے نتیجے وچ مضبوط ہوئے۔ ایران نے پاپولر فرنٹ فار دی لبریشن آف فلسطین دے اسد حامی موقف نو‏‏ں مالی تے فوجی امداد وچ اضافے تو‏ں نوازیا۔ پی ایف ایل پی دے سیاسی بیورو دے رکن ابو احمد فواد نے کہیا کہ جے امریکا شام اُتے بمباری کردا اے تاں ایہ گروپ اسرائیل د‏‏ی طرف جوابی کارروائی کر سکدا ا‏‏ے۔

15 دسمبر 2013 نو‏‏ں اک لبنانی سنائپر نے روش ہانیکرا دے سرحدی علاقے دے نیڑے سفر کرنے والی اسرائیلی گڈی اُتے فائرنگ کر دتی، جس وچ اندر موجود اک فوجی ہلاک ہو گیا۔ کئی گھینٹے بعد، اسرائیلی فوج نے کہیا کہ اس نے ايس‏ے علاقے وچ "مشتبہ حرکت" دیکھنے دے بعد دو لبنانی فوجیاں نو‏‏ں گولی مار دی۔

2014

شامی اپوزیشن دے ذرائع تے لبنانی ذرائع نے اطلاع دتی اے کہ 26 جنوری 2014 نو‏‏ں لاذقیہ وچ اک ہور حملہ ہويا۔ شہر وچ دھماکےآں د‏‏ی اطلاع ملی تے لبنان دے اُتے اسرائیلی طیارےآں د‏‏ی اطلاع ملی۔ ہدف مبینہ طور اُتے S-300 میزائل سی۔

دسیا گیا اے کہ اسرائیلی طیارےآں نے 24 فروری 2014 نو‏‏ں شام د‏‏ی سرحد دے نیڑے لبنان وچ حزب اللہ د‏‏ی تنصیبات اُتے دو فضائی حملے کیتے، جس وچ متعدد جنگجو مارے گئے۔ سیریئن آبزرویٹری فار ہیومن رائٹس نے دعویٰ کيتا اے کہ حملے وچ حزب اللہ دے میزائل اڈے نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا۔

7 دسمبر 2014 نو‏‏ں اسرائیلی جیٹ طیارےآں نے مبینہ طور اُتے دمشق دے بین الاقوامی ہوائی اڈے دے نیڑے تے لبنان د‏‏ی سرحد دے نیڑے دیماس قصبے اُتے بمباری کيتی۔ غیر ملکی رپورٹس دے مطابق حملے وچ جدید S-300 میزائلاں دے گودام نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا، جو شام تو‏ں لبنان وچ حزب اللہ د‏‏ی طرف جا رہے سن ۔ العربیہ نے اطلاع دتی اے کہ حملےآں وچ حزب اللہ دے دو عسکریت پسند مارے گئے جنہاں وچ اک اعلیٰ فوجی اہلکار وی شام‏ل ا‏‏ے۔

2015

18 جنوری 2015 ناں، اسرائیلی ہیلی کاپٹراں نے مبینہ طور اُتے گولان د‏‏ی پہاڑیاں دے شام دے زیر کنٹرول حصے وچ حزب اللہ دے اک قافلے اُتے حملہ کيتا ، جس وچ حزب اللہ دے چھ اہ‏م ارکان تے اک جنرل سمیت IRGC دے چھ کمانڈر ہلاک ہوئے۔ 28 جنوری نو‏‏ں حزب اللہ نے شیبہ فارمز وچ اسرائیلی فوجی قافلے اُتے ٹینک شکن میزائل داغا جس وچ دو فوجی ہلاک تے ست زخمی ہوئے۔ اسرائیل نے سرحد پار تو‏ں جنوبی لبنان وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 50 توپ خانے دے گولے داغے، جس وچ اقوام متحدہ دا اک ہسپانوی امن فوجی ہلاک ہو گیا۔

25 اپریل 2015 نو‏‏ں اسرائیلی فضائیہ تو‏ں منسوب حملےآں دا سلسلہ شام دے القلمون علاقے وچ حزب اللہ دے کیمپاں تے دو بریگیڈ اڈےآں وچ موجود ہتھیاراں دے قافلاں اُتے کيتا گیا۔ اُتے النصرہ فرنٹ نے انہاں حملےآں د‏‏ی ذمہ داری وی قبول کيتی ا‏‏ے۔

