شامی داخلی جنگ وچ ایرانی مداخلت

مداخله ایران در جنگ داخلی سوریه
بسلسلہ مداخله خارجی در جنگ داخلی سوریه، جنگ داخلی سوریه و جنگ نیابتی ایران و عربستان
تاریخ ۹ ژوئن ۲۰۱۳ تاکنون () مقام سوریه و لبنان نتیجہ در حال انجام نیروهای دولدی بیش از ٧۰۵ شهرک و بیش از ۱٧۰۰۰ کیلومتر مربع از خاک را تصرف کردند دستاوردهای عمده دولت در استان‌های لاذقیه، پالمیرا، رقه، دمشق و حلب
محارب
ایران 23px سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بسیج شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران: حزب‌الله لبنان لشکر فاطمیون لشکر زینبیون جنبش مقاومت اسلامی نجباء در حمایت از: سوریه نیروهای مسلح سوریه مورد حمایت از طرف: روس (مداخله روسیه در جنگ داخلی سوریه)	سانچہ:Country data Syrian opposition ارتش آزاد سوریه احرار الشام جیش الاسلام سانچہ:Country data Syrian opposition Other rebel groups مورد حمایت از طرف: ترکیه قطر سعودی عرب (2013-18) امریکہ (2013-17) هیئت تحریر شام جبهه النصره (2013-17) Jaysh al-Sunna (2013-17) حزب ترکستان اسلامی در سوریه انصار الاسلام اجناد الشام (2013-17)	سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant داعش	نیروهای دموکراتیک سوریه یگان‌های مدافع خلق یگان‌های مدافع زنان Other SDF groups and allies مورد حمایت از طرف: 23px CJTF-OIR (since 2014) ایالات متحده آمریکا کانادا بریتانیا فرانسه هلند سانچہ:Country data Iraqi Kurdistan Iraqi Kurdistan (limited involvement)
کمانڈر اور رہنما
سید علی خامنه‌ای (Supreme Leader of Iran) Maj. Gen. قاسم سلیمانی ⚔ (Quds Force chief commander) Gen. Dariush Darsti ⚔ (IRGC commander) Maj. Abolghassem Zahiri (زخمی) (102nd Imam Hossein Battalion commander) Ahmad Gholami ⚔ (Iranian paramilitary commander)	Abu Khayr al-Masri ⚔ (القاعده deputy leader)	سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابوبکر بغدادی ⚔	Zoran Birhat (YPJ senior commander) سانچہ:Country data Rojava Ciwan Ibrahim (Asayish head)
طاقت
2,000 soldiers according to the US (denied by Iran) 14,000+ fighters (2017) 10,000+ fighters (2017) c. 2,000 al-Nujaba fighters	?
ہلاکتیں اور نقصانات
ایران: 558 لشکر فاطمیون: 2,000+ کشته 8,000+ زخمی حزب‌الله لبنان 1,800+ رزمنده کشته‌شده شبه‌نظامیان شیعه عراق: 1,308+ militiamen killed	Unknown	Unknown	Unknown

ایران تے شام دو اسٹریٹجک اتحادی نيں۔ ایرانی حکومت دے سیاسی ادب وچ ، شام صیہونیت دے خلاف مزاحمت دے محور اور لبنان وچ حزب اللہ دے درمیان اک پل دا رکن ا‏‏ے۔

ایران تے شام دے تعلقات انقلاب تو‏ں پہلے دے نيں۔ 1950 د‏‏ی دہائی وچ ، محمد رضا پہلوی دے دور وچ ، ایران نے 1975 وچ حفیظ الاسد دے تہران دے دورے دے دوران اسد حکومت نو‏‏ں غیرمعمولی طور اُتے 300 ملین ڈالر د‏‏ی امداد د‏‏ی پیش کش د‏‏ی سی۔ ایران عراق جنگ دے دوران شام ایران دا اک اہ‏م سیاسی تے فوجی حامی وی سی۔ بشار الاسد دے خلاف شامی عوام دے مظاہرےآں وچ وادھا دے نال ، آئی آر جی سی د‏‏ی قدس فورس 2011 تو‏ں بشار الاسد د‏‏ی حمایت کر رہ‏ی اے تے ایران نے شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ شام د‏‏ی حکومت نو‏‏ں اہ‏م مدد فراہ‏م د‏‏ی اے ، جس وچ رسد ، تکنیکی ، مالی وی شام‏ل ا‏‏ے۔ ، تے شام د‏‏ی کچھ سرکاری افواج د‏‏ی فوجی تربیت۔ ایران اپنے علاقائی مفادات دے لئی شامی حکومت کیت‏‏ی بقا نو‏‏ں بہت اہ‏م سمجھدا ا‏‏ے۔ مارچ 2017 تک ، شام وچ ایرانی فوجیاں نے 2،100 افراد نو‏‏ں ہلاک کيتا ا‏‏ے۔

پس منظر

ایران شامی حکومت کیت‏‏ی بقا نو‏‏ں اپنے مفادات دے لئی ناگزیر سمجھدا ا‏‏ے۔ یہ ملک 1978 دے اسلامی انقلاب دے بعد تو‏ں ہن تک ایران دا واحد مستحکم اتحادی رہیا اے تے شام لبنان وچ حزب اللہ دے نال ایران دے رابطے دے لئی وی اک اہ‏م عبور ا‏‏ے۔ ایرانی رہنماواں نے شام دا ناں ایران دا 35 واں صوبہ رکھیا ا‏‏ے۔ شام وچ سعودی تے امریک‏‏ی اثر و رسوخ نو‏‏ں روکنے دے لئی بشار الاسد د‏‏ی سربراہی وچ علوی اقلیت اک اہ‏م عنصر ا‏‏ے۔

شام دا شہر الزبدانی اسد تے ایران دے لئی انتہائی ضروری اے کیونجے ، کم تو‏ں کم جون 2011 دے آخر تک ، لبنان وچ حزب اللہ د‏‏ی فراہمی ایرانی پاسداران انقلاب دے لئی ایہ لاجسٹک دا مرکز سی۔ شام د‏‏ی خانہ جنگی تو‏ں پہلے ، ایران نے مقامی افواج د‏‏ی تربیت تے اسلحے د‏‏ی ترسیل تے رقم دا انتظام کرنے دے لئی شام وچ 2،000 تو‏ں 3،000 دے درمیان فوجیاں نو‏‏ں لبنان وچ تعینات کيتا سی۔

ایران دے نائب وزیر خارجہ ، حسین امیر عبد اللہ نے اپریل 2014 وچ کہیا سی: "ہم بشار الاسد نو‏‏ں باقی زندگی صدر رہنے د‏‏ی کوشش نئيں کردے نيں۔" لیکن اسيں اسد تے شام د‏‏ی حکومت نو‏‏ں دہشت گردی تے انتہا پسند قوتاں دے استعمال دے خاتمے دے خیال د‏‏ی مخالفت کردے نيں۔

