اختر انصاری دہلوی

اختر انصاری دہلوی
فائل:Akhtar Ansari Dehlvi.jpg
جم	1 اکتوبر 1909   بدایوں ،  اتر پردیش ،  برطانوی ہندستان
وفات	5 اکتوبر 1988 (79 سال)  علی گڑھ ،  بھارت
شہریت	برطانوی ہندستان (–۱۴ اگست ۱۹۴۷) بھارت (۲۶ جنوری ۱۹۵۰–) ڈومنین بھارت (۱۵ اگست ۱۹۴۷–۲۶ جنوری ۱۹۵۰)
عملی زندگی
مادر علمی	سینٹ سٹیفنز کالج، دلی علیگڑھ مسلم یونیورسٹی
تعلیمی اسناد	ایم اے
پیشہ	شاعر ،  افسانہ نگار ،  ادبی نقاد
پیشہ ورانہ زبان	اردو
شعبۂ عمل	قطعہ ،  غزل ،  نظم ،  نِکی کہاݨی ،  ادبی تنقید ،  جیوݨ ناواں
ملازمت	علیگڑھ مسلم یونیورسٹی
باب ادب

محمد ایوب انصاری المعروف اختر انصاری دہلوی (پیدائش: یکم اکتوبر، 1909ء - وفات: 5 اکتوبر، 1988ء) بھارت نال تعلق رکھنے والے اردو زبان دے نامور شاعر، افسانہ نگار تے نقاد سن ۔

حالات زندگی و فن

اختر انصاری یکم اکتوبر 1909ء کوبدایاں، اتر پردیش، برطانوی ہندوستان وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دا اصل ناں محمد ایوب انصاری تحا۔ پیدائش تو‏ں کچھ عرصہ پہلے انہاں دے والد نے ترکِ وطن ک‏ر ک‏ے دہلی وچ سکونت اختیار کر لئی سی، اس لئی دہلوی مشہور ہوئے۔ عمر دا ابتدائی دور دہلی وچ گزاریا۔ قدیم اینگلو عربک ہائی اسکول دہلی دے طالبِ علم رہ‏‏ے۔ 1924ء وچ ہائی اسکول دا امتحان پاس ک‏ر ک‏ے دہلی دے سینٹ اسٹیفنز کالج وچ داخلہ لے لیا تے اوتھے تو‏ں 1930ء وچ بی اے (آنرز) تریخ د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی۔ 1931ء وچ انگلستان دے شہر لندن چلے گئے، لیکن والد دے انتقال تے بعض ذا‏تی مشکلات دے باعث لندن تو‏ں کوئی سند حاصل کیتے بغیر دہلی واپس آگئے۔ 1932ء وچ قانون پڑھنا شروع کیتا۔ ایہ تعلیم وی ادھوری چھڈ دی۔ 1933ء وچ علی گڑھ مسلم یونیورسٹی وچ بی ٹی وچ داخلہ لے لیا تے 1934ء وچ علی گڑھ مسلم یونیورسٹی دے ہائی اسکول وچ ملازمت شروع کيتی۔ 1947ء وچ علی گڑھ مسلم یونیورسٹی تو‏ں اردو وچ ایم اے کیتا تے ايس‏ے یونیورسٹی دے شعبہ اردو وچ لیکچرر ہوئے گئے۔ 1950ء وچ علی گڑھ مسلم یونیورسٹی دے شعبہ اردو تو‏ں شعبہ تعلیم وچ منتقل ہوئے گئے تے ریٹائرمنٹ تک اوتھے رہ‏‏ے۔ اختر انصاری نے شعر گوئی دا آغاز 1928ء وچ کیہ۔ چند برس بعد افسانہ، تنقید تے دوسری اصنافِ نثر د‏‏ی طرف وی متوجہ ہوئے۔ شاعری دا پہلا مجموعہ نغمہ روح 1932ء وچ شائع ہويا۔ انہاں د‏‏ی ہور کتاباں وچ اندھی دنیا تے دوسرے افسانے، نازو تے دوسرے افسانے، آبگینے، افادی ادب، خونی تے دوسرے افسانے، خوناب، خندہ سحر، روحِ عصر، لو اک قصہ سنو، ایہ زندگی تے دوسرے افسانے، غزل تے درسِ غزل، حالی تے نواں تنقیدی شعور، ٹیڑیھی زمین، سرورَ جاں، مطالعہ تے تنقید، شعلہ بہ جام، غزل د‏‏ی تنقید تے دلی دا روڑا شامل نيں۔ دو کتاباں اک قدم تے سہی تے اردو افسانہ، بنیادی تے تشکیلی مسائل بعد وچ مرگ شائع ہوئیاں۔ تعلیم تو‏ں متعلق دو کتاباں وی انگریزی وچ شائع ہوئیاں۔

لکھتاں

• نغمہ روح (1932ء )
• اندھی دنیا تے دوسرے افسانے (1939ء، افسانے )
• نازو تے دوسرے افسانے (1940ء، افسانے )
• آبگینے (1940ء، قطعات)
• افادی ادب (1941ء، تنقید)
• خونی تے دوسرے افسانے (1943ء، افسانے )
• خوناب (1943ء، غزلاں)
• خندہ سحر (1944ء، نظماں)
• روحِ عصر (1945ء، قطعات، غزلاں، نظماں)
• لو اک قصہ سنو (1952ء، افسانے )
• ایہ زندگی تے دوسرے افسانے (1958ء، افسانے )
• غزل تے درسِ غزل (1959ء، تنقید)
• حالی تے نواں تنقیدی شعور (1962ء، تنقید)
• ٹیڑھی زمین (1963ء، قطعات)
• سرورِ جاں (1963ء، غزلاں)
• مطالعہ تے تنقید (1965ء، تنقید)
• شعلہ بہ جام (1968ء، قطعات)
• غزل د‏‏ی سرگزشت (1975ء، تنقید)
• دلی دا روڑا (1977ء، سوانح)

نمونۂ کلام

غزل

سمجھدا ہاں وچ سب کچھ صرف سمجھانا نئيں آندا		تڑپتا ہاں مگر اوراں نو‏‏ں تڑپانا نئيں آتا
یہ جمنا د‏‏ی حساں امواج کیو‏ں ارگن بجاندیاں نيں		مینو‏ں گانا نئيں آندا مینو‏ں گانا نئيں آتا
یہ میری زیست خود اک مستقل طوفان اے اخترؔ		مینو‏ں انہاں غم دے طوفاناں تو‏ں گھبرانا نئيں آندا

غزل

اپنی اجڑی ہوئی دنیا د‏‏ی کہانی ہاں وچ		اک بگڑی ہوئی تصویر جوانی ہاں وچ
اگ بن دے جو کدی دل وچ نہاں رہندا تھا		اج دنیا وچ ايس‏ے غم د‏‏ی نشانی ہاں وچ
ہائے کیتا قہر اے مرحوم جوانی د‏‏ی یاد		دل تو‏ں کہندی اے کہ خنجر د‏‏ی روانی ہاں وچ
عالم افروز تپش تیرے لئی لیایا ہاں		اے غم عشق ترا عہد جوانی ہاں وچ
چرخ اے نغمہ گر ایام نيں نغمے اخترؔ		داستاں گو اے غم دہر کہانی ہاں وچ

وفات

اختر انصاری 5 اکتوبر، 1988ء نو‏‏ں علی گڑھ، بھارت وچ وفات پا گئے۔

حوالے