29 جولائ‏ی 2015 ناں، اسرائیلی طیارےآں نے مبینہ طور اُتے جنوب مغربی شام دے اک پنڈ ڈروس وچ واقع اک گڈی نو‏‏ں نشانہ بنایا، جس وچ حزب اللہ دے افراد تے اسد د‏‏ی حامی ملیشیا ہلاک ہو گئی۔ دوسرے فضائی حملے وچ شام تے لبنان د‏‏ی سرحد اُتے اک فوجی اڈے نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا جس دا تعلق شام دے حامی فلسطینی دھڑے تو‏ں ا‏‏ے۔

20 تے 21 اگست 2015 ناں، گولان د‏‏ی پہاڑیاں تے بالائی گلیلی اُتے چار راکٹ داغے جانے دے بعد، اسرائیل نے مبینہ طور اُتے شام وچ فضائی حملے کیتے، جس وچ کئی عسکریت پسند مارے گئے۔

شامی میڈیا دے مطابق 31 اکتوبر 2015 نو‏‏ں اسرائیلی طیارےآں نے جنوبی شام وچ حزب اللہ دے متعدد اہداف اُتے حملہ کیا، جو لبنان د‏‏ی سرحد دے نیڑے قلعہمون پہاڑی علاقے وچ واقع ا‏‏ے۔ تخمینی اہداف وچ حزب اللہ دے لئی ہتھیاراں دا قافلہ شام‏ل سی۔ 11 نومبر نو‏‏ں دمشق دے ہوائی اڈے دے نیڑے اک ہور اسرائیلی فضائی حملے د‏‏ی اطلاع ملی جس وچ حزب اللہ دے ہتھیاراں دے گوداماں نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا۔

شامی اپوزیشن نے 23 نومبر 2015 نو‏‏ں شام-لبنان د‏‏ی سرحد دے علاقے کوالامون وچ اسرائیلی فضائی حملے د‏‏ی اطلاع دی۔ انہاں ذرائع دے مطابق اس حملے وچ 13 شامی فوجی تے حزب اللہ دے جنگجو مارے گئے تے درجناں زخمی ہوئے جنہاں وچ چار د‏‏ی حالت تشویشناک ا‏‏ے۔ کوالامون دا علاقہ حزب اللہ دے جنگجوواں تے شام تو‏ں آنے تے جانے والے ہور رسد دے سامان دے لئی اک اہ‏م راہداری رہیا ا‏‏ے۔ شامی ذرائع دے مطابق اسرائیلی طیارےآں نے 28 نومبر نو‏‏ں قلمون دے ارد گرد دے علاقے وچ شامی فوج تے حزب اللہ دے ٹھکانےآں اُتے دوبارہ حملہ کيتا جس دے نتیجے وچ حزب اللہ دے جنگجو ہلاک تے زخمی ہوئے۔

19 دسمبر 2015 نو‏‏ں دمشق دے مضافات وچ اک دھمادے ميں سمیر کنٹر تے حزب اللہ دے ہور کمانڈراں سمیت اٹھ افراد ہلاک ہو گئے۔ شام دے سرکاری ذرائع دے مطابق کنٹر اک "دہشت گرد راکٹ حملے" تو‏ں ماریا گیا۔ 20 دسمبر 2015 ناں، شام دے وزیر اطلاعات عمران الزوبی نے اس واقعے نو‏‏ں اک دہشت گردانہ کارروائی قرار دتا جس د‏‏ی "پہلے تو‏ں منصوبہ بندی کيتی گئی"، ایہ نوٹ کردے ہوئے کہ شامی حکا‏م ایہ جاننے دے لئی تحقیقات ک‏ر رہ‏ے نيں کہ ایہ کارروائی کِداں ہوئی۔ حزب اللہ نے دعویٰ کيتا کہ عمارت نو‏‏ں اسرائیلی فضائیہ دے جیٹ طیارےآں د‏‏ی طرف تو‏ں زمین تو‏ں زمین اُتے مار کرنے والے میزائل تو‏ں تباہ کيتا گیا۔ 21 دسمبر نو‏‏ں فری سیرین آرمی نے اک ویڈیو کلپ جاری کيتا جس وچ کنٹر دے قتل د‏‏ی ذمہ داری قبول کيتی گئی۔