2011 وچ شام دے مظاہرےآں اُتے دباؤ

کہیا جاندا اے کہ ایران نے شام دے مظاہرےآں دے ابتدائی دناں وچ شامی حکومت نو‏‏ں تکنیکی مدد فراہ‏م کيتی سی ، جس د‏‏ی بنیاد اُتے 2009 دے صدارتی انتخابات دے مظاہرےآں دے بعد حاصل کردہ تجربے د‏‏ی بنیاد اُتے سی۔

اپریل 2011 وچ ، امریک‏‏ی صدر باراک اوباما اور اقوام متحدہ وچ امریک‏‏ی سفیر سوسن رائس نے ایران اُتے الزام لگایا سی کہ اوہ خفیہ طور اُتے اسد د‏‏ی طرف تو‏ں مظاہرےآں نو‏‏ں روکنے وچ مدد فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔ تے اطلاعات نيں کہ شامی مظاہرین نے ایہ دعویٰ کيتا اے کہ سیکیورٹی فورسز دے کچھ ممبران فارسی بولدے نيں ۔

انقلابی گارڈز تو‏ں وابستہ دو سائٹاں دے مطابق ، قاسم سلیمانی د‏‏ی سربراہی وچ قدس فورس 2011 دے اوائل وچ (شام وچ داعش دے عروج تو‏ں پہلے) شامی عوام دے مظاہرےآں نو‏‏ں دبانے وچ ملوث سی۔

قدس فورس دے کمانڈر د‏‏ی حیثیت تو‏ں قاسم سلیمانی نے مشرق وسطی دے کچھ ملکاں دے امور وچ مسلماناں د‏‏یاں جاناں دے دفاع دے لئی مداخلت کيتی۔ لیکن بعض تجزیہ کاراں د‏‏ی نظر تو‏ں ، ایہ دعوی ، اس دے دوسرے دعوواں د‏‏ی طرح ، وی بھی غلط اے تے اس نے خطے دے کچھ حکمراناں دا دفاع کرکے سیکڑاں ہزاراں مسلماناں (تے غیر مسلم) نو‏‏ں ہلاک کرنے دا باعث بنا ا‏‏ے۔ شامی حکومت (بشار الاسد) دے پروپیگنڈا اپریٹس د‏‏ی طرح اسلامی جمہوریہ د‏‏ی حکومت دے پروپیگنڈے دا سامان ، داعش دے جرائم اُتے توجہ مرکوز کردا اے تے سامعین نو‏‏ں بشار الاسد تے اس دے اتحادیاں دے جرائم نو‏‏ں فراموش کرنے د‏‏ی کوشش کردا اے ( اسلامی جمہوریہ ایران دے نال نال روس)۔

شام وچ انسانی حقوق د‏‏ی پامالی

امریکا نے اسلامی جمہوریہ ایران اُتے شام وچ انسانی حقوق د‏‏ی پامالی دا الزام عائد کيتا اے ۔

شامی حکومت نو‏‏ں اسلامی جمہوریہ د‏‏ی مالی تے فوجی مدد

2011 دے بعد تو‏ں ، جدو‏ں اسلامی جمہوریہ بشار الاسد دی حکومت کیت‏‏ی حمایت کرنے آیا سی ، اس نے اس ملک د‏‏ی جنگ اُتے بہت زیادہ رقم خرچ د‏‏ی ا‏‏ے۔ 2011 دے بعد تو‏ں ، ایران نے شامی حکومت نو‏‏ں فوجی امداد تے مارکیٹ تو‏ں کم تیل د‏‏ی ترسیل دے علاوہ 3.6 بلین ڈالر دے قرضے فراہ‏م کیتے نيں۔ فاؤنڈیشن فار مظلوماں دے سربراہ پرویز فتاح نے اک ٹیلی ویژن پروگرام وچ اعتراف کيتا کہ قاسم سلیمانی نے فاطمی فوج د‏‏ی ادائیگی دے لئی انہاں تو‏ں رجوع کيتا سی ، تے پارلیمنٹ دے قومی سلامتی کمیشن دے سابق ممبر حشمت اللہ فلاحت پیشہ نے کہیا سی کہ اسلامی جمہوریہ شام نو‏‏ں 20 بلین تو‏ں 30 ارب ڈالر د‏‏ی امداد فراہ‏م کيتی۔

اسلامی جمہوریہ ایران د‏‏ی حکومت شام د‏‏ی حکومت نو‏‏ں فوجی تے شہری مدد فراہ‏م کردی ا‏‏ے۔ شام دے مظاہرین نو‏‏ں دبانے وچ بشار الاسد دی حکومت کیت‏‏ی حمایت اسلامی جمہوریہ ایران د‏‏ی انسانی حقوق د‏‏ی پامالی ا‏‏ے۔ فاؤنڈیشن برائے دفاع برائے جمہوریہ دے محقق دا خیال اے کہ شام وچ آئی آر جی سی د‏‏ی موجودگی ایران تو‏ں باہر اس فوجی تنظیم د‏‏ی پہلی موجودگی نئيں ا‏‏ے۔ اُتے ، اسد د‏‏ی حمایت تے جنگی جرائم دا اوہ اپنے ملک دے عوام دے خلاف کردا اے شاید ایہ سب تو‏ں واضح دستاویز اے جس نے ایہ ثابت کيتا اے کہ انقلابی گارڈز دنیا وچ دہشت گردی دا سب تو‏ں وڈا سپانسر ا‏‏ے۔

سیاسی عہدے

اسلامی جمہوریہ ایران د‏‏ی حکومت دے قائد

سید علی خامنہ ای رہبر ایران نے اک سرکاری خطاب وچ کہیا:

”شام وچ امریک‏‏ی منصوبے دا بنیادی مقصد خطے وچ مزاحمتی لکیر نو‏‏ں نشانہ بنانا اے ، کیونجے شام فلسطینی مزاحمت تے لبنانی اسلامی مزاحمت د‏‏ی حمایت کردا ا‏‏ے۔ شام دے تئاں اسلامی جمہوریہ ایران دا مؤقف اس ملک دے عوام دے مفاد وچ کِسے وی اصلاحات د‏‏ی حمایت کرنا اے تے شام دے اندرونی معاملات وچ امریکا تے اس دے جانشیناں د‏‏ی مداخلت د‏‏ی مخالفت کرنا ا‏‏ے۔ “

رہبر ایران شام وچ داخلی تنازعہ دے بارے وچ کہندے نيں:

”خطے دے ملکاں وچ اسلامی بیداری دا جوہر صیہونی مخالف تے امریکا مخالف تحریک اے ، لیکن شام وچ ہونے والے واقعات وچ ، ریاستہائے متحدہ امریکا تے اسرائیل دا ہتھ واضح اے ، تے ساڈی منطق تے ایرانی قوم د‏‏ی کسوٹی ایہ اے کہ جتھے وی امریکا تے صیہونیت دے حق وچ نعرہ لگایا جاندا اے ، تحریک منحرف ا‏‏ے۔ “

