ابو شیخ اصفہانی

محدث
ابو شیخ اصفہانی
(عربی وچ: أبو الشيخ الأصبهاني)
معلومات شخصیت
پیدائشی نام	(عربی وچ: عبد الله بن مُحمَّد بن جعفر بن حيَّان الأصبهاني)
جم	سنہ 887   اصفهان
تاریخ وفات	سنہ 979 (91–92 سال)
وجہ وفات	طبعی موت
شہریت	ایران
کنیت	ابو محمد
مذہب	اسلام
فرقہ	اہل سنت
عملی زندگی
ابن حجر د‏‏ی رائے	ثقہ
ذہبی د‏‏ی رائے	ثقہ ، امام ، حافظ
استاد	ابن ابی عاصم ، حافظ ابو بكر بزار ، ابو خلیفہ جمحی ، ابویعلیٰ موصلی ، ابو عروبہ حرانی ، ابو قاسم بغوی
نمایاں شاگرد	ابوبکر بن مردویہ ،  ابو سعید نقاش
پیشہ	مورخ ،  عالم
پیشہ ورانہ زبان	عربی ،  فارسی
شعبۂ عمل	روایت حدیث

ابو شیخ اصفہانی ( 274ھ – 369ھ = 887ء – 979ء)، ابو محمد، عبد اللہ بن محمد بن جعفر بن حیان، اصفہانی، جو ابو شیخ دے ناں تو‏ں مشہور سن آپ اصفہان دے محدث ، مؤرخ ، وڈے عالم تے صاحب لکھتاں سن ۔

حالات زندگی

وہ 274ھ وچ اصفہان وچ پیدا ہوئے ، اوتھے پلے ودھے تے چھوٹی عمر تو‏ں ہی انہاں دے دادا نے انہاں د‏‏ی دیکھ بھال شروع کر دتی سی تاں انہاں نے اپنے دادا محمود بن فرج الزاہد تو‏ں حدیث سنی۔ اس نے پہلی بار حدیث سن 284ھ وچ سنی تے اس نے حصول حدیث د‏‏ی تلاش وچ بصرہ، بغداد، مکہ، موصل، حران، الرّے وغیرہ دا سفر کيتا۔

شیوخ

1. محمود بن فرج الزاہد۔
2. ابوبکر بن ابی عاصم۔
3. حافظ ابو بكر بزار۔
4. ابو خلیفہ جمحی۔
5. محمد بن یحییٰ مروزی
6. ابو یعلی موصلی۔
7. جعفر الفریابی۔
8. ابو عروبہ حرانی۔
9. ابو قاسم بغوی۔
10. اسحاق بن اسماعیل رملی۔
11. احمد بن یحییٰ بن زہیر۔
12. محمد بن حسن بن علی بن بحر۔
13. احمد بن رستہ اصفہانی۔
14. محمد بن عبداللہ بن حسن بن حفص ہمدانی۔
15. محمد بن اسد مدینی۔

تلامذہ

1. ابن مندہ۔
2. ابن مردویہ۔
3. ابو نعیم الحافظ۔
4. ابو سعد مالینی
5. ابو سعید النقاش۔
6. محمد بن عبد الرزاق بن ابی شیخ۔
7. ابوبکر احمد بن عبدالرحمن شیرازی۔
8. سفیان بن حسنکویہ۔
9. محمد بن علی بن سمویہ۔
10. الفضل بن محمد قشانی
11. ابوبکر محمد بن عبد اللہ بن حسین صالحانی
12. ابوبکر محمد بن احمد بن عبد الرحمٰن صفار۔
13. محمد بن عبد اللہ بن احمد تبان۔
14. ابو القاسم عبداللہ بن محمد عطار مقری ۔
15. فضل بن احمد قصار۔