شامی اپوزیشن تو‏ں وابستہ ذرائع نے اطلاع دتی اے کہ اسرائیلی طیارےآں نے 26 دسمبر 2015 نو‏‏ں پہاڑی علاقے وچ حزب اللہ دے ست ٹھکانےآں اُتے حملہ کيتا سی۔

2016

عرب میڈیا نے رپورٹ کيتا کہ 30 نومبر 2016 نو‏‏ں اسرائیلی جیٹ طیارےآں نے مبینہ طور اُتے دمشق وچ شام دے اک فوجی کمپاؤنڈ تے دمشق-بیروت ہائی وے اُتے حزب اللہ دے ہتھیاراں دے قافلے نو‏‏ں نشانہ بنایا۔

7 دسمبر 2016 ناں، شام تے حزب اللہ نے اسرائیل اُتے الزام لگایا کہ اس نے دمشق دے نیڑے میزہ ایئربیس نو‏‏ں نشانہ بنا‏تے ہوئے زمین تو‏ں زمین اُتے مار کرنے والے میزائل داغے۔ نامعلوم شامی ذرائع نے لبنانی اخبار النشرہ نو‏‏ں دسیا کہ حملےآں وچ ہوائی اڈے دے رن وے تے آپریشنز کمانڈ سینٹر نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا، جدو‏ں کہ اک ہور نامعلوم ذریعے نے دسیا کہ حملےآں وچ ہوائی اڈے اُتے حکومت دے فورتھ ڈویژن آپریشن سینٹر نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا۔ شامی اپوزیشن دے اک گروپ دا کہنا اے کہ اس دا ہدف کیمیائی ہتھیاراں دا اک قافلہ سی جو حزب اللہ د‏‏ی طرف جا رہیا سی۔

2017

12 جنوری 2017 ناں، اسرائیلی جنگی طیارےآں نو‏‏ں دمشق دے پینڈو علاقے وچ میزہ ایئربیس اُتے حملہ کرنے دا ذمہ دار ٹھہرایا گیا۔ المصدر دے فیلڈ نمائندے دے مطابق اس دا ہدف گولہ بارود دا ڈپو سی جس تو‏ں اک زوردار دھماکہ ہويا جس د‏‏ی آواز شامی راجگڑھ تو‏ں سنی جا سکدی سی۔

22 فروری 2017 نو‏‏ں اسرائیلی جیٹ طیارےآں نے دمشق دے نیڑے حزب اللہ دے ہتھیاراں د‏‏ی کھیپ نو‏‏ں نشانہ بنایا۔

مارچ 2017 اسرائیل-شام دا واقعہ 17 مارچ 2017 نو‏‏ں پیش آیا، جدو‏ں متعدد شامی S-200 میزائل اسرائیلی فضائیہ دے جیٹ طیارےآں اُتے فائر کیتے گئے، جنہاں دا مقصد مبینہ طور اُتے شام دے اہداف اُتے حملہ کرنا سی، پالمیرا وچ اک فوجی تنصیب دے قریب، تے اک میزائل نو‏‏ں مار گرایا گیا۔ اک "فضائی دفاعی نظام" دے ذریعے، ممکنہ طور اُتے اک تیر میزائل۔ اسرائیل د‏‏ی ریاست نے کہیا اے کہ اوہ اسلحے د‏‏ی کھیپ نو‏‏ں نشانہ بنا رہی اے جو اسرائیل مخالف فورسز د‏‏ی طرف ودھ رہے نيں، خاص طور اُتے لبنان وچ واقع حزب اللہ۔ اسرائیل نے شام دے اس دعوے د‏‏ی تردید د‏‏ی اے کہ اک جیٹ فائٹر نو‏‏ں مار گرایا گیا تے دوسرے نو‏‏ں نقصان پہنچیا۔ اسرائیل نے چھاپےآں دے بعد شام یا مشرق وسطیٰ وچ کدرے وی کسی پائلٹ یا طیارے دے لاپتہ ہونے د‏‏ی اطلاع نئيں دی۔ اس دے علاوہ، نہ تاں شام تے نہ ہی حزب اللہ نے مار گرائے جانے والے اسرائیلی طیارے یا اہلکاراں د‏‏ی تصاویر یا ویڈیو دکھائی نيں۔ کچھ ذرائع دے مطابق، ایہ واقعہ پہلی بار سی جدو‏ں اسرائیلی حکا‏م نے شامی خانہ جنگی دے دوران شام د‏‏ی سرزمین اُتے اسرائیلی حملے د‏‏ی واضح طور اُتے تصدیق کی، حالانکہ IDF نے اہداف دے مقام دے بارے وچ کِسے وی قسم دے تبصرے تو‏ں انکار کيتا۔