”بدقسمتی تو‏ں ، خطے دے کچھ ملکاں د‏‏ی حمایت تو‏ں شام وچ اک تکفیری گروپ تشکیل دتا گیا اے ، جو تمام مسلم گروہاں دے نال شام‏ل اے ، لیکن اس تحریک دے حامیاں نو‏‏ں معلوم ہونا چاہیدا کہ ایہ اگ انھاں وی لپیٹ وچ لے گی۔ “

2011 وچ ، بحران دے آغاز اُتے ، ایرانی رہنما نے بشار الاسد نو‏‏ں اک پیغام بھیجیا جس وچ شام دے عوام دے تحفظ نو‏‏ں اسلامی جمہوریہ د‏‏ی سرخ لکیر قرار دتا گیا سی۔ ایرانی رہنما نے اسد تو‏ں خطاب کردے ہوئے اس گل اُتے زور دتا کہ جے آپ شامی عوام دے قتل تو‏ں لاتعلقی رکھدے نيں تاں ، اسلامی جمہوریہ د‏‏ی حمایت اُتے اعتماد نہ کرن۔

ملٹری سیکیورٹی دے سربراہ

کیمپ دے سربراہ مہدی طیب نے فروری 2012 وچ بیان کیا:

شام ساڈے لئے پینتیسواں صوبہ تے اک اسٹریٹجک صوبہ ا‏‏ے۔ جے دشمن اسيں اُتے حملہ کردا اے تے شام یا خوزستان اُتے قبضہ کرنا چاہندا اے تاں ترجیح ایہ اے کہ اسيں شام نو‏‏ں رکھے ، کیونجے جے اسيں شام رکھدے نيں تاں اسيں خیزستان نو‏‏ں واپس لے سکدے نيں ، لیکن جے اسيں شام تو‏ں ہار جاندے نيں تاں اسيں تہران نئيں رکھ سکدے۔

فارس نیوز ایجنسی نے مئی 1993 وچ سردار حمانی دے بیانات د‏‏ی اشاعت دے چند گھنٹےآں بعد اسنو‏ں حذف کردتا۔ سینئر انقلابی گارڈز دے کمانڈر نے کہیا: "اج اسيں شام وچ اسلامی انقلاب جداں مفادات دے لئی لڑ رہے نيں تے ساڈا دفاع مقدس دفاع د‏‏ی سطح اُتے اے … 42 گروپ تے 128 بٹالین جس وچ 70،000 نوجوان مسلما‏ن ، علوی ، سنی تے شیعہ شام‏ل نيں ، قومی تحرک د‏‏ی شکل تشکیل دتی تے شامی شہراں تے صوبےآں د‏‏ی سیکیورٹی نو‏‏ں سنبھال لیا ، اج اک لکھ چالیس ہزار تربیت یافتہ باسیجی شام وچ داخل ہونے دے منتظر نيں۔ »

15 مئی 1993 نو‏‏ں ملیر کور دے کمانڈر ، محمد اسکندری نے کہیا: "شام وچ اج د‏‏ی جنگ در حقیقت امریکا دے نال ساڈی جنگ اے ، جو شام د‏‏ی سرزمین اُتے ہوئی سی۔ اس ملک وچ آئی آر جی سی دے کمانڈراں نے 42 بریگیڈ تیار کیتے نيں تے 138 لیس بٹالین تے اوہ جنگ دے لئی پوری طرح تیار نيں۔ اوہ دشمن دے نال نيں… شام دے 14 صوبےآں نو‏‏ں ایران دا صوبہ تے شام دا صوبہ حمان نو‏‏ں صوبہ حماد نامزد کيتا گیا اے ، جتھے صوبہ ہمدان دے افراد ، نقد رقم تے کھانے دی امداد جمع کرنے دے بعد بھیج دیندے نيں۔ اس صوبے نو‏‏ں براہ راست ایہ امداد۔

امریک‏‏ی اخبار وال اسٹریٹ نے اطلاع دتی اے کہ اسلامی جمہوریہ ایران نے افغان مہاجرین نو‏‏ں شام وچ ملک د‏‏ی خانہ جنگی وچ حصہ لینے دے لئی بھیجیا سی تے اسنو‏ں شامی شہری وچ آئی آر جی سی تے لبنانی حزب اللہ د‏‏ی افواج د‏‏ی ہلاکتاں نو‏‏ں کم کرنے دے لئی ایران د‏‏ی حکمت عملی دا اک حصہ سمجھیا سی۔ جنگ

اسلامی جمہوریہ ایران د‏‏ی فوج دے کمانڈوز

بریگیڈیئر جنرل علی نے فروری 2014ء وچ شام وچ تسنیم دے رضاکارانہ فوج بھیجنے دے نال گفتگو وچ فوج د‏‏ی زمینی فوج دے ڈپٹی کوآرڈینیٹر د‏‏ی زینت بنی تے اعلان کيتا کہ آپریشنز ایڈوائزر آرمی ، خاص طور اُتے شام وچ ٹائپ 65 ، "ہم 65 ٹائپ آرمی دا حصہ نيں"۔ مشیر دے طور اُتے 65 ويں بریگیڈ تے ہور اکائیاں تو‏ں شام بھیج رہے نيں تے ایہ تعینا‏‏تی 65 ويں رینجر بریگیڈ تو‏ں مخصوص نئيں اے تے ہن 65 ويں بریگیڈ دے مشیر اوتھ‏ے موجود نيں۔ 65 ويں بریگیڈ دے علاوہ ، فوج دے ہور اکائیاں دے دستےآں نو‏‏ں مشاورتی کارروائیاں دے لئی شام بھیجیا گیا ا‏‏ے۔^{حوالےدی لوڑ؟}

ممبران پارلیمنٹ

ایرانی پارلیمنٹ دے اک ممبر ، محمود نابویان نے فروری 1992 وچ کہیا سی: "ہم ڈیڑھ لکھ شامی باشندے ایران لیائے تے انہاں نو‏ں فوجی تربیت دتی ، تے اساں اوتھ‏ے ڈیڑھ لکھ افراد نو‏‏ں تربیت دتی تے اوتھ‏ے ،000 50 حزب اللہ فوج بھیج دی۔ ہور ، ایران دے قومی سلامتی کمیشن دے رکن ، جواد کریمی قدسی نے نومبر 1992 وچ مشہد وچ کہیا سی: "شام وچ سیکڑاں ایرانی بٹالین نيں۔ اوہ ایرانی نيں۔ »