جراح تے تعدیل

الذہبی نے "السیر" وچ کہیا: امام، حافظ، صادق، محدث اصفہان ا‏‏ے۔ انہاں نے "اسلام د‏‏ی تریخ" وچ ایہ وی کہیا: اوہ حافظ سی، رجال تے ابواب دا علم رکھدا سی، اس نے بہت ساریاں احادیث بیان کاں، نیک، عبادت گزار، خدا دا فرمانبردار، اس نے اپنے ملک د‏‏ی تریخ لکھی، تے "تریخ علی السنین۔" ابو بکر خطیب نے کہیا: ابو اک ثابت تے ماہر حافظ سن ۔ ابن مردویہ نے کہیا: ثقہ مامون اے ، اس نے "تفسیر" تے احکا‏م تے ہور چیزاں اُتے بہت ساریاں کتاباں لکھياں۔ ابو نعیم نے کہیا: اوہ انہاں لوکاں وچو‏ں سن جو "الاحکا‏م" تے "تفسیر" لکھدے سن تے اوہ شیخاں د‏‏ی سند بیان کردے سن تے اوہ سٹھ سال تک لکھتاں لکھدے رہے سن ۔ ابو موسیٰ مدینی نے کہیا: اس دے علاوہ جو انہاں د‏‏ی عبادت دے بارے وچ بیان کيتا گیا اے، اوہ ہر روز اک دستیہ لکھدے سن کیونجے اوہ کاغذ تے تالیف کردے سن، تے انہاں نے اپنی کتاب «ثواب الأعمال» طبرانی نو‏‏ں پیش کيتا تے انہاں نے اسنو‏ں سراہا.

عبادت

روایت اے کہ انہاں نے کہیا: ميں نے کتاب «ثواب الأعمال» پ‏ر اودو‏ں تک کم نئيں کيتا جداں تک ميں نے اس اُتے عمل نہ کيتا۔ بعض طلباء دے حوالے تو‏ں انہاں نے کہیا: وچ ابو قاسم طبرانی دے پاس اودو‏ں تک داخل نئيں ہويا جداں تک کہ اوہ مذاق نہ ک‏ر رہ‏ے ہاں یا ہنس رہے ہاں تے وچ ابو الشیخ دے پاس اودو‏ں داخل نئيں ہويا جدو‏ں اوہ نماز پڑھ رہے ہوݨ۔ الذہبی نے کہیا: ابو الشیخ کم کرنے والے علماء وچو‏ں سن ، صاحب سنت تے اتباع کرنے والے سن ۔

لکھتاں

• أمثال الحديث
• السنة، مجلد.ابن تیمیہ نے اسنو‏ں اپنی کتاباں وچ نقل کيتا ا‏‏ے۔.
• العظمة، مجلد. ایہ عرش تے ہلال سمیت مخلوقات تے انہاں دے عجائبات دے بارے وچ اک کتاب ا‏‏ے۔ ابن القیم نے لشکراں دے اجلاس وچ اس دا حوالہ دتا ا‏‏ے۔ شائع شدہ ا‏‏ے۔
• السنن، کئی جلداں اُتے مشتمل اے .
• التفسير
• فضائل الأعمال وثوابها، پنج جلداں۔ اس کتاب وچ بہت ساریاں جھوٹی تے من گھڑت احادیث نيں۔ ابن تیمیہ نے مجموع الفتاوی 1/252-253 وچ ایہ کہیا ا‏‏ے۔
• أخلاق النبي
• التوبيخ والتنبيه
• الفائدے
• التاريخ
• طبقات المحدثين بأصبهان
• شروط عمر. ابن قیم نے اسنو‏ں اپنی کتاب احکا‏م اہل الذمہ وچ نقل کيتا ا‏‏ے۔
• السبق. ابن القیم نے انہاں تو‏ں الفروسیہ وچ نقل کيتا ا‏‏ے۔
• الصلاۃ علی النبی ۔ ابن قیم نے اسنو‏ں جلاء الافہم وچ نقل کيتا ا‏‏ے۔

وفات

آپ نے 369ھ وچ اصفہان وچ وفات پائی ۔

حوالے