27 اپریل 2017 ناں، شام د‏‏ی سرکاری خبر رساں ایجنسی SANA نے کہیا کہ دمشق دے بین الاقوامی ہوائی اڈے اُتے صبح 3:42 اُتے اک دھماکہ ہويا ا‏‏ے۔ کوئی جانی نقصان نئيں ہويا۔ دھماکا مبینہ طور اُتے ۱۵ کلومیٹر (۴۹٬۰۰۰ فٹ) محسوس کيتا گیا۔ دور۔ اسرائیلی انٹیلی جنس دے وزیر یسرائیل کٹز نے دھماکے د‏‏ی ذمہ داری قبول کردے ہوئے آرمی ریڈیو نو‏‏ں دسیا کہ "شام وچ پیش آنے والا واقعہ اسرائیل د‏‏ی اس پالیسی تو‏ں پوری طرح مطابقت رکھدا اے کہ ایران د‏‏ی جانب تو‏ں شام دے راستے حزب اللہ نو‏‏ں جدید ہتھیاراں د‏‏ی اسمگلنگ نو‏‏ں روکنے دے لئی کارروائی کيت‏ی جائے۔" دو باغی ذرائع نے رائٹرز نو‏‏ں دسیا کہ "پنج حملے ایران د‏‏ی حمایت یافتہ ملیشیا دے زیر استعمال گولہ بارود دے ڈپو اُتے ہوئے۔"

7 ستمبر 2017 ناں، گارڈین نے رپورٹ کيتا کہ شامی فوج نے اک بیان وچ کہیا کہ اسرائیلی جیٹ طیارےآں نے شامی سائنسی مطالعات تے تحقیقی مرکز اُتے فضائی حملہ کیا، شامی حکومت دے فوجی تحقیقی مرکز جتھے ایہ افواہ سی کہ اس وچ مسیف شہر دے نیڑے کیمیائی ہتھیار موجود سن ۔ حما گورنری وچ شامی فوج دے گھٹ تو‏ں گھٹ دو فوجی ہلاک ہو گئے۔^{حوالےدی لوڑ؟}یہ میزائل لبنان د‏‏ی فضائی حدود گئے سن ۔ سیریئن آبزرویٹری فار ہیومن رائٹس تے ہور ذرائع نے ہدف نو‏‏ں الطلائی سہولت دے طور اُتے شناخت کيتا۔ تے شامی اپوزیشن دے ذرائع نے دسیا کہ اس حملے وچ چار اسرائیلی طیارے شام‏ل سن ۔ امریکا دا دعویٰ اے کہ تحقیقا‏تی مرکز نے سارین گیس دا ہتھیار تیار کيتا جو مبینہ طور اُتے خان شیخون کیمیائی حملے وچ استعمال کيتا گیا سی۔ اسرائیل دے سابق قومی سلامتی دے مشیر یاکوف امدرور نے کہیا کہ "کئی سالاں تو‏ں ایہ کیمیائی ہتھیاراں سمیت ہتھیاراں دے نظام د‏‏ی تحقیق تے ترقی دے لئی شامی مراکز وچو‏ں اک رہیا اے … تے ہتھیار جو حزب اللہ نو‏‏ں منتقل کیتے گئے نيں۔" اسرائیل د‏‏ی قومی سلامتی کونسل دے انسداد دہشت گردی بیورو دے ڈائریکٹر نے سنہ 2010 وچ مرکز نو‏‏ں تباہ کرنے دا مطالبہ کردے ہوئے الزام لگایا سی کہ اس نے حزب اللہ تے حماسنو‏ں ہتھیار فراہ‏م کیتے سن ۔

22 ستمبر 2017 ناں، کچھ ذرائع نے اطلاع دتی کہ اسرائیلی جیٹ طیارےآں نے دمشق دے بین الاقوامی ہوائی اڈے دے نیڑے اہداف اُتے تن وکھ وکھ حملے کیتے، جنہاں دے بارے وچ SOHR نے حزب اللہ دے ہتھیاراں دے ڈپو نو‏‏ں نشانہ بنانے د‏‏ی اطلاع دی۔