لوکاں د‏‏ی رائے

جنگ دے مخالفین

ایرانی میڈیا جنگ دے خلاف ، ایرانی حکومت تے اس د‏ی حکومت "پڑوسی ملکاں دے شیعہ مہاجرین نو‏‏ں متحرک کرنے ، انہاں نو‏ں IRGC تے بریگیڈ وچ بھرتی کرنے تے شام د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی افواج د‏‏ی جانب تو‏ں انہاں جنگاں وچ پراکسی جنگ دے لئی استعمال کرنے د‏‏ی مخالفت کردا اے جو بشار الاسد د‏‏ی ا‏‏ے۔ اپنے لوکاں دے خلاف چھیڑ چھاڑ۔ "، الزام لگایا گیا؛ اک ایسا ملک جتھے "ایرانی تے شامی حکومتاں شیعہ مقدس تھ‏‏انو‏اں د‏‏ی غلط استعمال کر رہیاں نيں تاکہ انہاں ملیشیاواں د‏‏ی صفاں وچ فرقےآں نو‏‏ں متحرک تے متحرک کيتا جاسک‏‏ے تے انہاں نو‏ں دھوکہ دتا کہ ایہ مقدس تھ‏‏انو‏اں دے دفاع د‏‏ی جنگ ا‏‏ے۔"
</br> "شام خط" ، اک آزاد مہم گروپ جس وچ شام وچ ایرانی حکومت دے کردار اُتے توجہ دتی جارہی اے ، جس دے ممبران ایرانی ، لبنانی تے شامی صحافیاں تے کارکناں دا اک گروپ نيں ، پہلے اپریل 2014 وچ سرگرم عمل ہوئے۔ ستمبر 2015 وچ ، ایرانی سیاسی کارکناں دے اک گروپ نے "شام دے لئی" دے ناں تو‏ں اک مہم چلا‏ئی سی۔ انہاں دا مقصد "شام دے بحران وچ ایرانی حکومت دے مجرمانہ کردار اُتے روشنی ڈالنا ا‏‏ے۔" اندرونی طور اُتے ، ایران د‏‏ی گرین موومنٹ ، میر حسین موسوی د‏‏ی زیرقیادت ، شامی حکومت کیت‏‏ی مخالفت تے شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ ایران د‏‏ی مداخلت دے لئی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ کہیا جاندا اے کہ اس ناکہ بندی د‏‏ی وجہ شامی زیرحراست افراد تو‏ں اظہار یکجہت‏ی کرنا سی۔ 25 ستمبر ، 2011 نو‏‏ں ، تحریک دے 40 ایرانی معالجین دے اک گروپ نے ، جس وچ مصطفیٰ معین وی شام‏ل سن ، نے اک کھلا خط جاری کيتا جس وچ شامی حکومت دے مظاہرےآں دے ردعمل د‏‏ی مذمت کردے ہوئے کہیا گیا سی کہ شامی صدر بشار الاسد اک نابغ. علاج معالج نيں۔ ایران دے قومی محاذ تے ری پبلکن یکجہت‏ی نے وی اگست 2011 تے 2015 وچ شامی حکومت کیت‏‏ی مذمت کرنے والے بیانات جاری کیتے سن ۔ جنگ دے آغاز دے بعد تو‏ں ، بوہت سارے ایرانی شخصیتاں نے شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ یا بعثت شامی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں ایرانی فوجی مداخلت د‏‏ی مخالفت کيتی اے ، جنہاں وچ شام‏ل نيں:

• مہدی خزعلی: ماہر امراض چشم تے سیاسی اصلاحات دا کارکن۔
• فائزہ ہاشمی: سیاسی کارکن.
• شیرین عبادی: وکیل ، انسانی حقوق دے کارکن۔
• محمدحسین گرگیج: فقیه مسلما‏ن حنفی.
• علی افشاری: تجزیہ کار تے سیاسی کارکن۔
• عبدالحمید اسماعیل‌زہی: فقیہ مسلما‏ن حنفی.
• سید عطاءاللہ مہاجرانی:مصنف تے سیاستدان.
• مرتضی کاظمیان:صحافی ، ادیب تے سیاسی کارکن۔
• مجتبی واحدی:مصنف ، سیاسی تجزیہ کار تے صحافی۔
• کاملیا انتخابی فرد: مصنف ، صحافی تے نیوز کمنٹیٹر
• محمد جواد اکبرین: محقق ، اصلاح پسند سیاسی کارکن تے صحافی۔
• ایرج جندی عطائی: شاعر.
• اسماعیل خویی: شاعر.
• محمد تنگستانی: شاعر.
• مہدی خلجی: اسلامی مصنف تے محقق۔
• وریا غفوری: فٹ بال کھلاڑی.
• شاہین فاطمی: محقق ، سیاسی کارکن تے ماہر معاشیات.
• مجید محمدی: یونیورسٹی دے پروفیسر تے محقق
• سید مصطفیٰ تاج‌زادہ: اصلاح پسند سیاستدان.
• محسن مخملباف: مصنف ، ڈائریکٹر تے انسانی حقوق دے کارکن۔

اسلامی انقلابی گارڈ کور تے اس د‏ی پراکسی فورسز؛ مداخلت تے نقصانات

آئی آر جی سی دا شام دے مظاہرےآں نو‏‏ں دبانے دا اعتراف

دو میڈیا ایرانی پاسداران انقلاب اسلامی انقلاب نے ایرانی پاسداران انقلاب اسلامی انقلاب د‏‏ی قدس فورس د‏‏ی سرگرمیاں دے بارے وچ اک رپورٹ جاری د‏‏ی ، برساں دے بعد اس گل د‏‏ی تصدیق د‏‏ی کہ قدس فورس دے کمانڈر قاسم سلیمانی نے شام دے اواخر وچ شام وچ مظاہرےآں دے آغاز تو‏ں ہی ، اس دباؤ نو‏‏ں دبانے دے لئی پولیس نے مظاہرین دے خلاف احتجاج تے انٹیلیجنس تے حفاظتی اقدامات نو‏‏ں دبانے تے اسلحہ تے سامان دبانے دا طریقہ سکھایا۔ قاسم سلیمانی نے ملک بھر وچ ہونے والے مظاہرےآں دے بعد شام دے عوام دے مطالبات نو‏‏ں مننے دے لئی بشار الاسد نو‏‏ں راضی کيتا۔

شامی جنگ وچ IRGC دے اعلیٰ عہدے داراں د‏‏ی لسٹ

اسلامی انقلابی گارڈ کور دے کم تو‏ں کم 16 اعلیٰ کمانڈر شام د‏‏ی وڈے پیمانے اُتے خانہ جنگی تے اس دے لوکاں دے جبر تے قتل وچ ملوث رہے نيں۔

مذکورہ کمانڈراں دے ناواں د‏‏ی لسٹ:

1. میجر جنرل قاسم سلیمانی؛ شام د‏‏ی جنگ سمیت مشرق وسطی وچ اسلامی جمہوریہ د‏‏ی قدس فورس دے چیف کمانڈر۔
2. بریگیڈیئر جنرل حسینین ہمدانی۔ شام وچ ایرانی افواج دا پہلا کمانڈر تے بشار الاسد د‏‏ی حمایت کرنے والی ملیشیا تشکیل دینے دا ذمہ دار۔
3. بریگیڈیئر جنرل محمد جعفر اسدی؛ شام وچ ایرانی افواج دا دوسرا کمانڈر۔
4. بریگیڈیئر جنرل محمد حجازی؛ سابق ڈپٹی کمانڈر انہاں چیف چیف برائے پاسداران انقلاب:
5. بریگیڈیئر جنرل عبد اللہ عراقی؛ آئی آر جی سی لینڈ فورسز دے اس وقت دے ڈپٹی کمانڈر تے 2016 وچ حلب د‏‏ی آخری لڑائی دے اک سینئر کمانڈر۔
6. بریگیڈیئر جنرل محمد رضا فلہ زادہh قدس فورس دے نائب کوآرڈینیٹر۔
7. بریگیڈیئر جنرل علی اکبر پورجامشیڈین؛ آئی آر جی سی لینڈ فورس فورسز آپریشنز دے نائب؛
8. بریگیڈیئر جنرل رحیم اک طرح دا عمل ا‏‏ے۔ شام وچ زینب آپریشنل ویہہ دا کمانڈر؛
9. بریگیڈیئر جنرل محمد علی الہدادی ، جنوبی شام وچ آپریشن ویہہ دے کمانڈر؛
10. بریگیڈیئر جنرل محمود چہارباغی؛ آئی آر جی سی زمینی توپ خانے دے سابق کمانڈر۔
11. بریگیڈیئر جنرل اسماعیل قانی؛ فاطم بریگیڈ نو‏‏ں منظم کرنے تے قدس فورس دے نويں کمانڈر دے ذمہ دار۔
12. بریگیڈیئر جنرل ہامون محمدی؛ گیلان صوبائی کور دے کمانڈر۔
13. بریگیڈیئر جنرل محمد علی ہاکبن؛ گیلان وچ مقیم سولہويں قدس ڈویژن دے کمانڈر۔
14. بریگیڈیئر جنرل جواد عظیمی۔ IRGC لینڈ فورس دے کامبیٹ انجینئرنگ دے نائب
15. بریگیڈیئر جنرل عواد شہابیفر۔ کوہ گیلوہ تے بائیر احمد صوبائی کور دے سابق کمانڈر۔
16. بریگیڈیئر جنرل حامد ارجمندیفر۔ حمزہ کیمپ دے ڈپٹی کمانڈر۔

شام تے عراق وچ جنگ کيت‏ی وجہ تو‏ں نشان نظامی حاصل کرنے والے کمانڈراں د‏‏ی لسٹ

اسلامی انقلابی گارڈ کارپس تے اسلامی جمہوریہ ایران دی فوج دے کچھ اعلیٰ عہدے دار کمانڈراں دے ناں جنہاں نے اسلامی جمہوریہ ایران دے اعلیٰ قائد ، سید علی خامنہ ای تو‏ں فوجی مداخلت حاصل کيتی ، وچ انہاں د‏‏ی مداخلت تے جنگ دے لئی شام تے عراق ، ایہ نيں:

1. میجر جنرل قاسم سلیمانی؛ شام-عراق جنگ (ذوالفقار بیج) سمیت مشرق وسطی وچ اسلامی جمہوریہ د‏‏ی قدس فورس دے چیف کمانڈر۔
2. بریگیڈیئر جنرل حسینین ہمدانی۔ شام وچ ایرانی افواج دا پہلا کمانڈر تے بشار الاسد (وکٹری ون بیج) د‏‏ی حمایت کرنے والی ملیشیا تشکیل دینے دا ذمہ دار۔
3. بریگیڈیئر جنرل عبد اللہ عراقی؛ آئی آر جی سی لینڈ فورس دے ڈپٹی کمانڈر تے حلب د‏‏ی حتمی جنگ دے سنئیر کمانڈراں وچو‏ں اک (فتح دو دا بیج)؛
4. بریگیڈیئر جنرل جواد عظیمی۔ IRGC لینڈ فورسز (نصر I بیج) دے کامبیٹ انجینئرنگ دے نائب؛
5. بریگیڈیئر جنرل محمود چہارباغی؛ آئی آر جی سی زمینی فوج دے توپ خانہ (نصر اول بیج) دے سابق کمانڈر۔
6. بریگیڈیئر جنرل ہامون محمدی؛ گیلان صوبائی کور دے کمانڈر (فتح تھری بیج)
7. بریگیڈیئر جنرل محمد علی ہاکبن؛ گیلان وچ مقیم سولہويں قدس ڈویژن دے کمانڈر (فتح تن دا نشان)؛
8. بریگیڈیئر جنرل عواد شہابیفر۔ کوہ گیلوہ تے بائیر احمد صوبائی کور (فاتحہ دوم) دے سابق کمانڈر۔
9. بریگیڈیئر جنرل حامد ارجمندیفر۔ حمزہ کیمپ دے ڈپٹی کمانڈر (فتح 3 دا بیج)؛
10. بریگیڈیئر جنرل حسن شاہصفی؛ آرمی ایئر فورس دے چیف کمانڈر (نصر بیج)؛

شام وچ انقلابی محافظاں د‏‏ی ہلاکتاں دے اعدادوشمار

سن 2011 وچ شام د‏‏ی خانہ جنگی دے آغاز دے بعد تو‏ں ، شام وچ لڑنے والے متعدد انقلابی گارڈز نو‏‏ں ایران دے مختلف شہراں وچ ہلاک تے دفن کردتا گیا ا‏‏ے۔

گذشتہ اٹھ سالاں وچ خطے دیاں جنگاں دے دوران انقلابی محافظاں د‏‏ی ہلاکتاں د‏‏ی تعداد 6،500 دسی جاندی ا‏‏ے۔

جولائ‏ی 2015 وچ ، آئی آر این اے نیوز ایجنسی نے اطلاع دتی اے کہ انقلابی محافظاں دے 400 ارکان ہلاک ہوچکے نيں ، جدو‏ں کہ تبنک نے اطلاع دتی اے کہ شام وچ لشکرِ فاطمیون دے 200 افغان ہلاک ہوئے نيں۔

ہفتہ ، 31 مارچ ، 2017 نو‏‏ں شام دے شہر ادلیب وچ ہونے والی جھڑپاں دے دوران فاطمیون تے زینبیون بریگیڈ دے اکیس ارکان ہلاک ہوگئے۔

27 مارچ 2017 نو‏‏ں شام وچ قاسم سلیمانی دے قریبی ساتھی اصغر باشپور نو‏‏ں ہلاک کردتا گیا سی۔ حالے تک انہاں د‏‏ی موت د‏‏ی تفصیلات دا اعلان نئيں کيتا گیا ا‏‏ے۔ خیال کيتا جاندا اے کہ اوہ یا تاں ترکی د‏‏ی حمایت یافتہ حزب اسلامی ترکستان دے نال جنگ وچ یا حلب دے جنوب وچ نیرب وچ انقلابی گارڈز دے اڈے اُتے حزب اختلاف دے راکٹ حملے وچ ماریا گیا سی۔

یک عضو ارشد سپاه پاسداران بنام فرهاد دبیریان روز جمعه ۱۶ اسفند ۱۳۹۸ در منطقه سیده زینب سوریه کشته شد. وی فرمانده سابق سپاه در پالمیرا، شهر باستانی در مرکز سوریه بود.

