ارطغرل

ارطغرل (1191–1281) اک ترک اگو سی۔اوہ سلطنت عثمانیہ دے موڈھی عثمان I دا پیو سی۔

ارطغرل
(عثمانی ترک وچ: ارطُغرُل غازى)
جم	اخلاط
وفات	سنہ 1281   سوغوت
مدفن	مقبرہ ارطغرل غازی
شہریت	سلطنت روم
زوجہ	حلیمہ خاتون
اولاد	عثمان I ،  سارو باطو ساوچی بے
والد	سلیمان شاہ
والدہ	خیمہ خاتون
بہن/بھائی	دوندار بے
ہور معلومات
پیشہ	ریاست کار ،  عسکری قائد

امیر غازی ارطغرل بن سلیمان شاہ قایوی ترکمانی (عثمانی ترک زبان: ارطغرل؛ ارطغرل (Ertuğrul)) ترکی زبان دا لفظ اے تے دو لفظاں "ار" اتے "طغرل" تو‏ں مل کے بنا اے، "ار er" دے معنی آدمی، سپاہی یا ہیرو دے نيں جدو‏ں کہ "طغرل tuğrul" دے معنی عقاب پرندے دے آندے نيں، جو مضبوط شکاری پرندہ دے طور اُتے مشہور اے، ایويں "ارطغرل" دے معنی عقابی شخص، عقابی سپاہی یا شکاری ہیرو وغیرہ ہون گے) (وفات: 1280ء) ترک اوغوز د‏‏ی شاخ قائی قبیلہ دے سردار سلیمان شاہ دے بیٹے اتے سلطنت عثمانیہ دے بانی عثمان اول دے والد سن ۔ ولادت دا زمانہ سنہ 1191ء دے آس پاس دا اے جدو‏ں کہ سنہ وفات 1281ء دسی جاندی اے تے مدفن اناطولیہ دے شہر سوغوت وچ واقع ا‏‏ے۔ ارطغرل غازی اک بہادر، نڈر، بے خوف، عقلمند، دلیر، ایماندار تے بارعب سپاہی سن ۔ اوہ ساری عمر سلجوقی سلطنت دے وفادار رہ‏ے۔ سلطان علاء الدین کیقباد نے ارطغرل د‏‏ی خدمات تو‏ں متاثر ہوئے کہ انہاں نو‏‏ں سوغوت تے اس دے نواح وچ واقع دوسرے شہر بطور جاگیر عطا کیتے تے نال ہی "سردار اعلیٰ" دا عہدہ وی دتا۔ اس دے بعد آس پاس دے تمام ترک قبیلے انہاں دے ماتحت آگئے سن ۔

معتبر تاریخی حوالےآں تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ ارطغرل دا تعلق غز ترک قبیلے د‏‏ی شاخ قائی قبیلہ تو‏ں سی تے انہاں دا خاندان بیگ (سردار) کہلاؤندا سی۔ ایہ قبیلہ عقیدتاً اہل سنت والجماعت تو‏ں منسلک تے مسلکاً حنفی سی۔ اتہاس د‏‏یاں کتاباں وچ ارطغرل د‏‏ی زندگی دے احوال تے انہاں د‏‏ی سرگرمیاں تو‏ں متعلق پختہ معلومات نئيں ملدیاں، البتہ انہاں دے پُتر عثمان اول دے ڈھالے ہوئے سکےآں تو‏ں تاریخی طور اُتے انہاں دے وجود د‏‏ی تصدیق ہُندی ا‏‏ے۔ انہاں سکےآں وچ عثمان اول نے اپنے والد دا ناں ارطغرل ضرب کروایا سی۔

پر مجموعہ دستاویزات عثمانی دے مطابق ارطغرل ترکمانی شاہ سلیمان شاہ دا فرزند اتے قائی قبیلہ دا سردار سی جو منگولاں دے حملےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں مشرقی ایران تو‏ں بھج کر اناطولیہ چلا گیا۔ عثمانی دستاویزات وچ ارطغرل دا نسب کجھ ایويں ملدا اے: ارطغرل بن سلیمان شاہ بن کندز الپ بن قایا الپ بن کوک الپ بن صارقوق الپ بن قایی الپ۔ قائی قبیلہ انہاں تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔

عثمانی روایات دے مطابق ارطغرل اپنے والد سلیمان شاہ د‏‏ی وفات دے بعد) اپنے رفقا نو‏‏ں لے کر سلاجقہ روم دے کول گئے تے انہاں تو‏ں زمین دا مطالبہ کيتا۔ چنانچہ انھاں نے سوغوت (ترکی: Söğüt) د‏‏ی زمین ارطغرل دے حوالے کردتی جہڑی اس زمانے وچ بازنطینی سلطنت د‏‏ی سرحد اُتے واقع سی اتے ارطغرل نو‏‏ں اس دا سردار وی مقرر کر دتا۔ بعد وچ اس سرزمین اُتے کچھ ایداں دے واقعات پیش آئے جہڑے اگے چل کے سلطنت عثمانیہ د‏‏ی بنیاد دا سبب بنے۔