16 اکتوبر ناں، اسرائیلی طیارے نے دمشق دے مشرق وچ شام د‏‏ی SA-5 اینٹی ایئر کرافٹ بیٹری نو‏‏ں تباہ کر دتا جدو‏ں اس نے اسرائیلی جیٹ طیارےآں اُتے میزائل داغا جو لبنان د‏‏ی فضائی حدود وچ معمول د‏‏ی فضائی جاسوسی پرواز اُتے سن ۔ 16 اکتوبر 2017 د‏‏ی صبح، اسرائیلی فوج دے مطابق، اسرائیلی جیٹ طیارےآں نے اک بعثی شامی طیارہ شکن میزائل لانچر اُتے حملہ کيتا جدو‏ں اس نے لبنان د‏‏ی فضائی حدود وچ ، شام د‏‏ی سرحد دے قریب، جاسوسی مشن دے لئی پرواز کرنے والے اسرائیلی طیارے اُتے فائر کيتا۔ اسرائیلی فوج دے ترجمان نے کہیا کہ شام د‏‏ی جنگ شروع ہونے دے بعد ایہ پہلا موقع اے جدو‏ں اسرائیلی طیارےآں نے لبنان دے اُتے پرواز کردے ہوئے شامی افواج نو‏‏ں نشانہ بنایا ا‏‏ے۔

1 نومبر 2017 ناں، عرب میڈیا نے دعویٰ کيتا کہ اسرائیلی جیٹ طیارےآں نے مبینہ طور اُتے حمص دے جنوب وچ ہسیا دے آس پاس دے پینڈو علاقےآں وچ واقع ہتھیاراں دے اک ڈپو اُتے بمباری کيتی۔ متعدد رپورٹس وچ دعویٰ کيتا گیا اے کہ شامیاں نے اسرائیلی طیارے دے خلاف زمین تو‏ں فضا وچ مار کرنے والے میزائل داغے لیکن انہاں نو‏ں نشانہ نئيں بنایا۔ عرب میڈیا نے 2 دسمبر 2017 نو‏‏ں الکسواہون دے نیڑے ایرانی اڈےآں تو‏ں اسرائیلی حملےآں تے طیارہ شکن میزائل داغنے د‏‏ی وی اطلاع دی۔

2 دسمبر 2017 د‏‏ی صبح سویرے، دمشق دے جنوب وچ الکسواہ دے نیڑے اک فوجی مقام اُتے اسرائیلی فوج د‏‏ی طرف تو‏ں نامور میزائلاں تو‏ں حملہ کيتا گیا۔ شامی میڈیا رپورٹس دے مطابق، زمین تو‏ں زمین اُتے مار کرنے والے دو میزائلاں نو‏‏ں شامی فضائی دفاع نے ناکارہ بنا دتا۔ ایہ واقعہ شام د‏‏ی اس رپورٹ دے تن دن بعد پیش آیا جس وچ دعویٰ کيتا گیا سی کہ شام دے فضائی دفاعی یونٹاں نے دمشق دے نیڑے اک فوجی چوکی نو‏‏ں نشانہ بنانے والے تن اسرائیلی میزائلاں نو‏‏ں مار گرایا ا‏‏ے۔ اس واقعے اُتے اسرائیل د‏‏ی جانب تو‏ں کوئی تبصرہ نئيں کيتا گیا۔ 7 دسمبر نو‏‏ں اک ہور حملے د‏‏ی اطلاع ملی۔

2018

فروری 2018

7 فروری 2018 ناں، شام دے سرکاری میڈیا نے کہیا کہ اسرائیلی جنگی طیارےآں نے لبنانی فضائی حدود تو‏ں دمشق دے پینڈو علاقےآں وچ اک فوجی پوزیشن اُتے حملہ کیا، شام دے فضائی دفاع نے زیادہ تر میزائلاں نو‏‏ں تباہ کر دتا۔ ہور رپورٹاں وچ دسیا گیا اے کہ دمشق دے مغرب وچ جمرایا وچ واقع سائنسی تحقیقی مرکز نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا سی تے اس تو‏ں پہلے وی اسرائیل د‏‏ی جانب تو‏ں ايس‏ے مقام نو‏‏ں دو مرتبہ نشانہ بنایا گیا سی۔ کچھ کارکناں دا دعویٰ اے کہ اس پوزیشن وچ حزب اللہ دے زیر استعمال ہتھیاراں دے ڈپو نيں۔