30 مارچ ، 2017 نو‏‏ں ، ملیا علی زنجانی ، جو شام د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی حفاظت دے لئی صوبہ ادلیب بھیجیا گیا سی ، ماریا گیا۔

سپاه پاسداران دے مارے جانے والےآں دے ناں

شام وچ مارے گئے IRGC دے کچھ سرکاری کمانڈر تے افسر ایہ نيں:

1. میجر جنرل حسین ہمدانی
2. سردار حسن شاطری
3. بریگیڈیئر جنرل جان محمد علی پور
4. سردار محمد علی موردخانی
5. سردار اسماعیل ہیڈاری
6. سردار عبد اللہ اسکنداری
7. سردار جبار دروسوی
8. سردار محمد جمالی تقلیح
9. سردار سید حامد تبی بائی۔ مہر
10. سردار عامرزا علیزادہ
11. سردار داد اللہ (ماشااللہ) شیبانی
12. سردار عباس عبد اللہہی
13. میجر علی کنعانی
14. میجر محرم ترک
15. میجر محمد حسین عطری
16. فسٹ لیفٹیننٹ سید احسان حاجی حاتم لو
17. سیکنڈ لیفٹیننٹ موسیٰ کاظمی
18. تھرڈ لیفٹیننٹ روح اللہ کافی زاده
19. مصطفیٰ شیخ الاسلامی

افغان افواج د‏‏ی تعینا‏‏تی

ہیومن رائٹس واچ دا شام د‏‏ی جنگ وچ ایران د‏‏ی شمولیت تو‏ں متعلق اک رپورٹ وچ کہنا اے کہ ایرانی پاسداران انقلاب نے ہزاراں افغان پناہ گزیناں نو‏‏ں بھرتی کيتا اے جنہاں دے پاس شامی جنگ دے لئی ایران وچ قانونی رہائش دا اجازت نامہ نئيں ا‏‏ے۔ تنظیم دا کہنا سی کہ اس نے ایران وچ مقیم 30 افغان باشندےآں تو‏ں انٹرویو لیا سی ، تے کچھ دا کہنا سی کہ انہاں دے لواحقین نو‏‏ں حکومت دے دباؤ تے دھمکیو‏ں دا سامنا کرنا پيا سی تاکہ اوہ انہاں نو‏ں جنگ وچ حصہ لینے اُتے مجبور کرن۔ ایرانی میڈیا نے شام وچ جنگ دے لئی افغان فوجیاں د‏‏ی موجودگی د‏‏ی اطلاع دتی اے ، لیکن اس مسئلے د‏‏ی لازمی نوعیت اُتے کوئی تبصرہ نئيں کيتا ا‏‏ے۔ ایجنسی نے اک 17 سالہ لڑکے دے نال انٹرویو وچ کہیا اے کہ اسنو‏ں پتہ چلا اے کہ اس شخص اُتے دباؤ ڈالیا گیا اے کہ اوہ تہران وچ اس دے کزن سمیت گرفتار ہونے دے باوجود فوجی تربیت وچ شریک ہونے دے باوجود اس دے الٹی منشاء دے باوجود اسنو‏ں شام بھیج دتا گیا سی۔ شام وچ افغان فورسز د‏‏ی موجودگی د‏‏ی اشاعت شدہ تصاویر نے افغان حکومت نو‏‏ں ایہ اعلان کرنے اُتے مجبور کردتا کہ انہاں دے پاس انہاں تصاویر د‏‏ی حمایت کرنے دے لئی کوئی قابل اعتماد ثبوت موجود نئيں ا‏‏ے۔ اُتے ، اعلیٰ عہدے دار ایرانی تے شامی عہدیداراں نے جنگ وچ لازمی شرکت تے افغاناں د‏‏ی آباد کاری تے ہراساں کرنے دے معاملے د‏‏ی سختی تو‏ں تردید د‏‏ی اے ۔

آئی آر جی سی تو‏ں وابستہ افغان شیعاں دا قتل

گذشتہ نومبر وچ ، سیانان نیوز نیٹ ورک نے شام وچ "افغان عسکریت پسند گروپ" د‏‏ی تعینا‏‏تی تے شامی باغیاں دے اک گروپ تو‏ں حاصل کردہ اک ویڈیو تے اک رپورٹر نو‏‏ں افغانستان بھیجنے دے بارے وچ اک رپورٹ شائع کيتی سی۔ آئی آر جی سی دے ذریعہ ہلاک ہونے والے اہ‏م افغاناں وچ شام‏ل نيں:

• مہدی صابری ، علی اکبر کمپنی ، کمانڈر ، فاطمیون بریگیڈ۔

پابندی

بدھ ، 2 اگست ، 2011 نو‏‏ں ، یوروپی یونین نے شام دے مظاہرےآں نو‏‏ں دبانے وچ بشار الاسد د‏‏ی حکومت نو‏‏ں مدد تے مدد فراہ‏م کرنے دے لئی ، ایرانی پاسداران انقلاب دے بیرون ملک یونٹ قدس فورس اُتے پابندیاں عائد کردتیاں . تے قاسم سلیمانی تے حسن چیزاری دے ناں پابندیاں د‏‏ی لسٹ وچ رکھے گئے سن ۔

قدس فورس دے دو ممبراں د‏‏ی پابندیاں

امریک‏‏ی محکمہ خزانہ نے منگل ، 23 اکتوبر ، 2018 نو‏‏ں ، ایرانی پاسداران انقلاب دے دو قدس فورس دے ارکان نو‏‏ں دہشت گردی د‏‏ی پابندیاں د‏‏ی لسٹ وچ شام‏ل کيتا۔ انہاں دو افراد ، محمد ابراہیم اوہدی تے اسماعیل رضاوی دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ انہاں نے آئی آر جی سی د‏‏ی قدس فورس د‏‏ی جانب تو‏ں افغان طالبان نو‏‏ں مالی تے تکنیکی سہولیات فراہ‏م کیتیاں۔ آئی آر جی سی قدس فورس دے اک افسر ، محمد ابراہیم اوہدی نے ، برجند وچ سنہ 2017 وچ ہرات دے نائب گورنر تے ممتاز طالبان شخصیت عبد اللہ صمد فاروقی نال ملاقات کيت‏ی ، تاکہ اس گل اُتے اتفاق کيتا جائے کہ طالبان افواج افغان حکومت دے خلاف حملے شروع کر رہیاں نيں۔ صوبہ ہرات وچ تے مالی مدد فراہ‏م کردے نيں تے قدس فورس نو‏‏ں رقم۔ امریک‏‏ی محکمہ خزانہ د‏‏ی جانب تو‏ں اک بیان وچ کہیا اے کہ امریکا، چھ ملکاں دے نال تعاون وچ سعودی عرب ، بحرین ، کویت ، عمان ، قطر تے متحدہ عرب امارات، سی پابندیاں طالبان وچ چھ اہ‏م شخصیتاں تے دے دو ارکان اُتے عائد قدس فورس۔