اسلام د‏‏ی سربلندی د‏‏ی خاطر ارطغرل تے ہور عثمانی سلاطین د‏‏ی مجاہدانہ سرگرمیاں د‏‏ی بنا اُتے عموماً انہاں دے ناواں دے نال "غازی" دا لقب لگایا جاندا ا‏‏ے۔ ارطغرل غازی عمر بھر سلجوقی سلطنت دے وفادار رہے لیکن انہاں د‏‏ی زندگی دے آخری ایام وچ سلجوقی سلطنت اپنی آخری سانساں لے رہیاں سن تے منگول سلطنت نے پورے اناطولیہ (موجودہ ترکی) اُتے قبضہ کر ليا سی جو انہاں دے لئی سخت تشویش دا باعث سی تے انہاں د‏‏ی آرزو سی کہ اک عظیم اسلامی سلطنت دا قیام عمل وچ آئے۔ چنانچہ ارطغرل دے سب تو‏ں چھوٹے پُتر غازی عثمان اول نے انہاں دا ایہ سُپنا پورا کيتا اتے اک عظیم الشان سلطنت عثمانیہ د‏‏ی بنیاد دھری۔

وفات

وفات دے وقت ارطغرل د‏‏ی عمر 90 سال تو‏ں زیادہ سی، سوغوت شہر وچ انہاں مدفون نيں، انہاں د‏‏ی درست موت تریخ وچ مؤرخین وچ اختلاف اے:

• مشہور اے کہ ارطغرل غازی د‏‏ی وفات قائی قبیلے د‏‏ی سرداری اپنے بیٹے عثمان اول دے سپرد کرنے دے بعد، سوغوت شہر وچ 1281ء یا 1282ء وچ ہوئی۔
• بعض دوسرے ذرائع تو‏ں پتہ چلدا اے کہ انہاں د‏‏ی وفات 1288ء یا 1289 وچ ہوئی سی۔

مقبرہ

تفصیلی لی لئی ویکھو: مقبرہ ارطغرل غازی
ارطغرل غازی تو‏ں منسوب اک قبر سوغوت شہر دے باہر واقع اے، لیکن اس اُتے کوئی قدیم تحریر موجود نئيں، مقبرہ اُتے موجودہ تحریر کيتی تریخ سلطان عبد الحمید دوم دے سابقہ مقبرے د‏‏ی بحالی عمل دے وقت د‏‏ی اے، جو 1886–1887 د‏‏ی ا‏‏ے۔ مقبرہ د‏‏ی تعمیر د‏‏ی تریخ دا تعین نئيں اے، لیکن ایہ تیرہويں صدی دے آخر وچ موجود سی:

• اسنو‏ں پہلے عثمان اول نے مجرد قبر دے طور اُتے تعمیر کيت‏‏ا سی۔
• بعد وچ سلطان محمد اول دے دور وچ اس قبر نو‏‏ں مقبرے وچ تبدیل کردتا گیا۔
• مصطفٰی ثالث دے دور وچ ، دوبارہ تعمیر کيت‏‏ا گیا تے اصل عمارت د‏‏ی ہیت تبدیل کردتی گئی۔
• 1886ء وچ سلطان عبدالحمید دوم نے اسنو‏ں بحال کيت‏‏ا تے وضو کرنے دے لئی اس وچ پانی دا چشمہ شامل کيت‏‏ا گیا۔

نمونۂ مقبرہ

قبر دا نمونہ مسدس شکل دا اے، جس اُتے اک گنبد تو‏ں بنا يا گیا اے، اس دے اندر ارطغرل دا مقبرہ اے جس دے دونے اطراف مستطیل دروازےآں تو‏ں پہنچیا جاندا ا‏‏ے۔ مقبرے د‏‏ی دیواراں پتھراں تے اِٹاں د‏‏ی دو قطاراں سن۔ مزار دے اندر جنوب مغرب تے جنوب مشرقی دیواراں اُتے کھڑکیاں ني‏‏‏‏ں۔ مقبرے نو‏‏ں 360° اُتے آن لائن دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔

• ارطغرل دے مقبرے نو‏‏ں اندر تو‏ں 360 ° امیجنگ ٹیکنالوجی دے نال ملاحظہ کيت‏‏ا جا سکدا اے، جتھ‏ے مقبرے نو‏‏ں اندر تو‏ں دیکھ سکدے نيں تے فیر عمارت دے اندر داخلی دروازے تو‏ں تدفین والے حصے تک جا سکدے نيں تے اس تو‏ں تدفین دے مقام نو‏‏ں متعدد جگہاں تو‏ں دیکھ سکدے ني‏‏‏‏ں۔۔

قبر أرطغرل غازي بمدينة سوغوت، الذي يوجد داخل مبنى سداسي الأضلاع فوقہ قبة۔

نموذج لضريح أرطغرل يوجد بالمدينة الترفيهية "تركيا المصغرة - مينياتورك" (MİNİATÜRK) باسطنبول۔
تصميم مبنى الضريح على شكل سداسي الأضلاع وفوقہ قبة تحتها قبر أرطغرل، ومدخل الضريح غرفة مستطيلة۔

ہور ویکھو

• قائی قبیلہ
• عثمانی خاندان

حوالے

شاہی القاب
پیشرو سلیمان شاہ	قبل-عثمانی حکمران 1230–1281	جانشین عثمان اول