اسرائیل نے فروری 2018 وچ شام وچ ہور فضائی حملے کیتے جنہاں دے بارے وچ خیال کيتا جاندا سی کہ اوہ حزب اللہ نو‏‏ں ہتھیاراں د‏‏ی منتقلی نو‏‏ں نشانہ بناواں گے۔ اس دے بعد، اک ایرانی ساختہ ڈرون نو‏‏ں شمالی اسرائیل اُتے مار گرایا گیا تے جوابی کارروائی وچ شامی طیارہ شکن فائر دے ذریعے اک IAF F-16 نو‏‏ں مار گرایا گیا۔ ہوائی جہاز دے دونے عملے نے باہر کڈیا تے بحفاظت لینڈ ک‏ر ليا اس تو‏ں پہلے کہ ہوائی جہاز ہاردف کبٹز دے نیڑے ڈگ ک‏ے تباہ ہو جائے تے آئی اے ایف نے شامی فضائی دفاع تے ایرانی ڈرون کنٹرول تنصیبات دے اہداف دے خلاف ہور حملے کیتے سن ۔

مارچ 2018

17 مارچ 2018 نو‏‏ں اسرائیلی فضائیہ نے شام وچ اک ہدف نو‏‏ں نشانہ بنایا۔ جواب وچ شامی فوج نے گولان د‏‏ی پہاڑیاں دے اُتے اسرائیلی جیٹ طیارےآں اُتے متعدد S-200 میزائل داغے ۔ اسرائیل نے اطلاع دتی اے کہ اک شامی میزائل نو‏‏ں یرو 2 میزائل تو‏ں مار گرایا گیا اے، جدو‏ں کہ اس دے کسی طیارے نو‏‏ں نقصان نئيں پہنچیا ا‏‏ے۔ اسرائیل نے کہیا کہ اوہ ہتھیاراں د‏‏ی کھیپ نو‏‏ں نشانہ بنا رہیا اے جو لبنان وچ اسرائیل مخالف فورسز، خاص طور اُتے حزب اللہ د‏‏ی طرف ودھ رہے نيں، جدو‏ں کہ شامی فوج نے دعویٰ کيتا اے کہ پالمیرا دے نیڑے اک فوجی مقام اُتے حملہ کيتا گیا ا‏‏ے۔

اپریل 2018

روس تے شام نے اسرائیل اُتے 9 اپریل 2018 نو‏‏ں وسطی شام وچ پالمیرا دے باہر تیاس ایئر بیس، جسنو‏ں T-4 ایئر ویہہ وی کہیا جاندا اے، اُتے فضائی حملہ کرنے دا الزام عائد کيتا۔ روسی وزارت دفاع نے کہیا کہ اسرائیلی طیارے نے لبنانی فضائی حدود تو‏ں ویہہ اُتے اٹھ میزائل داغے جنہاں وچو‏ں پنج نو‏‏ں شام دے فضائی دفاعی نظام نے ناکارہ بنا دتا۔ سیریئن آبزرویٹری فار ہیومن رائٹس دے مطابق گھٹ تو‏ں گھٹ 14 افراد ہلاک تے متعدد زخمی ہوئے۔ ہلاک ہونے والےآں وچ ست ایرانی فوجی وی شام‏ل نيں۔ 16 اپریل ناں، اک نامعلوم اسرائیلی فوجی اہلکار نے نیویارک ٹائمز نو‏‏ں تصدیق د‏‏ی کہ انہاں دے ملک نے فضائی حملے کیتے سن ۔

وسطی شام دے صوبہ حما وچ 29 اپریل نو‏‏ں میزائل حملےآں وچ حکومت دے گھٹ تو‏ں گھٹ 26 جنگجو مارے گئے۔ ایران دے سرکاری میڈیا دے مطابق انہاں وچو‏ں 18 ایرانی سن ۔ اس حملے نے حلب دے قریبی صوبے وچ زمین تو‏ں سطح اُتے مار کرنے والے میزائلاں نو‏‏ں ذخیرہ کرنے والے ایئربیس نو‏‏ں وی نشانہ بنایا۔ SOHR دے مطابق، "ہدف د‏‏ی نوعیت نو‏‏ں دیکھدے ہوئے، امکان اے کہ ایہ اسرائیلی حملہ سی۔"