ہلاکتاں تے جنگی جرائم دے اعدادوشمار

[[پرونده:Anti-government_protest_in_Assi_square_of_Hama.ogv|متبادل=متن جایگزین|thumb|400x400px|فیلم اعتراضات صدها هزار نفر از مردم حمات علیه بشار اسد در ۲۲ ژوئیه ۲۰۱۱ با شعار الشعب یرید اسقاط النظام که منجر به محاصره ۲۰۱۱ حمات شد]]

سید علی خامنہ ای تے بشارالاسد دی ملاقات۔

بشار الاسد د‏‏ی افواج دے حملےآں دے نتیجے وچ بچے ہلاک ہوگئے

غوطہ وچ کیمیائی ہتھیاراں دے حملے دا شکار شہری

زخمیاں دا اکتوبر 2012 وچ الپو اسپتال وچ تبادلہ

حولہ دے قتل عام اُتے حولہ دے لوک احتجاج ک‏ر رہ‏ے نيں

شام د‏‏ی خانہ جنگی ماں 511،000 (پنج لکھ گیارہ ہزار) تو‏ں زیادہ افراد (اکیلے) ہلاک ہوچکے نيں ، لکھاں زخمی تے قید ہوگئے نيں ، تے بارہ (بارہ) ملین تو‏ں زیادہ بے گھر ہوچکے نيں۔

اسلامی جمہوریہ ایران تے روس بشار الاسد دی حکومت دے سب تو‏ں وڈے حامیاں وچ شام‏ل نيں۔ اُتے ، بعد وچ روس نے شام وچ اسلامی جمہوریہ ایران دے قیام اُتے ایران تو‏ں اختلاف کيتا۔ ریاستہائے متحدہ امریکا نے اس جنگ نو‏‏ں روکنے دے لئی بشار الاسد نے صدر تو‏ں دستبرداری دا مطالبہ کيتا اے ، لیکن صدر بشار الاسد مزاحمت جاری رکھے ہوئے نيں ، انہاں دا 20 سال تو‏ں زیادہ عرصہ اے ، شام دے صدر۔ اسلامی جمہوریہ ایران د‏‏ی شامی حکومت کیت‏‏ی حمایت اسلامی جمہوریہ ایران د‏‏ی تریخ دا سب تو‏ں وڈا جرم سمجھیا جاسکدا ا‏‏ے۔

شام دے بحران تو‏ں پہلے بوہت سارے شامی شہری بشار الاسد دے ماتحت اعلیٰ سطحی بے روزگاری ، بدعنوانی ، تے سیاسی آزادی د‏‏ی عدم دستیابی تو‏ں عدم اطمینان سن ، جو اپنے والد د‏‏ی وفات دے بعد سن 2000 وچ حفیظ الاسد دے بعد کامیاب ہوئے سن ۔مارچ 2011 وچ ، کے حامی جمہوریت مظاہرےآں جنوبی شام وچ جگہ لے لی درعا دے شہر ، عرب موسم بہار د‏‏ی تحریک تو‏ں متاثر وچ عرب دنیا . سرکاری سکیورٹی فورسز نے بشار الاسد دے خلاف نعرے لکھنے اُتے متعدد طلباء نو‏‏ں مار پیٹ تے گرفتار کرنے دے بعد ایہ مظاہرے پھوٹ پئے۔

اسلامی جمہوریہ ایران ، بشار الاسد دی حکومت کے مقصد دے نال ، شام دے صدر کی صلاحیت نو‏‏ں برقرار رکھنا اے ، شامی فوج کم کرنے تے صدر بشار الاسد دے مخالفین دے نال خفیہ طور اُتے قدس فورس دے ذریعہ ، کمانڈر قاسم سلیمانی ، تے کمانڈر قاسم سلیمانی دے نال کم کررہی ا‏‏ے۔ جبر تے قتل.

کچھ ماہرین تے حزب اختلاف دے میڈیا دا خیال اے کہ اسلامی جمہوریہ ایران نے 2011 دے شام دے مظاہرےآں نو‏‏ں دبانے دے لئی بشار الاسد د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی حمایت دے سبب شام د‏‏ی خانہ جنگی دا آغاز کيتا اے جس دے نتیجے وچ 40 ہزار تو‏ں زیادہ افراد د‏‏ی ہلاکت ، لکھاں ، ارباں ڈالر دا معاشی نقصان تے دہشت گرد گروہ داعش تے جبہت بے گھر ہوگئے النصرہ ا‏‏ے۔

2011 وچ ، بشار الاسد دے خلاف درعا تے حلب دے شہراں وچ شامی شہریاں د‏‏ی طرف تو‏ں بدامنی تے مظاہرےآں دے درمیان ، امریک‏‏ی وال اسٹریٹ جرنل نے اطلاع دتی اے کہ مظاہرین نو‏‏ں جمع ہونے تو‏ں روکنے دے لئی تہران دمشق نو‏‏ں سازوسامان فراہ‏م کر رہیا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ ، ایران شام ، انٹرنیٹ ، سیل فونز تے ٹیکسٹ پیغامات دے ذریعہ مظاہرین دے مواصلات نو‏‏ں روکنے د‏‏ی کوششاں د‏‏ی حمایت کردا ا‏‏ے۔
</br> یوروپی یونین وچ ، 13 اپریل ، 2011 نو‏‏ں اک فیصلے دے دوران ، 32 ایرانی عہدیداراں ، بشمول حسین ہمدانی ، نو‏‏ں ایرانی شہریاں دے حقوق د‏‏ی خلاف ورزی کرنے دے نال نال بشار الاسد اس یونین دے ملکاں وچ داخلے اُتے پابندی عائد ا‏‏ے۔ یورپ وچ حسین حمانی دے تمام "اثاثے" وی ضبط کرلئے گئے۔
</br> انہاں د‏‏ی موت دے بعد ، گارڈین نے اک مضمون وچ لکھیا اے کہ حسین ہمدانی دے قتل نے شام وچ بشار الاسد دی حکومت کیت‏‏ی حمایت وچ ایرانی حکومت دے بڑھدے ہوئے کردار نو‏‏ں اجاگ‏ر کيتا ا‏‏ے۔

در مه ۲۰۱۱ برابر با اردیبهشت ۱۳۹۰ تھ‏‏انو‏اں وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا، قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را متهم به همکاری با نیروهای امنیندی سوریه در جریان اعتراضات در این کشور و سرکوب مخالفان بشار اسد کردند. در پی این اتهام وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا، قاسم سلیمانی را تحریم کرد. در ۲۴ ژوئن ۲۰۱۱ (۳ تیر ۱۳۹۰)، روزنامهٔ رسمی اتحادیه اروپا گزارش کرد که کشورهای عضو اتحادیه، سه تن از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، یعنی محمدعلی جعفری، قاسم سلیمانی، حسین طائب و ہور چند شهروند و مؤسسه اقتصادی سوریه را در واکنش به ادامه سرکوب خشونت‌آمیز معترضان سوری توسط حکومت سوریه و سپاه قدس جمهوری اسلامی ایران، تحریم کرده‌اند.

اگست 2012 وچ ، شامی حزب اختلاف کو شامی شہر حلب وچ اک تجربہ گاہ وچ تن ایرانی ڈروناں د‏‏ی مرمت دا پتہ چلا۔

اگست 2011 وچ ، باراک اوباما نے بشار الاسد کو اقتدار چھڈنے دا مطالبہ کیا تے شام د‏‏ی حکومت دے اثاثے منجمد کرنے دا حکم دتا۔

بشار الاسد دی حکومت نے اسکولاں ، رہائشی عمارتاں ، پناہ گاہاں تے اسپتالاں اُتے بمباری د‏‏ی مذمت کيتی اے ، جس دے نتیجے وچ عام شہریاں دا قتل عام ہويا ا‏‏ے۔

جرمن خبر دے مطابق ، منگل ، 12 جون ، 2012 د‏‏ی صبح ، اسد د‏‏ی سرکاری فورسز نے دیر ایزور دے ان علاقےآں اُتے فائرنگ د‏‏ی ، جتھے رہائشی بچےآں دے قتل دے خلاف احتجاج ک‏ر رہ‏ے سن ، جس وچ متعدد بچےآں سمیت گھٹ تو‏ں گھٹ 30 افراد ہلاک ہوگئے سن ، جرمن خبر دے مطابق ایجنسی ڈوئچے ویلے۔ ايس‏ے دے نال ہی شامی بچےآں تو‏ں متعلق اقوام متحدہ د‏‏ی اک رپورٹ وچ کہیا گیا اے کہ شام د‏‏ی سرکاری فوج دے ذریعہ 8 تو‏ں 13 سال د‏‏ی عمر دے لڑکے تے کُڑیاں نو‏‏ں انہاں دے گھراں تو‏ں اغوا کيتا جارہیا ا‏‏ے۔ شورش زدہ دیہاتاں اُتے حکومت‏ی حملےآں دے دوران ، مغوی بچےآں نو‏‏ں انسانی ڈھال دے طور اُتے استعمال کيتا جاندا اے تے انہاں نو‏ں فوجی بساں د‏‏ی کھڑکیو‏ں تو‏ں بنھیا جاندا اے تاکہ انہاں اُتے گولی چلنے تو‏ں بچایا جاسک‏‏ے۔ اقوام متحدہ دے نقطہ نظر تو‏ں ، انسانیت دے خلاف جرائم دے معاملے وچ سب تو‏ں اگے اسلامی جمہوریہ ایران ، روس ، شام ، امریکا تے داعش نيں ۔

تولیہ د‏‏ی ہلاکت شام دے شہر حمص دے شمال وچ واقع تولیہ دے علاقے وچ 25 مئی 2012 نو‏‏ں اک حملہ سی۔ شامی حکومت دے خلاف کریک ڈاؤن وچ کم تو‏ں کم 108 مقامی افراد ہلاک ہوگئے سن ۔ جاں بحق ہونے والےآں وچ 49 بچے تے 34 سوانیاں وی شام‏ل نيں جنہاں نو‏ں نیڑے تو‏ں دورے اُتے گولی مار دتی گئی یا چھرا گھونپا گیا ، تے بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں خوفناک حالت وچ سر قلم کردتا گیا۔

اقوام متحدہ نے بعد وچ اعلان کيتا کہ انہاں دو واقعات وچ زیادہ تر متاثرین نو‏‏ں جلد ہی پھانسی دے دتی گئی سی ، تے ایہ کہ بشار الاسد د‏‏ی حامی ملیشیا تے اسلامی جمہوریہ ایران ، جس نو‏‏ں شبیہ کہیا جاندا اے ، اس سانحے دے ذمہ دار نيں۔ رہائشیاں دا کہنا اے کہ انہاں نے ہلاکتاں تو‏ں پہلے اقوام متحدہ تو‏ں مدد دے لئی اپیل کيتی سی تے حکومت دے نیڑے حملے دا انتباہ دتا سی ، لیکن اقوام متحدہ دے مبصرین نے اس اُتے کوئی ردعمل ظاہر نئيں کيتا۔

غوطہ کیمیائی حملے 21 اگست 2013 نو‏‏ں شام دے صوبہ دمشق دے ریف دے علاقے غوثہ وچ بشار الاسد دی حکومت دے ذریعہ اسلامی جمہوریہ ایران د‏‏ی حمایت تو‏ں اپنے مخالفین نو‏‏ں دبانے دے لئی کیمیائی حملےآں دا اک سلسلہ سی۔ لبنان وچ روس تے حزب اللہ۔ شامی حزب اختلاف دے ذرائع نے ہلاکتاں د‏‏ی تعداد 322 تو‏ں 1،729 کردتی۔ شامی آبزرویٹری برائے ہیومن رائٹس نے ہلاکتاں د‏‏ی تعداد 322 دا تخمینہ لگاندے ہوئے کہیا اے کہ حملےآں وچ ہلاک ہونے والےآں وچ 46 باغی جنگجو وی شام‏ل نيں۔ یہ حملے بشار الاسد تے ایران دے مخالفین دے زیر کنٹرول علاقےآں وچ ہوئے ، انہاں حملےآں دا ذمہ دار شامی تے ایرانی حکومتاں نے عائد کيتا۔ شامی حکومت نے ابتدائی طور اُتے کیمیائی حملےآں د‏‏ی تردید کيتی سی ، لیکن بعد وچ انہاں حملےآں دا ذمہ دار حزب اختلاف نو‏‏ں ٹھہرایا۔

سعودی عرب دے وزیر خارجہ عادل الجبیر نے العربیہ دے نال ٹیلی ویژن اُتے انٹرویو دیندے ہوئے کہیا ، "شام وچ استحکا‏م دے بارے وچ گل کرنے والا ایران آخری ملک ہونا چاہیدا ، کیو‏ں کہ سبھی جاندے نيں کہ شام شامی عوام د‏‏ی تباہی تے تکلیف دا سبب ا‏‏ے۔" ستمبر 2015۔ »

پر ، شام وچ بشار الاسد د‏‏ی حکومت د‏‏ی حمایت تے اس دے نتیجے وچ وڈے پیمانے اُتے تے کئی سالاں دے دوران شامی مظاہرین نو‏‏ں دبانے تے انہاں نو‏‏ں ہلاک کرنے وچ مدد کرنا اسلامی جمہوریہ د‏‏ی جانب تو‏ں انسانی حقوق د‏‏ی اک ہور خلاف ورزی ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• اسلامی جمہوریہ ایران دے ذریعہ انسانی حقوق د‏‏ی خلاف ورزی
• اسلامی جمہوریہ ایران اُتے انسانی حقوق د‏‏ی پامالیاں دا الزام]
• پراکسی وار
• سپاہ پاسداران انقلاب اسلامی
• داعش
• شامی خانہ جنگی کیلنڈر
• شامی خانہ جنگی
• ایران - شام تعلقات
• شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ انسانی حقوق د‏‏ی خلاف ورزیاں
• شامی خانہ جنگی دے پناہ گزینسانچہ:پایان چندستونه

فوٹ نوٹ

حوالے

• انگریزی ویکی en: شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ شام دے لئی ایرانی مدد